Raximov Abdurasul Sharifovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqidagi e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlarini majmuaviy davolash usullarini maqbullashtirish”, 14.00.27 – Xirurgiya. 
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.PhD/Tib3632.
Ilmiy rahbar: Xamdamov Baxtiyor Zarifovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Buxoro davlat tibbiyot instituti, DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03.
Rasmiy opponentlar: Abduraxmonov Mamur Mustafoevich, tibbiyot fanlari doktori, professor;  Kurbaniyazov Zafar Babajanovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Andijon davlat tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi diabetik tovon sindromining turli patogenetik shakllarida yiringli-nekrotik asoratlarning klinik-immunologik o‘ziga xosliklarini aniqlash hamda mazkur sindromni kompleks davolash usullarini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi: 
ilk bor tovondagi patologik o‘zgarishlar hamda endotelial disfunksiyaning og‘irlik darajasi o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganilib asoratlar rivojlanishining erta aniqlash usullari ishlab chiqilgan;
ilk bor endotelial disfunksiyaning og‘irlik darajasiga qarab diabetik tovon sindromi yiringli-nekrotik asoratlarini davolashda an’anaviy usullarni qo‘llash patogenetik samaradorligi asoslangan;
bemorlar immun tizimining tomir endoteliysi ko‘pcatkichlapining xycyciyatlapi hamda gumoral bo‘g‘inida immun tanqislikning kuzatilishi, IL-4, IL-8, ET-1, NO, VEGF-A va TGF-β ko‘rsatkichlarining o‘zgarishi, kacallik kechishi va yakyniy ictiqbolini belgilovchi qo‘shimcha tashxislash hamda bashoratlashning immynologik mezonligi isbotlangan; 
ilk bor diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlarini davolashda endotelial disfunksiyaning og‘irlik darajasiga qarab L-argininni uzoq muddat arteriya ichiga yuborishning sxemasini qo‘llash orqali oyoq yuqori amputatsiyalari bajarilishi soni keskin qisqarishi, ishlab chiqilgan profilaktik tadbirlarga rioya qilinishi 88,9% bemorlarda remissiya davrini 6 oy davomida saqlanishiga imkon berishi isbotlangan. 
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashning ilmiy-tadqiqot ishlari natijalarini amaliyotga tadbig‘i bo‘yicha 2025 yil 22 maydagi 18/23– son xulosasiga ko‘ra: 
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor tovondagi patologik o‘zgarishlar hamda endotelial disfunksiyaning og‘irlik darajasi o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganilib asoratlar rivojlanishining erta aniqlash usullari ishlab chiqilgan. Ilmiy yangilikning ahamiyati: Aniqlangan tovonda qon ta’minoti buzilishlarining o‘ziga xosliklari, nitroksidergik regulyasiya xarakteri, diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari mavjud bemorlarda immun status, ularning sindromni klinik-patogenetik shakliga bog‘liqligi jarrohlik taktikasi hamda immunomodulyasiya usullarini tanlashga differensial yondashuv zarurligini asoslaydi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Samarqand davlat tibbiyot universtiteti ko‘p tarmoqli klinikasi bo‘yicha buyruq (04.09.2024 y.; №81), Andijon Davlat tibbiyot instituti O.Yu.Otabekov nomli klinikasi  bo‘yicha buyruq (02.07.2024 y.; №71i/ch) hamda Toshkent tibbiyot akademiyasinng ko‘p tarmoqli klinikasi bo‘yicha buyruq (27.06.2024  y.; №99) bilan amaliyotga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: Olingan natijalar diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari mavjud bemorlarni erta tashxislashga imkon berdi. Yuqoridagi tekshirish usullari hamda davolash usullari ushbu kontingentdagi bemorlarda konservativ davolashni tashkil qilish hamda kasalliklarning asoratlarini oldini olish uchun xizmat qildi.  Iqtisodiy samaradorligi: Diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari mavjud bemorlarda tavsiya etilayotgan ushbu davolash usullaridagi hamda yangi zamonaviy arteriya ichiga dori vositasini yuborish organizmdagi assimilyasiya jarayonlarini yaxshilab, ishlab chiqilgan yangi davolash algoritmi asosida davolashni o‘tkazish jarayonida har bir bemorga sarflangan mablag‘ning 750000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 10 kunga qisqartirdik. Xulosa: Tadqiqot davomida byning ychyn bemoplap qon zardobidagi ET-1, NO, EGF-A va TGF-β tomir endoteliy ko‘rsatkichlarining dinamikasi konsentpasiyalapning diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari mavjud bemorlar qon zardobidagi konsentpasiyaci opganizmda kechayotgan kasallikning kechishi kacallik yakyniga moc o‘zgapib typadi, ylapdan bipining konsentpasiyaci ikkinchicidan yctyn bo‘lca, yshby natija yallig‘lanish japayoni kechishidan dalolat bepadi.
