Абдулахатов Муроджон Хамидовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Сигмасимон ичак бурaлиши бўлган беморларни диагностикаси ва жарроҳлик усулида даволаш тактикасини такомиллаштириш”, 14.00.40 – Шошилинч тиббиёт (тиббиёт фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Tib2971.
Илмий раҳбар: Туляганов Даврон Бахтиярович, тиббиёт фанлари доктори, катта илмий ходим. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.63.01.
Расмий оппонентлар: Акилов Хабибулла Атауллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Хакимов Мурод Шавкатович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Қозоғистон тиббиёт университети (Қозоғистон)
Диссертация йўналиши амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқоднинг мақсади сигмасимон ичак буралишларига чалинган беморларда аниқ ва самарали диагностик ҳамда даволаш тактикаларини белгилаш орқали даволаш натижаларини яхшилаш ва касалликнинг рецидивларини олдини олиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
сигмасимон ичак буралишининг патагномик рентгенологик аломатлари юқори сезувчанлиги асосланган ва улар асосида модификациялаштирилган “AXIS” таснифининг ичакнинг тўлиқ буралиши ва некроз хавфининг прогнозлашида диагностик самарадорлиги исботланган;
сигмасимон ичак буралишида ичак некрозини эрта аниқлашда ишлаб чиқилган баҳоловчи “СИБ-УПМ” прогностик моделининг анамнестик, клиник ва лаборатор детерминантларни ажратиб олиш ва диагностик жараёнини тезлаштириш орқали даволаш тактикасига аниқ ёндашувни танлашга имкон бериши ҳисобига юқори самарадорлиги исботланган; 
сигмасимон ичак буралишида консерватив даволаш усули сифатида ишлаб чиқилган трансанал механик-гидравлик деторсия усулининг самарадорлиги бевосита буралаш нуқтасига таъсири ва ичакдаги сув оқимининг турбулентликни камайтириши ҳисобига гидродинамик қонунлари асосида исботланган;
сигмасимон ичак буралиши рецидивининг олдини олишда таклиф қилинган мажмуавий даволаш алгоритмнинг самарадорлиги тўқималарнинг тириклигини сақлаб қолиниши ва асоратлар миқдорини 33,7% га, ўлим ҳолатларини эса 8,8%гача камайтириши ҳисобига самарадорлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
“Сигмасимон ичак бурaлиши бўлган беморлар диагностикаси ва жарроҳлик усулида даволаш тактикасини такомиллаштириш” мавзусидаги янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 25 апрельдаги 16-сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: ичак буралиши 135° дан ошган ҳисобига ичак некрози ҳавфи юқори бўлган беморларда патагномоник “кофе дони” рентгенологик аломатида асосланган AXIS таснифи модификациялаштирилганлиги ҳисобига ичакнинг тўлиқ буралиши ҳамда некроз хавфини олдиндан башорат қилиш имкониятини берган; у РШТЁИМнинг Наманган филиалида (2025 й. 27 феврал; №79/4 рақамли буйруқ) ва РШТЁИМнинг Тошкент вилояти филиалида (2025 й. 2 апрель; №54 рақамли буйруқ) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Ушбу тасниф орқали >360° буралиш хавфини 9,3 баробар юқори эканлиги, ичак некрози хавфини эса 5,2 баробар юқори эканлиги аниқланди. Шу орқали юқори хавфли беморларни эрта аниқлаш ва жарроҳлик тайёргарлигини тезлаштириш имкони яратилган. Иқтисодий самарадорлиги: AXIS таснифи орқали тез ва аниқ ташхис қўйиш имкони ишлаб чиқилган, бу эса ташхисдаги кечикишлар ва асоратлар сонини камайтириб, ҳар бир юқори хавфли беморда ўртача 2 кунлик шифохона харажатларини тежаш (тахминан 2700000 сўм) имконини берган. Хулоса: AXIS таснифи — арзон, самарали ва тез татбиқ этиладиган ташхисий восита бўлиб, шошилинч ҳолатларда вақт йўқотмасдан қарор қабул қилишга хизмат қилди ҳамда бюджет харажатларини камайтириш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: СИБда ичак некрозини эрта аниқлашга имкон берувчи “СИБ-УПМ” прогностик модели ишлаб чиқилган, ушбу моделнинг юқори аниқлик ва спецификликка эга эканлиги, шунингдек, унинг электрон калькулятор орқали қўлланилиши диагностика жараёнини тезлаштиришга ва даволаш тактикасига аниқ ёндашувни таъминлашга ёрдам бериши исботланган бўлиб, ушбу модел асосида “СИБ-УПМ балларини ҳисобловчи калкулятор” деб номланувчи дастурий ишланма (necrosis_calculator.exe) татбиқ қилинди хамда РШТЁИМнинг