Умаров Хасанали Икромовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссетацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Болаларда ригид ясси оёқликнинг хирургик  даволашни оптималлаштириш», 14.00.22–Травматология ва ортопедия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3. PhD/Tib4967.
Илмий консультант: Ходжанов Искандар Юнусович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи:  Андижонм давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.62.01.
Расмий оппонентлар: Уринбаев Пайзилла, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Хамроев Фарход Шарофович, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Республика болалар ортопедияси маркази.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ригид ясси оёқ касаллиги мавжуд болаларда ташхислаш ва жаррохлик даволаш усулларини такомиллаштириш орқали даво натижаларини яхшилашдан иборат.     
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
ригид ясси оёқ касаллигида оёқ панжаси гумбазининг текисланиши ва болдир-ошиқ бўғими вальгус ҳолатлари турғун эканлиги, болдир соҳасидаги пронатор мушаклардаги дегенератив ўзгаришлар - оёқ панжаси соҳасидаги оғриқ, толиқиш каби клиник белгиларнинг ривожланишига тўғри пропорционаллиги исботланган;
ригид ясси оёқ касаллигида МРТ текширувлари орқали болдирнинг пронатор мушаклари дегенератив ўзгаришлари даражаси хамда электромиографик  импульс ўтказувчанлиги кўрсаткичлари асосида пронатор мушаклар спазми, супинатор мушаклар чўзилиши ва тонус пасайиши аниқлаш орқали даволаш тактикасини танлаш имконияти асосланган;
ригид ясси оёқ касаллигида кичик болдир мускули узун пайини (m.peroneus longus) оёқ кафти ички томонига кўчириш, болдир орқа мускул пайини қисқартириш, қайиқсимон ва ички понасимон  суяклар  артродези орқали бажарилган жаррохлик  амалиёти оёқ панжасининг анормал турғун пронатор ҳолатини мобил вариантга  айланишига ва оёқ панжаси гумбазининг нормал кўрсаткичларгача тикланишига ҳамда беморлардаги мавжуд клиник белгиларнинг йўқолишига имкон яратиши исботланган; 
оёқ панжаси ва болдир соҳаси мушакларидаги патологик ва функционал ўзгаришларни баҳолаш учун ўтказилган GAIT тадқиқотлари натижалари асосида беморларда ернинг реакция кучи вертикал компонентининг 0,7дан 0,85гача, олд-орқа компонентининг 0,19дан 0,23гача, медиал-латерал компонентининг 0,04дан 0,025гача ўзгарганлиги, яъни меъёрий холатга яқинлашганлиги аниқланган ва юриш актининг самараси ошганлиги  исботланган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги  ҳузуридаги Илмий техник  кенгашнинг 2025 йилнинг  15 январдаги 8н-д/11-сон йиғилиши баённомасига асосан (Соғлиқни сақлаш вазирлигига Андижон давлат тиббиёт институтининг  24.12.2024 йилдаги  06 –6587 –сон хати юборилган):
биринчи  илмий янгилик ригид ясси оёқ касаллигида оёқ панжаси гумбазининг текисланиши ва ошиқ ости бўғими вальгус ҳолатлари турғун эканлиги, болдир соҳасидаги  пронатор  мушаклардаги дегенератив ўзгаришлар - оёқ панжаси соҳасидаги оғриқ, толиқиш каби клиник белгиларнинг ривожланишига тўғри пропорционаллиги исботланган. Натижалар Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (6.12.2024 йил №103) ва Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (17.12.2024 йил №210), травматология ва ортопедия бўлимида амалиётига жорий қилинган.  Ижтимоий самарадорлиги: клиник ва рентгенологик, МРТ маълумотларини таҳлил қилиш асосида болдир соҳасидаги пронатор мушаклардаги дегенератив ўзгаришларнинг даражаси ортиб бориши билан, беморлардаги клиник белгилар ортиб боришини аниқлаш даволашнинг функционал ва анатомик натижаларини яхшилади, умумий даволаниш вақтиниқисқартирди, эрта реабилитацияни бошлаш ва бўғим функциясини тўлиқ тиклаш имконини берди. Иқтисодий самарадорлиги: ригид ясси оёқ касаллигида диагностикаси коплекс равишда бўлиши ва унинг клиник, подометрик ва рентгентекширувларни МРТ билан тўлдириш тавсия этилиши, рентгенологик, подометрик ва  МРТ текширувларга кўра, ригид ясси оёқ касаллиги бўлган бемор болаларда жарроҳлик даволаш усулини танлаш учунишлаб чиқилган алгоритм асоратларни олдини олиш учун тўғри жарроҳлик даволаш тактикасини танлашга имкон бериш натижасида қиммат имплантлардан фойдаланмаслин 1500000 сўм иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: ригид ясси оёқ касаллигининг хирургик даволашнинг оптималлаштирилган усулини танлаш тактикасини қўллаш, нотўғри ва қиммат даво турларини қўлламаслик ҳисобига маблағларни иқтисод қилишга имкон берган.
