Рахмонова Гулбахор Эргашовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Коронавирус этиологияли ўткир пневмония ва ундан кейинги асоратларнинг нур ташхиси ва даволаш мониторинги алгоритмларини ишлаб чиқиш», 14.00.19 – Клиник радиология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.DSc/Tib567.
Илмий маслахатчи: Тешаев Октябр Рухиллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами:  Болалар онкологияси, гематологияси ва клиник иммунологияси илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc 04/07.06.2024 Tib 177.01.
Расмий оппонентлар: Юсупалиева Гулнора Акмаловна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Даутов Таирхан Бекпулатович, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Қозоғистон);   Нормурадова Нодира Муродуллаевна,  тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: нур ташхиси усулларини комплекс қўллаш орқали коронавирус этиологияли ўткир пневмония ва унинг асоратларини ташхислаш ҳамда даволаш мониторинги натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўткир коронавирус этиологияли пневмониянинг нур ташхислаш усуллари тўғрисидаги маълумотлар қиёсий таҳлил қилинди ва кўкрак қафаси рентгенографияси (КР) имкониятлари, сезувчанлиги ва ўзига хос белгиларининг ўрни исботланган;
коронавирус этиологияли ўткир пневмониянинг асосий нур ташхисотида ва унинг имкониятларини турли нур ташхиси усулларини қўллаш орқали касалликни эрта аниқлаш босқичли ташхисотини ишлаб чиқиш биринчи босқичда саралаш сифатида кўкрак қафаси рентгенографияси, иккинчи босқичда ўзгаришларни аниқ ифодалаш мақсадида кўкрак қафаси МСКТдан фойдаланиш, учинчи босқичида коронавирус этиологияли ўткир пневмонияни асоратларини нур ташхиси усулларини комплекс қўллаш тартиби исботланган; 
ўткир коронавирусли пневмониянинг ташхисотида кўкрак қафаси рентгенографиясининг (КҚР) ташхисий имкониятлари ва даволаш мониторингида унинг самарадорлигини ошириш мақсадида Care-score  шкаласи  имкониятларини 18% га оширишдаги ўрни исботланган;
коронавирус этиологияли пневмонияни даволаш ва башоратлаш натижаларини баҳолашда турли нур ташхислаш усулларининг аҳамияти ва афзалликлари ҳособига даволаш мониторингида нур ташхиси усулларини динамикада қўллаш орқали даво тактикаси мувофиқлаштириш тартиби исботланган;
коронавирус этиологияли ўткир пневмониянинг ўпкадаги ва ўпкадан ташқари асоратлари ташхисотида КҚР, МСКТ, МРТ ва УТТларининг ўрни ва афзалликлари комбинацияланган тартиби патогенетик ўзгариларни инобатга олган ҳолда такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Коронавирус этиологияли ўткир пневмония ва ундан кейинги асоратларнинг нур ташхиси ва даволаш мониторинги алгоритмларини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқот бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 июндаги 20/30-сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: ўткир коронавирус этиологияли пневмониянинг нурли ташхислаш усуллари тўғрисидаги маълумотлар қиёсий таҳлил қилинди ва кўкрак қафаси рентгенографияси (КҚР) имкониятлари, сезувчанлиги ва ўзига хос белгиларининг ўрни исботланганлиги бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси соғлиқни вазирлигининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 9 декабрдаги 8 п/р 14/45-сон билан тасдиқланган «Короновирус этиологияли ўпка пневмониясини нур ташхиси» ва Ўзбекистон Республикаси соғлиқни вазирлигининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 9 декабрдаги 8 п/р 14/44-сон «Короновирус этиологияли ўпка пневмонияси асоратларининг нур ташхиси» номли услубий тавсияномаларнинг мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қашқадарё вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 08.11.2024 йилдаги №155 И/Ч – сон буйруқ ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам маркази Бухоро филиалининг 26.02.2025 йилдаги №61-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 июндаги 20/30-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги таклиф этилган ташхислаш биринчи марта коррекцияловчи усуллар ёрдамида ўпкалар ва плевранинг шикастланиш жойлари ва майдони, тури, клиник-морфологик вариантларига боғлиқ холда плевра бўшлиғида экссудатни тўпланиш жадаллиги ҳамда беморлар умр давомийлигини