Наманган филиалида (2025 й. 27 феврал; №79/4 рақамли буйруқ) ва РШТЁИМнинг Тошкент вилояти филиалида (2025 й. 2 апрель; №54 рақамли буйруқ) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: СИБга чалинган беморларда эрта диагноз қўйиш ва даволаш тактикасини тўғри аниқлашга, диагностик ва тактик хатоларни камайтиришга, касалликнинг асоратлари, ўлим ва рецидив кўрсаткичларини камайтиришга, бу эса, ўз навбатида, шифохонада беморга хирургик ёрдам кўрсатиб, беморнинг ҳаётини сақлаб қолишга қўшимча имкон яратган. Иқтисодий самарадорлиги: СИБга чалинган беморларни таклиф қилинаётган усулда диагностика қилиш ва хирургик тактикани аниқлаш шифохонада даволаниш муддатларини ўртача 3 кунга (11,55±5,44 кундан 8,59±1,92 кунгача, р<0,01) камайтириш орқали умумий ҳаражатларни ҳар бир бемор учун таҳминан 1350000 х 3 = 4050000 сўмга қисқартириш имконини берган. Хулоса: “СИБ-УПМ” модели ичак некрозини эрта аниқлаш ва даволаш тактикасида аниқ қарор қабул қилишни таъминлаб, асоратлар ва харажатларни камайтириш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: Сигмасимон ичак буралишида консерватив даволаш усулларининг самарадорлигига баҳо берилди ва биринчи марта трансанал механик-гидравлик деторсия усули ишлаб чиқилди. Трансанал механик-гидравлик деторсия усулининг юқори самарадорлиги илмий исботанди хамда РШТЁИМнинг Наманган филиалида (2025 й. 27 феврал; №79/4 рақамли буйруқ) ва РШТЁИМнинг Тошкент вилояти филиалида (2025 й. 2 апрель; №54 рақамли буйруқ) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Деторсиянинг мазкур усули орқали консерватив даволашда муваффақиятлилик 92,9% ни ташкил қилган (анъанавий клизмада 6,8%, сифонли клизмада 19,3%, эндоскопикда 48,5%), бу эса беморларда шошилинч жарроҳлик заруриятини камайтиришга ва ҳаёт сифатини яхшилашга олиб келган. Иқтисодий самарадорлиги: Шошилинч операциядан воз кечилиши натижасида ҳар бир бемор учун жарроҳлик харажатлари ва даволаш муддатлари камайиб, ўртача ҳисобда тахминан 1 беморга 2500000 сўмгача бюджет тежамини таъминлаган. Хулоса: Трансанал механик-гидравлик деторсия - самарали, арзон ва хавфсиз усул бўлиб, СИБ бўлган беморларда шошилинч операцияларнинг олдини олиш ва бюджет харажатларини камайтириш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: СИБнинг рецидивларини камайтиришга қаратилган РШТЁИМ усулидаги янги операция усули Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Интеллектуал мулк агентлигининг 2024 йил 04 мартдаги № FAP 20240111-сон талабнома билан қайд қилинган Фойдали модел РШТЁИМнинг Наманган филиалида (2025 й. 27 феврал; №79/4 рақамли буйруқ) ва РШТЁИМнинг Тошкент вилояти филиалида (2025 й. 2 апрель; №54 рақамли буйруқ) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: СИБга чалинган беморларни радикал хирургик даволашнинг янги усули анъанавий сигмасимон ичак резекциясига нисбатан техник жиҳатдан оддийроқ ва камроқ шикастлантирувчи бўлганлиги сабабли амалиёт давомийлигини ўртача 40 дақиқага (187,73±59,60 дан 144,77±30,80 дақиқагача) қисқартиришга (р<0,001), операциядан кейинги асоратлар миқдорини 47,1%дан 13,6% гача камайтиришга (р<0,05), ўлим ҳолатларини 8,8%дан деярли истисно қилиш даражасигача пасайтиришга, шифохонада даволаниш муддатларини ўртача 11,55±5,44 кундан 8,59±1,92 кунгача камайтиришга (р<0,01) имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: СИБга чалинган беморларни таклиф қилинаётган усулда хирургик даволаш операциядан кейинги асоратлар миқдорини 47,1%дан 13,6% гача камайтириш орқали умумий ҳаражатларни 3,5 баробар қисқартириш имконини берган. Хулоса: Таклиф этилган усул СИБ рецидивларини камайтиб, операция оғирлигини енгиллаштирди ва асоратлар, ўлим ва харажатларни қисқартирди. У юқори ижтимоий ва иқтисодий самарадорликка эришиш имконини берган.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Сигмасимон ичак бурaлиши бўлган беморлар диагностикаси ва жарроҳлик усулида даволаш тактикасини такомиллаштириш” мавзусидаги диссертация тадқиқоти натижаларининг амалиётга жорий қилинганлиги тўғрисида илмий янгиликни бошқа даволаш-профилактика муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг 2025 йил 25 апрельдаги 01-02/1037-сонли хати юборилган.