Xo‘jaxonov Shoxruzxon Idrisxo‘ja o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Farg‘ona viloyati parrandachilik xo‘jaliklarida tovuq kolibakteriozining epizootologiyasi va oldini olish chora tadbirlarini ishlab chiqish”, 16.00.03 – Veterinariya mikrobiologiyasi, virusologiyasi, epizootologiyasi, mikologiyasi, mikotoksikologiyasi va immunologiyasi (veterinariya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.4.PhD/V107
Ilmiy rahbar: Davlatov Ravshan Berdievich, veterinariya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat veterinariya medisinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti Toshkent filiali.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Veterinariya ilmiy-tadqiqot instituti, PhD06/29.10.2021.V.139.01.
Rasmiy opponentlar: Salimov Ilxom Xaitovich, veterinariya fanlari doktori, katta ilmiy xodim; Mamatova Zamira Baratovna, veterinariya fanlari nomzodi, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat agrar universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi Farg‘ona viloyati parrandachilik xo‘jaliklari sharoitida hamda xususiy sektorlarda tovuqlar kolibakteriozining epizootologiyasi, klinik belgilari, patologoanatomik o‘zgarishlari, tuxum mahsuldorligiga ta’sir etuvchi omillar, hudud bo‘yicha E.colining serotiplarini tarqalishi, shuningdek oldini olishda samarali antibiotiklardan foydalanish, gemotologik va biokimyoviy ko‘rsatkichlarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Farg‘ona viloyatining parrandachilik xo‘jaliklaridagi tovuqlarda kolibakteriozning tarqalish ko‘rsatkichi, tekshirilgan 101100 bosh parrandalar soniga nisbatan o‘rtacha 0,93 foizni tashkil qilishi aniqlangan;
Kolibakterioz bilan kasallangan 180 kunlikdan katta tovuqlarda yurakda fibrinli perikardit, ichaklar va taloqda nuqtali qon quyilish, ko‘payish organlarida sariq peritonit shakllanishi kabi patologoanatomik o‘zgarishlar aniqlangan;
Farg‘ona viloyati parrandachilik xo‘jaliklari hamda xususiy sektorlarda E.colining O1, O26 va O78 serotiplari aniqlangan O1 serotipidan 21,3 %, O26 turidan 36,48 va O78 serotipidan 39,98 foiz kam holatlarda boshqa esherixiyalar (08, 09, 015-2,24%) bilan zararlanishi aniqlangan;
Kolibakterioz bilan kasallangan tovuqlar qonida leykotsitlar sonining dastlabki kunlaridan me’yorga nisbatan 0,86 foizga oshgani hamda tovuqlarning tuxum maxsuldorligi 5,33 foizga kamayishi aniqlangan;
Kolibakteriozdan kasallangan tovuqlar qonining biokimyoviy tahlilida alanin aminotransferaza (AlAT) fermenti klinik sog‘lomlariga qaraganda 1,2 E/l va amilaza fermenti 4,6 E/l, mochevina 2,85±0,11 mmol/l, kreatinin 5,47±0,24 mkmol/l miqdorgacha oshgani, gepatotsitlarning zararlanishi va fermentlar funksiyasining o‘zgarishi bilan bog‘liqligi aniqlangan;
Tovuqlar kolibakteriozini oldini olish va davolashda “Oflosan” preparati o‘z anologlaridan 1,28 marta, “Aliseryl WS” preparati esa 1,16 marta samarali ekanligi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Farg‘ona viloyati parrandachilik xo‘jaliklarida tovuqlar kolibakteriozining epizootologiyasi va oldini olish choralarini ishlab chiqish bo‘yicha olib borilgan tadqiqot natijalari asosida:
«Tovuqlarning kolibakterioz kasalligiga qarshi kurashish chora-tadbirlari» nomli Uslubiy Tavsiyanoma Farg‘ona viloyatining parrandachilik fermer xo‘jaliklari va aholiga qarashli parrandalarga joriy etilgan (Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo‘mitasining 2024-yil 11-dekabrdagi 02/23-698-son ma’lumotnomasi). Natijada parrandalarning kolibakterioz kasalligiga qarshi samarali kurash va oldini olishga erishilgan.
Parrandalar kolibakterioz bilan zararlanganda qon namunalaridagi gematologik va biokimyoviy tekshirishlar asosida, kasallikning kechishida patologik to‘qimalar bakteriologik, Nyu’kaslga emlanganlarida immunologik diagnostikasi joriy etilgan (Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo‘mitasining 2024-yil 11-dekabrdagi 02/23-698-son ma’lumotnomasi). Natijada veterinariya va parrandachilik bilan shug‘ullanuvchi mutaxassislar uchun parrandalarning kolibakterioz kasalligiga tezkor tashxis qoʻyish imkoniyati yaratilgan.
Farg‘ona tuman “Chimyon broyler”, Tojixon Nihollari”, Beshariq tumani “Sobirtepa parranda”, “Ko‘rkam fayz parranda”, “Beshariq parranda”, “Beshariq naslli parranda” MChJlari, “Ziyo Nur Fayz parranda” va “Otaboev Xudoyberdi”, Quvasoy tumani “Do‘stlik parranda” va Dang‘ara tumani “Meliqo‘zi ota” fermer xo‘jaliklaridagi parrandalarning  kolibakterioz kasalligini davolash va oldini olish uchun Oflosan va Aliseryl WS preparatlari joriy etilgan (Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo‘mitasining 2024-yil 11-dekabrdagi 02/23-698-son ma’lumotnomasi). Natijada parrandalarning kolibakteriozini oldini olish va davolashda foydalanilgan preparatlarning iqtisodiy samaradorligi 1 so‘m xarajatga 5,1 so‘m samara keltirishiga  erishilgan.