узайишига қаратилган замонавий ташхислаш тартиби амалга ошириш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ўткир коронавирус этиологияли пневмониянинг нурли ташхислашда кўкрак қафаси рентгенографияси (КҚР),имкониятлари, сезувчанлиги ва ўзига хос белгиларининг ўрни исботлаш учун беморлар билан ишлаган вақтда коронавирус инфекциясини юқтириб олган тиббиёт, санитария-эпидемиология хизмати ва бошқа ходимларга тўланадиган бир марталик 100000000 сўм ёки короновирус инфекциясини юқтириш натижасида оғир аҳволга тушган ва соғлиғи тикланмаган тақдирда 250000000 сўм тўлов миқдори (Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 26-мартдаги «Коронавирус инфекцияси тарқалишига қарши курашишга жалб қилинган тиббиёт ва санитария-эпидемиология хизмати ходимларини қўллаб-қувватлашга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги ПҚ-4652-сон қарори)ни инобатга олган ҳолда айтиш мумкинки, 1 нафар ходимни саломатлигини сақлаш ва муҳофаза қилиш орқали ўртача 175000000 сўм маблағни иқтисод қилишга эришилади. Хулоса. ўткир коронавирус этиологияли пневмониянинг нурли ташхислашда кўкрак қафаси рентгенографияси (КҚР), имкониятлари, сезувчанлиги ва ўзига хос белгиларининг ўрни исботлаш ёрдамида касаллик тарқалишини олдини олишнинг ўзига хос бўлган хусусиятларини инобатга олган ҳолда ўртача 175000000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: коронавирус этиологияли ўткир пневмониянинг асосий нур ташхисотида ва унинг имкониятларини турли нур ташхиси усулларини қўллаш орқали касалликни эрта аниқлаш босқичли ташхисотини ишлаб чиқиш биринчи босқичда саралаш сифатида кўкрак қафаси рентгенографияси, иккинчи босқичда ўзгаришларни аниқ ифодалаш мақсадида кўкрак қафаси МСКТдан фойдаланиш; учинчи босқичида коронавирус этиологияли ўткир пневмонияни асоратларини нур ташхиси усулларини комплекс қўллаш тартиби исботланганлиги Ўзбекистон Республикаси соғлиқни вазирлигининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 9 декабрдаги 8 п/р 14/45-сон билан тасдиқланган «Короновирус этиологияли ўпка пневмониясини нур ташхиси» ва Ўзбекистон Республикаси соғлиқни вазирлигининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 9 декабрдаги 8 п/р 14/44-сон «Короновирус этиологияли ўпка пневмонияси асоратларининг нур ташхиси» номли услубий тавсияномаларнинг мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қашқадарё вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 08.11.2024 йилдаги №155 И/Ч – сон буйруқ ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам маркази Бухоро филиалининг 26.02.2025 йилдаги №61-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 июндаги 20/30-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги коронавирус этиологияли ўткир пневмониянинг асосий нур ташхисотида ва унинг имкониятларини баҳолашда босқичли ташхисотини ишлаб чиқиш биринчи босқичда саралаш сифатида кўкрак қафаси рентгенографияси, иккинчи босқичда ўзгаришларни аниқ ифодалаш мақсадида кўкрак қафаси МСКТдан фойдаланиш зарурлиги, учинчи босқичида коронавирус этиологияли ўткир пневмонияни асоратларини нур ташхиси усулларини комплекс қўллаш тартиби орқали касаллкининг оғир асоратларини олдини олиш орқали самарали даволаш тактикасини татбиқ этиш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: коронавирус этиологияли ўткир пневмониянинг асосий нур ташхисотини ўрни баҳолашда босқичли ташхисотини ишлаб чиқиш орқали касалликни юқтириб олган тиббиёт, санитария-эпидемиология хизмати ва бошқа ходимларга тўланадиган бир марталик 100000000 сўм ёки короновирус инфекциясини юқтириш натижасида оғир аҳволга тушган ва соғлиғи тикланмаган тақдирда 250000000 сўм тўлов миқдори (Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 26-мартдаги «Коронавирус инфекцияси тарқалишига қарши курашишга жалб қилинган тиббиёт ва санитария-эпидемиология хизмати ходимларини қўллаб-қувватлашга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги ПҚ-4652-сон қарори)ни инобатга олган ҳолда айтиш мумкинки, 1 нафар ходимни саломатлигини сақлаш ва муҳофаза қилиш орқали ўртача 175000000 сўм маблағни иқтисод қилишга эришилади. Хулоса коронавирус этиологияли ўткир пневмониянинг асосий нур ташхисотини ўрни баҳолашда босқичли ташхисотини ишлаб чиқиш ва унинг ўрни исботлаш ёрдамида тарқалишини олдини олишнинг ўзига хос бўлган хусусиятлари ўртача 175000000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: ўткир коронавирусли пневмониянинг ташхисотида кўкрак қафаси рентгенограммасининг (КҚР) ташхисий имкониятлари ва даволаш мониторингида унинг самарадорлигини ошириш мақсадида Care-score  шкаласи  шкаласининг имкониятларини 18% га оширишдаги ўрни исботланганлиги Ўзбекистон Республикаси соғлиқни вазирлигининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 9 декабрдаги 8 п/р 14/45-сон билан тасдиқланган «Короновирус этиологияли ўпка пневмониясини нур ташхиси» ва Ўзбекистон Республикаси соғлиқни вазирлигининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 9 декабрдаги 8 п/р 14/44-сон «Короновирус этиологияли ўпка пневмонияси асоратларининг нур ташхиси» номли услубий тавсияномаларнинг мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қашқадарё вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 08.11.2024 йилдаги №155 И/Ч – сон буйруқ ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам маркази Бухоро филиалининг 26.02.2025 йилдаги №61-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 июндаги 20/30-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагича: ўткир коронавирусли пневмониянинг ташхисотида кўкрак қафаси рентгенограммасининг ташхисий имкониятлари ва даволаш мониторингида унинг самарадорлигини ошириш мақсадида Care-score  шкаласи  шкаласининг имкониятларини инобатга олиш орқали ушбу усулининг самарадорлигини ошириши, беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш орқали самарали даволаш тартибини татбиқ этиш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ўткир коронавирусли пневмониянинг ташхисотида кўкрак қафаси рентгенограммасининг ташхисий имкониятлари ва даволаш мониторингида унинг самарадорлигини ошириш мақсадида Care-score  шкаласи  шкаласининг имкониятларидан фойдаланилмаган холда коронавирус инфекциясини юқтириб олган тиббиёт, санитария-эпидемиология хизмати ва бошқа ходимларга тўланадиган бир марталик 100000000 сўм ёки короновирус инфекциясини юқтириш натижасида оғир аҳволга тушган ва соғлиғи тикланмаган тақдирда 250000000 сўм тўлов миқдори (Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 26-мартдаги «Коронавирус инфекцияси тарқалишига қарши курашишга жалб қилинган тиббиёт ва санитария-эпидемиология хизмати ходимларини қўллаб-қувватлашга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги ПҚ-4652-сон қарори)ни инобатга олган ҳолда айтиш мумкинки, 1 нафар ходимни саломатлигини сақлаш ва муҳофаза қилиш орқали ўртача 175000000 сўм маблағни иқтисод қилишга эришилади. Хулоса. ўткир коронавирусли пневмониянинг ташхисотида кўкрак қафаси рентгенограммасининг ташхисий имкониятлари ва даволаш мониторингида унинг самарадорлигини ошириш мақсадида Care-score  шкаласи  шкаласининг имкониятларидан фойдаланилиш орқали ўртача 175000000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: коронавирус этиологияли пневмонияни даволаш ва башоратлаш натижаларини баҳолашда турли нур ташхислаш усулларининг аҳамияти ва афзалликлари ҳособига даволаш мониторингида нур ташхиси усулларини динамикада қўллаш орқали даво тактикаси мувофиқлаштириш тартиби исботланганлиги Ўзбекистон Республикаси соғлиқни вазирлигининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 9 декабрдаги 8 п/р 14/45-сон билан тасдиқланган «Короновирус этиологияли ўпка пневмониясини нур ташхиси» ва Ўзбекистон Республикаси соғлиқни вазирлигининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 9 декабрдаги 8 п/р 14/44-сон «Короновирус этиологияли ўпка пневмонияси асоратларининг нур ташхиси» номли услубий тавсияномаларнинг мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қашқадарё вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 08.11.2024 йилдаги №155 И/Ч – сон буйруқ ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам маркази Бухоро филиалининг 26.02.2025 йилдаги №61-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 июндаги 20/30-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагича: коронавирус этиологияли пневмонияни даволаш ва башоратлаш натижаларини баҳолашда турли нур ташхислаш