Хайруллаев Ғиёсиддин Улуғбек ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даражалар бериладиган фан тармоғи): “Баъзи 3д-металларнинг 3-амино-1,2,4-триазол ҳосилалари асосидаги комплекс бирикмалари синтези, тузилиши ва хоссалари”, 02.00.01 - Ноорганик кимё (кимё фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/К551.
Илмий раҳбар: Кадирова Шахноза Абдухалиловна., кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.К.01.03.
Расмий оппонентлар: Рафиқов Атҳам Салимович, кимё фанлари доктори, профессор; Абдуллаева Зубайда Шавкатовна, PhD, доцент. 
Етакчи ташкилот: ЎзР ФА Умумий ва ноорганик кимё институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Мн(ИИ), Фе(ИИ), Cо(ИИ) ва Ни(ИИ) тузлари билан 3-амино-1,2,4-триазол ҳосилаларининг металлокомплекс бирикмаларини синтез қилиш ҳамда уларнинг тузилиши ва хоссаларини тадқиқ қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Мн(ИИ), Фе(ИИ), Cо(ИИ) ва Ни(ИИ) ларни хлоридли, бромидли, сулфатли, нитратли, перхлоратли тузларининг 3-амино-1,2,4-триазол ҳосилалари билан 31 та янги комплекс бирикмалари синтез қилинган;
квант-кимёвий ҳисоблашлар натижасида лигандларнинг электрон тузилишлари ва 3д-металл ионларига триазол ҳалқасидаги эндоциклик азот атомларидан кординацияланиши аниқланган;
замонавий физик-кимёвий таҳлил усуллари ёрдамида ацидолигандларнинг (Cл-, Бр-, СО42-, НО3-, CлО4-) табиати ва ҳажмига кўра молекулалараро ўзаро таъсирга киришиши ҳамда ацидолигандлар табиатига қараб ташқи сферада (СО42-, НО3-, CлО4-) ва ички сферада (Cл-, Бр-) жойлашиши аниқланган;
илк бор 3-амино-1,2,4-триазол асосидаги 3,3ˈ-дисулфанидилбис(5-амино-1Ҳ-1,2,4-триазол) ва 3-метилтио-5-амино-(1Ҳ-1,2,4-триазол) ларнинг кристаллари олинган ва рентген структуравий таҳлил ёрдамида тузилиши исботланган;
илк бор рентген структуравий таҳлил ёрдамида [ФеЛ2(Ҳ2О)4]СО4·2Ҳ2О, [CоЛ2(Ҳ2О)4]СО4·2Ҳ2О, [CоЛ2(Ҳ2О)4](CлО4)2·2Ҳ2О, [CоЛ2Бр2]·2Ҳ2О, [Cо3Л16(Ҳ2О)6](СО4)3·4Ҳ2О, [Cо3Л16(Ҳ2О)6](НО3)6·18Ҳ2О комплекс бирикмаларининг тетраедр, октаедр ва учядроли октаедр тузилишга эга бўлиши исботланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 3-амино-1,2,4-триазол ҳосилаларини 3д-металлар билан янги металл комплекс бирикмаларининг синтези, физик-кимёвий ва биологик хоссаларини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида :
C4Ҳ6Н8С2·Ҳ2О, 2C3Ҳ6Н4С·Ҳ2О, [ФеЛ2(Ҳ2О)4]СО4·2Ҳ2О, [CоЛ2(Ҳ2О)4](CлО4)2·2Ҳ2О таркибли бирикмаларнинг рентген структуравий таҳлил натижалари Халқаро Кембридж кристаллографик маълумотлар базасига (CCдC рақамлари 2224194, 2344246, 2385440, 2394686) киритилган. натижада, комплекс бирикмаларнинг кристалл тузилиши натижалари, маълум тузилиш ва хоссаларга эга бўлган ўхшаш бирикмаларни олишда фойдаланиш имконини берган;
Cо(ИИ) ва Ни(ИИ) тузларининг 3-амино-1,2,4-триазол янги ҳосилалари билан олинган комплекс бирикмалари Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Хоразм Маъмун академиясидаги 2021-2024 йилларда бажарилиши кўзда тутилган А-ФА-2021-266 рақамли “Шумгиёҳ (Cистанче) ўсимлигининг табиий заҳираларидан фойдаланишни йўлга қўйиш ва етиштиришнинг замонавий агротехнологияларини ишлаб чиқиш” мавзусидаги амалий лойиҳада қўлланилган (ўзбекистон республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2020-йил 25-декабрдаги 86-06-1185-сонли маълумотномаси).

Yangiliklarga obuna bo‘lish