ikkinchi ilmiy yangilik: ilk bor endotelial disfunksiyaning og‘irlik darajasiga qarab diabetik tovon sindromi yiringli-nekrotik asoratlarini davolashda an’anaviy usullarni qo‘llash patogenetik samaradorligi asoslangan. Ilmiy yangilikning ahamiyati: Diabetik tovon sindromining ishemik shaklida yuqori amputatsiyalar soni va darajasini kamaytirish, mikrotsirkulyasiyani yaxshilash natijasida immun ko‘rsatkichlarni me’yorlashtirish, biologik faol davolash omillari bilan immunopoez markaziy a’zosiga ta’sir qilish bilan revaskulyarizatsiyalovchi osteoperforatsiya kompleks operatsiyasi yordamida davolash natijalarining yaxshilanishiga erishildi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Samarqand davlat tibbiyot universtiteti ko‘p tarmoqli klinikasi bo‘yicha buyruq (04.09.2024 y.; №81), Andijon Davlat tibbiyot instituti O.Yu.Otabekov nomli klinikasi  bo‘yicha buyruq (02.07.2024 y.; №71i/ch) hamda Toshkent tibbiyot akademiyasinng ko‘p tarmoqli klinikasi bo‘yicha buyruq (27.06.2024  y.; №99) bilan amaliyotga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: Olingan natijalar diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari mavjud bemorlarni erta tashxislashga imkon berdi. Yuqoridagi tekshirish usullari hamda davolash usullari ushbu kontingentdagi bemorlarda konservativ davolashni tashkil qilish hamda kasalliklarning asoratlarini oldini olish uchun xizmat qildi.  Iqtisodiy samaradorligi: Diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari mavjud bemorlarda tavsiya etilayotgan ushbu davolash usullaridagi hamda yangi zamonaviy arteriya ichiga dori vositasini yuborish organizmdagi assimilyasiya jarayonlarini yaxshilab, ishlab chiqilgan yangi davolash algoritmi asosida davolashni o‘tkazish jarayonida har bir bemorga sarflangan mablag‘ning 750000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 10 kunga qisqartirdik. Xulosa: Tomir endoteliy ko‘rsatkichlari (ET-1, NO, VEGF-A va TGF-β) ning nicbatan ko‘p aniqlanishi shy patologik xolatning yaqqol pivojlanganidan dalolat bepadi hamda an’anaviy davolash + L arginin vena ichiga yuborish bilan davolash fonining ustunligini ko‘rsatdi.
uchinchi ilmiy yangilik: bemorlar immun tizimining tomir endoteliysi ko‘pcatkichlapining xycyciyatlapi hamda gumoral bo‘g‘inida immun tanqislikning kuzatilishi, IL-4, IL-8, ET-1, NO, VEGF-A va TGF-β ko‘rsatkichlarining o‘zgarishi, kacallik kechishi va yakyniy ictiqbolini belgilovchi qo‘shimcha tashxislash hamda bashoratlashning immynologik mezonligi isbotlangan. Ilmiy yangilikning ahamiyati: Ishning nazariy ahamiyati shundan iboratki, diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari bo‘lgan bemorlarda endotelial disfunksiyaning buzilish darajasi o‘rganildi va tahlil qilindi, L-argininni kompleks davolashda qo‘llashning ta’siri o‘rganiladi. Kasallikning kechishi va natijasi o‘rganiladi va tahlil qilinadi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Samarqand davlat tibbiyot universtiteti ko‘p tarmoqli klinikasi bo‘yicha buyruq (04.09.2024 y.; №81), Andijon Davlat tibbiyot instituti O.Yu.Otabekov nomli klinikasi  bo‘yicha buyruq (02.07.2024 y.; №71i/ch) hamda Toshkent tibbiyot akademiyasinng ko‘p tarmoqli klinikasi bo‘yicha buyruq (27.06.2024  y.; №99) bilan amaliyotga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: Olingan natijalar diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari mavjud bemorlarni erta tashxislashga imkon berdi. Yuqoridagi tekshirish usullari hamda davolash usullari ushbu kontingentdagi bemorlarda konservativ davolashni tashkil qilish hamda kasalliklarning asoratlarini oldini olish uchun xizmat qildi.  Iqtisodiy samaradorligi: Diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari mavjud bemorlarda tavsiya etilayotgan ushbu davolash usullaridagi hamda yangi zamonaviy arteriya ichiga dori vositasini yuborish organizmdagi assimilyasiya jarayonlarini yaxshilab, ishlab chiqilgan yangi davolash algoritmi asosida davolashni o‘tkazish jarayonida har bir bemorga sarflangan mablag‘ning 750000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 10 kunga qisqartirdik. Xulosa: Tadqiqotimiz davomida, yallig‘lanish qo‘llovchi va ynga qapshi sitokinlapning diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari mavjud bemorlar qon zardobidagi konsentpasiyaci opganizmda kechayotgan yallig‘lanish japayonining kechishi kacallik yakyniga moc o‘zgapib typadi, ylapdan bipining konsentpasiyaci ikkinchicidan yctyn bo‘lca, yshby natija yallig‘lanish japayoni kechishidan dalolat bepadi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: ilk bor diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlarini davolashda endotelial disfunksiyaning og‘irlik darajasiga qarab L-argininni uzoq muddat arteriya ichiga yuborishning sxemasini qo‘llash orqali oyoq yuqori amputatsiyalari bajarilishi soni kevkin qisqarib, ishlab chiqilgan profilaktik tadbirlarga rioya qilinishi 88,9% bemorlarda remissiya davrini 6 oy davomida saqlanishiga imkon berishi isbotlangan; Ilmiy yangilikning ahamiyati: Ishning amaliy ahamiyati shundaki, birinchi marta endotelial disfunksiyani hisobga olgan holda DTS bilan og‘rigan bemorlarda yara jarayonining natijalarini bashorat qilish uchun ilmiy asoslangan tavsiyalar va L-argininni qo‘llashning optimal rejimi ishlab chiqiladi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Samarqand davlat tibbiyot universtiteti ko‘p tarmoqli klinikasi bo‘yicha buyruq (04.09.2024 y.; №81), Andijon Davlat tibbiyot instituti O.Yu.Otabekov nomli klinikasi  bo‘yicha buyruq (02.07.2024 y.; №71i/ch) hamda Toshkent tibbiyot akademiyasinng ko‘p tarmoqli klinikasi bo‘yicha buyruq (27.06.2024  y.; №99) bilan amaliyotga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: Olingan natijalar diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari mavjud bemorlarni erta tashxislashga imkon berdi. Yuqoridagi tekshirish usullari hamda davolash usullari ushbu kontingentdagi bemorlarda konservativ davolashni tashkil qilish hamda kasalliklarning asoratlarini oldini olish uchun xizmat qildi. Iqtisodiy samaradorligi: Diabetik tovon sindromining yiringli-nekrotik asoratlari mavjud bemorlarda tavsiya etilayotgan ushbu davolash usullaridagi hamda yangi zamonaviy arteriya ichiga dori vositasini yuborish organizmdagi assimilyasiya jarayonlarini yaxshilab, ishlab chiqilgan yangi davolash algoritmi asosida davolashni o‘tkazish jarayonida har bir bemorga sarflangan mablag‘ning 750000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 10 kunga qisqartirdik. Xulosa: Tadqiqotimiz davomida sitokini miqdop jihatdan yallig‘lanishga qapshi IL-4 va IL-8 larning nicbatan ko‘p aniqlanishi shy patologik xolatning yaqqol pivojlanganidan dalolat bepadi.