Нормурадова Муножат Тоғаевнанинг
диссертация ҳимоясисиз селекция ютуғи (ихтиро патенти) асосида фалсафа доктори (PhD)
илмий даражасини бериш бўйича эълон матни

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Амарант (Амарантҳус)нинг интродуксия қилинган нав намуналари асосида қимматли хўжалик белгилари юқори бўлган селексион ашёлари ва навини яратиш”, 06.01.05 - Селекция  ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/Qx1468.
Илмий раҳбар: Юлдашева Раъно Абдурашидовна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Илмий-тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/04.03.2022.Qx.13.01.
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти: амарантнинг (гултожихўроз) ИКБА-ТДАУ 1 нави (НАП 450).
II. Тадқиқотнинг мақсади Интродуксия қилинган амарант (Амарантҳус)нинг коллекция нав-намуналари асосида аналитик селекция усулида тезпишар, юқори ҳосилдор селексион ашёлар ва нав яратишдан иборат.   
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор Тошкент вилояти тупроқ иқлим шароитида амарант (гултожихўроз)нинг хориждан интродуксия қилинган коллекция нав ва намуналарининг морфобиологик ва қимматли хоъжалик белгилари комплекс оърганилиб, қиёсий баҳоланган ва олинган маълумотлар асосида ахборот базаси яратилган;
амарант (гултожихўроз) нинг интродуксия қилинган коллекция нав-намуналари орасидан аналитик селекция усули ёрдамида танлаб олинган эртапишар, ҳосилдор, қимматли хоъжалик белгилари юқори боълган бошланғич манбалар ажратиб олиш мумкинлиги асосланган;
ажратиб олинган РРС-1027 тизмасидан амарант (гултожихўроз) нинг эртапишар, фузариоз касаллигига бардошли, қимматли хўжалик белгилари ҳамда ҳосилдорлиги юқори, янги “ИКБА-ТДАУ 1” нави (НАП 450) яратилган;
янги яратилган “ИКБА-ТДАУ 1” нави андоза “Марҳамат” навига нисбатан 3-5 кунга эртапишарлиги, 1000 дона уруғ вазни 1,0 граммга, бир ўсимликдаги уруғ вазни 2,0-4,3 граммга, ҳосилдорлиги 5,8 с/га га юқори эканлиги билан устунлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Амарант (Амарантус)нинг интродуксия қилинган нав намуналари асосида қимматли хўжалик белгилари юқори бўлган селексион ашёлари ва навини яратиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
амарант (гултожихўроз) нинг эртапишар, ҳосилдор, қимматли хўжалик белгилари юқори бўлган янги маҳаллий “ИКБА-ТДАУ 1” нави яратилиб, 2024-йилда Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан селекция ютуғи учун патент (НАП 450) олинган ва амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2025 йил 25-апрелдаги 05/05-04-192-сон маълумотномаси). Натижада, мойли ва озуқа экинлари генофонди республика тупроқ-иқлим шароитига мос, ўсув даври 100-110 кун, ўсимлик бўйи 176-180 см, бир шингилдаги уруғлар оғирлиги 15,6-16,1 г, 1000 дона уруғ вазни 3,5 г, уруғ ҳосилдорлиги 44,2-44,5 с/га бўлган янги нав бойитилган;
амарант (гултожихўроз) нинг янги яратилган “ИКБА-ТДАУ 1” нави 2023-2024 йилларда Тошкент давлат аграр университетининг Ўқув-илмий тажриба бўлимида 2 га майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар милий марказининг 2025 йил 25-апрелдаги 05/06-04-192-сон маʻлумотномаси). Натижада, 2023-йилда “ИКБА-ТДАУ 1” навидан олинган уруғ ҳосили 44,0 с/га ни, соф даромад 35,0 млн. сўм/га ни ташкил қилиб, андоза “Марҳамат” навига нисбатан ҳосилдорлик 6 с/га, соф даромад 24,6%га юқори бўлишига эришилган бўлса, 2024-йилда 43,5 с/га дон ҳосили ва 48,16 млн. сўм/га соф даромад олинган; 
амарант (гултожихўроз)нинг янги “ИКБА-ТДАУ 1” нави 2023-2024 йилларда Андижон вилояти Марҳамат тумани “Суюндиқов пахта даласи” фермер хўжалигида 1,0 га майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар милий марказининг 2025 йил 25-апрелдаги 05/06-04-192-сон маʻлумотномаси). Натижада, янги “ИКБА-ТДАУ 1” навидан 2024-йилда гектаридан 42,5 с уруғ ҳосили етиштирилиб, андоза Марҳамат навидан 4,5 с/га юқори ҳосил олиш имконини берган ва гектаридан 46,25 млн сўм соф даромад олишга эришилган;
Тошкент давлат аграр университети ва Шўрланган ерларда биодеҳқончилик халқаро маркази (ИCБА-CАC) ҳамкорлигида “Қорақалпоғистоннинг деградрацияланган ҳудудларида барқарор қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш тизимларини ривожлантириш” мавзусидаги лойиҳа доирасида амарант (гултожихўроз) нинг янги “ИКБА-ТДАУ 1” нави уруғини кўпайтириш учун амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар милий марказининг  2025 йил 25-апрелдаги 05/06-04-192-сон маʻлумотномаси). Натижада, 2024-йил якунида мазкур янги “ИКБА-ТДАУ 1” навидан 100 га майдонга етарли миқдорда уруғлик етиштиришга эришилган.