Тиркашов Мухиддин Сафаровичнинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертация иши ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Интегратив таҳлилий ёндашув асосида эмпирик тушунчаларни шакллантириш методикасини такомиллаштириш” 13.00.02-Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Ped5173
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Қарши давлат университети, PhD.03/04.06.2020.Ped.70.02.
Илмий раҳбар: Нуруллаева Шахло Уктамовна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Чоршанбиев Зафар Эсонпўлатович, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор. Шахмуродова Дилжаҳон Алмардоновна, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади интегратив таҳлилий ёндашув асосида ўқувчиларда эмпирик тушунчаларни шакллантириш методикасини такомллаштириш ва илмий-методик тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
интегратив-таҳлилий ёндашув асосида эмпирик тушунчаларни шакллантирішнинг педагогик имконятлари аниқ биліш обектига йўналтирилган прагматик аспектларнинг ахборотларни тўғри танлай оліш бўйича кўникмаларини ривожлаштириш ҳамда тизимли таҳлил қиліш, қайта ішлаш, тизимлаштирішнинг оптимал методларини танлаш имконини берувчи дидактик жараённинг ташиклий компонентларига кўра аниқлаштирилган;
интегратив-таҳлилий ёндашув асосида эмпирик тушунчаларни шакллантиріш модели эмпирик тушунчаларнинг ассоциатив, коллекцион, занжирли, псевдо тушунчалар каби турларининг мантиқий мазмуни муҳим ва муҳим бўлмаган хусусиятларни вербаллаштиріш ҳамда маъно ва боғланішларни англаш ва адекват мулоҳазаларнинг пайдо бўліш босқичларини таҳлилий аниқлаштириш асосида такомиллаштирилган;
интегратив-таҳлилий ёндашув асосида эмпирик тушунчаларни шакллантиріш модели ташкилий ва тажріба босқичларида амалга ошириладиган машғулотларнинг педагогик таъминотини “Қувноқ тадқіқотчи” интеграцион дастури мазмунига сингдириш ҳамда эксперимент ўтказішга доир виртуал ва реал таълим воситаларининг дидактик яхлитлигини таъминлаш ва методик инфратузилма элементларини таълимий мапқсадга мос таснифлаш асосида такомиллаштирилган;
интегратив-таҳлилий ёндашув асосида эмпирик тушунчаларни шакллантиріш самарадорлиги интегратив ўқитіш жараёнига индивидуаллик, табиат билан боғлиқлик, тадқиқийлик тамойилларининг ташкилий-функсионал мазманини аниқлаш ҳамда тайёрланган топшириқлар тизимини татбиқ этіш, муаммо ечимига диққатни қаратиш, тадқіқот усулларини ўзлаштириш, эмпирик тушучаларнинг таркиб топганлигини аниқлаш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
интегратив-таҳлилий ёндашув асосида эмпирик тушунчаларни шакллантирішнинг педагогик имконятлари аниқ биліш обектига йўналтирилган прагматик аспектларнинг ахборотларни тўғри танлай оліш бўйича кўникмаларини ривожлаштириш ҳамда тизимли таҳлил қиліш, қайта ішлаш, тизимлаштирішнинг оптимал методларини танлаш имконини берувчи дидактик жараённинг ташиклий компонентларига кўра аниқлаштирилганлигига доир хулосалардан 2020 йилда бажарилган АИФ-2/17 “Ўзбекистон олий таълим муассасалари ўқув жараёнини ташкил этишда янги технологиялар” амалий лойиҳада фойдаланилган (Қарши давлат университети Ўқув ишлари бўйича проректор томонидан тасдиқланган маълумотнома № 03/53). Натижада, ОТМда таълим технологияларини татбиқ этиш жараёни тизимли ташкил этилишига эришилган;
интегратив-таҳлилий ёндашув асосида эмпирик тушунчаларни шакллантиріш модели эмпирик тушунчаларнинг ассоциатив, коллекцион, занжирли, псевдо тушунчалар каби турларининг мантиқий мазмуни муҳим ва муҳим бўлмаган хусусиятларни вербаллаштиріш ҳамда маъно ва боғланішларни англаш ва адекват мулоҳазаларнинг пайдо бўліш босқичларини таҳлилий аниқлаштириш асосида такомиллаштирилганлигига доир маълумотлардан “Бошланғич таълим педагогикаси, интеграцияси ва инновацияси” номли дарсликни тайёрлашда фойдаланилган (ОЎМТВнинг 2024-йил 04-мартдаги 55-сон буйруғи билан тасдиқланган 55103-сонли нашр гувоҳномаси). Натижада, бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларида интегратив ёндашув асосида эмпирик тушунчаларни тизимли шакллантиришга доир кўникмалар таркиб топтирилишига хизмат қилган;
ўқувчиларда эмпирик тушунчаларни шакллантириш жараёнининг тизимли-функсиоинтегратив-таҳлилий ёндашув асосида эмпирик тушунчаларни шакллантиріш модели ташкилий ва тажріба босқичларида амалга ошириладиган машғулотларнинг педагогик таъминотини “Қувноқ тадқіқотчи” интеграцион дастури мазмунига сингдириш ҳамда эксперимент ўтказішга доир виртуал ва реал таълим воситаларининг дидактик яхлитлигини таъминлаш ва методик инфратузилма элементларини таълимий мапқсадга мос таснифлаш асосида такомиллаштирилганлигига доир маълумотлардан “Она тили ўқитиш методикаси” номли ўқув қўлланмасини тайёрлашда фойдаланилган (ОЎМТВнинг 2023-йил 25-августдаги 391-сон буйруғи билан тасдиқланган 391201-сонли нашр гувоҳномаси). Натижада, бошланғич синф она тили дарслари методик таъминоти такомиллашувига хизмат қилган;
интегратив-таҳлилий ёндашув асосида эмпирик тушунчаларни шакллантиріш самарадорлиги интегратив ўқитіш жараёнига индивидуаллик, табиат билан боғлиқлик, тадқиқийлик тамойилларининг ташкилий-функсионал мазманини аниқлаш ҳамда тайёрланган топшириқлар тизимини татбиқ этіш, муаммо ечимига диққатни қаратиш, тадқіқот усулларини ўзлаштириш, эмпирик тушучаларнинг таркиб топганлигини аниқлаш асосида такомиллаштирилганлигига оид тавсиялардан Қашқадарё, Жиззах, Сурхондарё вилоятларидаги умумий ўрта таълим мактабларида ўтказилган педагогик эксперимент давомида амалиётга жорий этишда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таълим вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2023 йил 22 июндаги 01/11-1-562-сон маълумотномаси). Натижада, умумий ўрта таълим мактабларида таълим-тарбия жараёнида эмпирик тушунчаларни шакллантиришда кўникмаларни ташкил этишга оид билим, кўникма ва малакаларини ривожлантириш имконини берган.