Тўхтабоева Юлдузхон Абдусатторовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Фарғона водийси эрозияланган тупроқлари сианобактериялари ва микросувўтларининг таксономик хилма-хиллиги ва биотехнологик потенсиали”, 03.00.05 - Ботаника (биология фанлари).
Диссертация мавзуси роъйхатга олинган рақам: B2024.4.DSc/В239.
Илмий раҳбар: Тожибаев Комил Шаробитдинович, биология фанлари доктори, профессор, академик. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ботаника институти, DSc.02/30.12.2019.В.39.01.
Расмий оппонентлар: Адилов Беҳзод Абдуллаевич, биология фанлари доктори; Бўриев Сулаймон, биология фанлари доктори, профессор; Куликовский Максим Сергеевич, биология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий-амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Фарғона водийси эрозияланган тупроқларининг сианобактериялари ва микросувўтларининг таксономик хилма-хиллигини аниқлаш, таҳлил қилиш ва айрим истиқболли штаммларнинг биотехнологик имкониятларини баҳолашдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор метагеномик, морфологик ва молекуляр-генетик ёндашувлар асосида Фарғона водийси эрозияга учраган тупроқларда 4 бўлим, 9 синф, 20 тартиб, 58 оила ва 90 туркумга мансуб 141 турга мансуб сианобактериялар ва микросувўтларнинг таксономик таркиби аниқланган;
ДНКни метабаркодлаш орқали Фарғона водийсининг эрозияга учраган тупроқларида микросувўтлари ва сианобактерияларнинг доминантлик роли аниқланнган ва классик усуллар билан солиштириш орқали уларнинг максимал таксономик хилма-хиллиги баҳоланган;
Фарғона водийси эрозияга учраган тупроқларнинг алгосенозларини комплекс таҳлил қилиш асосида, фан учун битта янги тур аниқланиб, тўлиқ тавсифи берилган. Алгофлора учун учта янги тур тавсифга тайёрланди ва метагеномик таҳлил ёрдамида айримларининг биотехнологик салоҳияти баҳоланган;
Браcтеаcоccус, Псеудомуриелла, Члоросарcинопсис, Тетрадесмус (Члоропҳйта) ва Клебсормидиум (Чаропҳйта) авлодларига мансуб штаммлар катта миқдорда тўйинмаган ёғ кислоталарининг самарали ишлаб чиқарувчилари эканлиги аниқланган;
юқори самарали секвенс усулларидан фойдаланиш орқали, Нодосилинеа сианобактериясининг геномига тўлиқ функсионал изоҳ берилган;
Фарғона водийсидаги эрозияга учраган тупроқларнинг унумдорлиги яхшилашда ва тупроқни муҳофаза қилиш тадбирларини ўтказишда қўллаш учун Клебсормидиум туркумига мансуб микросувўтларни инокуляция технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Фарғона водийси эрозияланган тупроқлари сианобактериялари ва микросувўтларининг таксономик хилма-хиллиги ва биотехнологик потенсиалини ўрганиш бўйича олинган илмий-амалий натижалар асосида:
Фаргʻона водийсининг эрозияланган тупроқларида сианобактериялар ва микросувўтларнинг хилма-хиллиги ва биотехнологик салоҳияти бўйича (ҳттпс://дои.орг/10.15468/wг684р) маʼлумотлар тоʻплами Глобал биохилма-хиллик ахборот тизимига (ГБИФ) жорий этилган (25.09.2024. №015). Натижада, тупроқ алгофлорасини Фарғона водийси арид минтақасида географик тарқалиш ҳолатларини кўрсатувчи глобал ахборот базасидаги маʼлумотларини муайян даражада бойитиш имконини берган;
молекуляр – генетик таҳлиллар асосида олинган барча нуклеотидлар кетма-кетликлари ПҚ504911, ПҚ504912, ПҚ488471, ПҚ488472 (16С рРНК); ОР852641-ОР852650, ПҚ490563-ПҚ490566 (ИЦ2); ОР838744 (рбcЛ) рақамлари остида НCБИ ГенБанк (ҳттпс://www.нcби.нлм.ниҳ.гов/) да сақланган. Интеграциялашган ёндашувдан фойдаланиш Фарғона водийси тупроқ алгофлорасининг таксономияси бўйича янги маълумотларни олиш имконини берган, бу нафақат маҳаллий турлар хилма-хиллигини сезиларли даражада тўлдирди, балки минтақавий (Марказий Осиё) миқёсда замонавий ғояларни кенгайтирди, фан учун номаълум бўлган янги сианобактерия ва микросувўтлар турларини аниқлаш имконини берган; 
Фаргʻона водийси эрозияга учраган тупроқларнинг сувоʻтлари флорасининг ягона маʼлумотлар базаси Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси фаолиятига жорий этилган (Оʻзбекистон Республикаси Фанлар академияси 13.12.2024 й., 4/1255–2767-сон маʼлумотномаси). Натижада, Ўзбекистон Республикасида ушбу таксономик гуруҳнинг биохилма-хиллиги бўйича биринчи рақамли ресурс бўлиб, мамлакат тупроқ алгофлорасини тўлиқ инвентаризация қилиш, Фарғона водийси эрозияланган тупроқлари мониторингини йиритиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish