Холмуратова Гўзал Мурадовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Халқаро стандартлар асосида мева-сабзавотчилик тармоғининг экспорт имкониятларини ошириш йўналишлари”, 08.00.04-“Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.1.PhD/Iqt4914.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Султанов Баходир Файзуллаевич, иқтисодиёт фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: “Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти” Миллий тадқиқот университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: “Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти” Миллий тадқиқот университети, DSc.03/30.01.2020.I.10.03.
Расмий оппонентлар: Қодиров Абдурашид Маджидович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Эшматов Сирожиддин Келдиярович, иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Халқаро стандартларни жорий этиш асосида мева-сабзавотчилик тармоғининг экспорт имкониятларини ошириш йўналишлари бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
аграр тармоқнинг халқаро талабларга мослик даражаси(СМИ)ни ва хўжалик субектлари раҳбар-мутахассисларининг халқаро стандартларга оид билим ва малакаларини индекс усулида баҳолаш бўйича илмий-услубий ёндашув таклиф этилган;
мева-сабзавот маҳсулотлари экспорти билан боғлиқ асосий омиллар таъсир даражаларини аниқлаш асосида маҳсулотларнинг ҳаракатланиш жараёнлари ва босқичларини кузатувчи махсус ихтисослашган “Траcеабилитй” тизимини жорий этиш тартиб-қоидалари, иқтисодий рағбатлантириш механизм ва йўналишлари ишлаб чиқилган;
қишлоқ хўжалигида халқаро стандартларни жорий этиш, рақамлаштириш ва мувофиқлаштириш функсияларини бажаришга ихтисослашган “Глобал ГАП” хизмат марказини ташкил этиш ва унинг таркибий тузилмаси асосланган;
халқаро стандартларни жорий этиш асосида мева-сабзавот маҳсулотлари экспорт ҳажмининг 2030-йилгача истиқбол параметрлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Халқаро стандартлар асосида мева-сабзавотчилик тармоғининг экспорт имкониятларини ошириш йўналишлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
аграр тармоқ ривожланишининг халқаро талабларга мослик даражаси ва мева-сабзавот маҳсулотлари етиштирувчи фермерларнинг халқаро стандартларга оид билимларини баҳолаш бўйича таклифи Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалиги билим ва инновациялар маркази ҳамда Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари Кенгаши тизим ташкилотларига амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги билим ва инновациялар марказининг 2024-йил 21 декабр 05/06-02-1106-сон, Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари Кенгашининг 2024-йил 3-декабр 01/03-1490/АХ-сон маълумотномалари). Ушбу услубий ёндашув фермерларнинг халқаро стандартлар ва сертификация бериш тартиб-қоидалари бўйича билим ва амалий кўникмаларини баҳолаш имконини беради;
мева-сабзавот маҳсулотлари экспортига боғлиқ омилларнинг таъсир даражаларини аниқлаш асосида “Глобал ГАП” сертификатини ва “Траcеабилитй” тизимини жорий этиш механизмлари ва уни рағбатлантириш бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалиги билим ва инновациялар маркази ҳамда Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари Кенгаши тизим ташкилотларига амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги билим ва инновациялар марказининг 2024-йил 21 декабр 05/06-02-1106-сон, Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари Кенгашининг 2024-йил 3-декабр 01/03-1490/АХ-сон маълумотномалари). Фермерларнинг халқаро сертификатга эга бўлиши мева маҳсулотлари экспортини 27,6 фоизга; сабзавот ва узум экин майдонларининг 1 гектарга ошиши узум экспортини 20,5 фоизга, сабзавот маҳсулотлари экспортини 0,01 фоизга камайтириши ҳамда лаборатория текширувини амалга ошириш экспортни 22,0 фоизга ошириш имкониятини яратиши асосланган;
қишлоқ хўжалигида халқаро стандартларни жорий этиш тизимини муво-фиқлаштиришга йўналтирилган “Глобал ГАП” хизмат марказини ташкил этиш бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалиги билим ва инновациялар маркази ҳамда Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари Кенгаши тизимлари ташкилотларига амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги билим ва инновациялар марказининг 2024-йил 21 декабр 05/06-02-1106-сон, Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари Кенгашининг 2024-йил 3-декабр 01/03-1490/АХ-сон маълумотномалари). Ушбу таклиф ягона мувофиқлаштирувчи тизимни шакллантириш имконини берган ҳолда, фермерлар ва агробизнес субектларига техник-технологик ёрдам кўрсатиш, уларнинг билим ва малакаларини ошириш, фаолиятларини тизимли ва самарали ташкил этиш асосида фермер хўжаликлари экспорт салоҳиятини ошириш имкониятларини яратади;
мева-сабзавот маҳсулотлари экспортининг 2030-йилгача бўлган истиқбол параметр-лари бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалиги билим ва инновациялар маркази ҳамда Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари Кенгаши тизим ташкилотларига амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги билим ва инновациялар марказининг 2024-йил 21 декабр 05/06-02-1106-сон, Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари Кенгашининг 2024-йил 3-декабр 01/03-1490/АХ-сон маълумотномалари). Қўлланилган эконометрик модел ёрдамида республика миқёсида қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари экспорти, хусусан, (и) сабзавотлар ва баъзи истеъмолга яроқли бўлган илдизли мевалар ва қулупнай мевалари, (ии) истеъмол қилинадиган мевалар ва ёнғоқлар, ситрус мевалари ёки қовун пўстлоғи, (иии) сабзавотлар, мевалар, ёнғоқлар, ўсимликлар ва уларнинг бошқа қисмларини қайта ишлашдан тайёрланган маҳсулотлар бўйича прогноз параметрлари ишлаб чиқилган. Унга кўра, (и) таркибидаги маҳсулотлар экспорти қиймати 2030-йилда 2023-йилга нисбатан 38 фоиз, (ии) таркибидаги маҳсулотлар экспорт қиймати 37 фоиз ва (иии) турдаги маҳсулотлар экспорти қиймати 48 фоизга ошиши башорат қилинган.