иккинчи  илмий янгилик: ригид ясси оёқ касаллигида МРТ текширувлари орқали болдирнинг пронатор мушаклари дегенератив ўзгаришлари даражаси хамда электромиографик  импульс ўтказувчанлиги кўрсаткичлари асосида пронатор мушаклар спазми, супинатор мушаклар чўзилиши ва тонус пасайиши аниқлаш орқали даволаш тактикасини танлаш имконияти асосланган. Натижалар Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (6.12.2024 йил, №103) ва Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (17.12.2024 йил №210), травматология ва ортопедия бўлимида амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: жарроҳлик даволаш усулини ишлаб чиқиш оёқ кафти гумбазини ва функцианал холатини меъёрий кўрсатгичкача тикланишига, эрта реабилитация бошлаш имконияти туфайли қониқарсиз натижалар улушини 20%гача камайтиришга имкон беради; асоратларнинг камайиши, стационар даво муддатининг қисқариши, реабилитация муддатларининг камайиши, 88% холларда яхши натижалар олиш имконини беради; таклиф этилган жарроҳлик даволаш усулидан фойдаланиш болаларда ригид ясси оёқ касаллигини ташхислаш ва даволаш сифатини яхшилади. Иқтисодий самарадорлиги: 1) беморнинг шифохонадаги даври учун: беморни шифохонада қолиш муддатини 12 кундан 5 кунгача қисқартиртириб, давлат томонидан шифохонага бериладиган дори-дармон 7 кунлик (260000 сўм) тежалишига олиб келган; -юқоридаги кўрсатмалар бўйича даволанган беморларнинг эрта реабилитациясини бошлаш уларнинг кейинчалик қайталаниш сабабларини бартараф этиш имконини беради. Хулоса: ригид ясси оёқ касаллигида МРТ текширувлари орқали болдирнинг пронатор мушаклари дегенератив ўзгаришлари даражаси хамда электромиографик  импульс ўтказувчанлиги кўрсаткичлари асосида пронатор мушаклар спазми, супинатор мушаклар чўзилиши ва тонус пасайиши аниқлаш, даволаш тактикасини танлашга ва реабилитацияни эрта бошлашга имкон берди.
 учинчи илмий янгилик: ригид ясси оёқ касаллигида кичик болдир мускули узун пайини (m.peroneus longus) оёқ кафти ички томонига кўчириш, болдир орқа мускул пайини қисқартириш, қайиқсимон ва ички понасимон  суяклар  артродези орқали бажарилган жаррохлик  амалиёти оёқ панжасининг анормал турғун пронатор ҳолатини мобил вариантга  айланишига ва оёқ панжаси гумбазининг нормал кўрсаткичларгача тикланишига ҳамда беморлардаги мавжуд клиник белгиларнинг йўқолишига имкон яратиши исботланган. Натижалар Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (6.12.2024йил №103) ва Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (17.12.2024йил №210), травматология ва ортопедия бўлимида  амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги:  Олинган натижалар ригид ясси оёқ касаллиги бўлган болаларни сифатили  даволаш самарадорлигини оширишга ва турли имплантларга бўлган талабни камайтириш имконини берган шу билан бирга даволашт сифатини яхшилади. Иқтисодий самарадорлиги: беморнинг шифохонадаги даври учун:- имплант қўйиш операцияси билан таклдиф этилган жарроҳлик муолажасининг фарқи 7000000 сўм иқтисод қилишга имкон беради. Хулоса: ригид ясси оёқ касаллигида кичик болдир мускули узун пайини (m.peroneus longus) оёқ кафти ички томонига кўчириш, болдир орқа мускул пайини қисқартириш, қайиқсимон ва ички понасимон  суяклар  артродези орқали бажарилган жаррохлик  амалиёти оёқ панжасининг анормал турғун пронатор ҳолатини мобил вариантга  айланишига ва оёқ панжаси гумбазининг нормал кўрсаткичларгача тикланишига ҳамда беморлардаги мавжуд клиник белгиларнинг йўқ олиши 1 бемор учун 2255000 сўм иқтисоди имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: оёқ панжаси ва болдир соҳаси мушакларидаги патологик ва функционал ўзгаришларни баҳолаш учун ўтказилган GAIT тадқиқотлари натижалари асосида беморларда ернинг реакция кучи вертикал компонентининг 0,7дан 0,85гача, олд-орқа компонентининг 0,19дан 0,23гача, медиал-латерал компонентининг 0,04дан 0,025гача ўзгарганлиги, яъни меъёрий холатга яқинлашганлиги аниқланган ва юриш актининг самараси ошганлиги  исботланган. Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (6.12.2024йил №103) ва Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (17.12.2024йил №210), травматология ва ортопедия бўлимида амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: GAIT тадқиқотларидан ригид ясси оёқ бўлган беморларнинг ернинг реакция кучи вертикал компонентининг 0,7дан 0,85гача, олд-орқа компонентининг 0,19дан 0,23гача, медиал-латерал компонентининг 0,04дан 0,025гача ўзгарганлиги, юриш актининг самараси ошганлиги  исботланган 88% ҳолларда яхши натижаларга эришишга имкон беради, стационар даволанишнинг қисқа муддати ва оёқ кафти ва ошиқ бўғимларининг функционал тикланиш вақтини қисқартириш билан даволаш сифатини яхшилади. Иқтисодий самарадорлиги: 1) беморнинг шифохонада қолиш муддатини 12 кундан 5 кунгача қисқартиртириб, давлат томонидан шифохонага бериладиган дори-дармон ва овқатни 7 кунлик тегалишига олиб келган; юқоридаги кўрсатмалар бўйича даволанган беморларнинг эрта реабилитациясини бошлаш уларнинг кейинчалик динамик холатда кузатиш имконини беради. Хулоса:  GAIT тадқиқот натижалари  ригид ясси оёқ касаллигининг тавсия қилинаётган усулда даволаш, самарадорлигини бахолаш имконини берди, реабилитация кунларини қисқартириш  ва касалликнинг асоратларини камайтириш имконини берган. Ишлатиладиган дори-дармон 7 кунлик ( 260000 сўм ) тежалишига олиб келган.