усулларининг аҳамиятини инобатга олиш танланган усулнинг афзаллиги ҳисобига даволаш мониторингини амалга оширишда  нур ташхиси усулларини динамикада қўллаш орқали даво тактикаси мувофиқлаштириш тартибида асоратларни олдини олиш, клиник-морфологик вариантларига боғлиқ холда ўпканинг тўлиқ шикасланишини олдини олиш, организмни тиклашга қаратилгантактикасини амалга ошириш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: коронавирус этиологияли пневмонияни даволаш ва башоратлаш натижаларини баҳолашда турли нур ташхислаш усулларининг аҳамияти ва афзалликлари ҳисобига даволаш мониторингида нур ташхиси усулларини динамикада қўллаш орқали даво тактикаси мувофиқлаштириш тартибини татбиқ этиш орқаликоронавирус инфекциясини юқтириб олган тиббиёт, санитария-эпидемиология хизмати ва бошқа ходимларга тўланадиган бир марталик 100000000 сўм ёки короновирус инфекциясини юқтириш натижасида оғир аҳволга тушган ва соғлиғи тикланмаган тақдирда 250000000 сўм тўлов миқдори (Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 26-мартдаги «Коронавирус инфекцияси тарқалишига қарши курашишга жалб қилинган тиббиёт ва санитария-эпидемиология хизмати ходимларини қўллаб-қувватлашга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги ПҚ-4652-сон қарори)ни инобатга олган ҳолда айтиш мумкинки, 1 нафар ходимни саломатлигини сақлаш ва муҳофаза қилиш орқали ўртача 175000000 сўм маблағни иқтисод қилишга эришилади. Хулоса. коронавирус этиологияли пневмонияни даволаш натижасида ўртача 175000000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган.
бешинчи илмий янгилик: коронавирус этиологияли ўткир пневмониянинг ўпкадаги ва ўпкадан ташқари асоратлари ташхисотида КҚР, МСКТ, МРТ ва УТТларининг ўрни ва афзалликлари комбинацияланган тартиби патогенетик ўзгариларни инобатга олган ҳолда такомиллаштирилганлиги Ўзбекистон Республикаси соғлиқни вазирлигининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 9 декабрдаги 8 п/р 14/45-сон билан тасдиқланган «Короновирус этиологияли ўпка пневмониясини нур ташхиси» ва Ўзбекистон Республикаси соғлиқни вазирлигининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 9 декабрдаги 8 п/р 14/44-сон «Короновирус этиологияли ўпка пневмонияси асоратларининг нур ташхиси» номли услубий тавсияномаларнинг мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қашқадарё вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 08.11.2024 йилдаги №155 И/Ч – сон буйруқ ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам маркази Бухоро филиалининг 26.02.2025 йилдаги №61-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 июндаги 20/30-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагича: коронавирус этиологияли ўткир пневмониянинг ўпкадаги ва ўпкадан ташқари асоратлари ташхисотида КҚР, КТ, МРТ ва УТТларининг ўрни ва афзалликлари комбинацияланган тартиби ва унинг ўрни кўрсатиш натижасида беморлар ҳаёт сифатининг пасайиши, ногиронликнинг ортиши, доимий равишда дори таъминоти, ўзгалар парваришига муҳтожликни олдини олиш орқали ва  пациентларнинг умр давомийлигининг узайтириш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: коронавирус этиологияли ўткир пневмониянинг ўпкадаги ва ўпкадан ташқари асоратлари ташхисотида КҚР, КТ, МРТ ва УТТларининг ўрнини исботлаш натижасида коронавирус инфекциясини юқтириб олган тиббиёт, санитария-эпидемиология хизмати ва бошқа ходимларга тўланадиган бир марталик 100000000 сўм ёки короновирус инфекциясини юқтириш натижасида оғир аҳволга тушган ва соғлиғи тикланмаган тақдирда 250000000 сўм тўлов миқдори (Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 26-мартдаги «Коронавирус инфекцияси тарқалишига қарши курашишга жалб қилинган тиббиёт ва санитария-эпидемиология хизмати ходимларини қўллаб-қувватлашга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги ПҚ-4652-сон қарори)ни инобатга олган ҳолда айтиш мумкинки, 1 нафар ходимни саломатлигини сақлаш ва муҳофаза қилиш орқали ўртача 175000000 сўм маблағни иқтисод қилишга эришилади. Хулоса коронавирус этиологияли ўткир пневмониянинг ўпкадаги ва ўпкадан ташқари асоратлари ташхисотида КҚР, МСКТ, МРТ ва УТТларининг ўрни исботлаш орқали ўртача 175000000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган.