Ergashev Sherali Baxtiyor o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Bolalarda tizimli qizil yugurikni davolash usullarini optimallashtirish”, 14.00.09 – Pediatriya ixtisosligi (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqami: B2018.1.PhD/Tib.563.
Ilmiy rahbar: Ashurova Dilfuza Tashpulatovna, tibbiyot fanlari doktori professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent peditriya tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Rasmiy opponentlar: Aliev Axmadjon Lutfullaevich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent; Bobomuratov Turdiqul Akramovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Andijon davlat tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi tizimli qizil yugurik bilan kasallangan bolalarda klinik-laborator ko‘rsatkichlarning tashxisiy va prognostik ahamiyatini o‘rganish, kasallikning kechishida faollik indekslarini xisobga olgan xolda davolash muolajalarini optimallashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
retrospektiv va prospektiv tadqiqotlar natijasida bolalarda tizimli qizil yugurikning turli xil terapevtik taktikalari samaradorligi o‘zaro taqqoslangan, ECLAM va SLEDAI faollik indekslari bo‘yicha kasallikning faol turlarida bemorlarga uch komponentli (glyukokortikosteroidlar, antiagregantlar va gidroksixloroxin) standart asosida tavsiya etiladigan davo samaradorligi 72% ni, biz tomondan ishlab chikilgan kompleks davo (glyukokortikosteroidlar, immunodepressantlar mikofenolat mofetil va gidroksixloroxin) kasallikning yuqori faolligi mavjud bemorlarda berilishining samarasi (94%) ni tashkil etib, terapevtik yuqori samaradorligi bilan isbotlangan;
bolalarda tizimli qizil yugurik kasalligini davolashda klinik va laborator remissiyaga erishish asosiy maqsad qilib olinganda SLEDAI va ECLAM faollik indekslaridan foydalanish maqsadga muvofiq ekanligi, bunda faollik indekslari ballaridan kelib chiqqan xolda taklif qilingan kompleks davo taktikalarini sezilarli cheklovlar bilan qo‘llash dori preparatlarining nojo‘ya ta’sirlari va davolashdan keyingi kelib chiqadigan asoratlarni standart davo taktikasiga nisbatan ikki barobar darajada (48%) kamayishi bilan isbotlangan;
bolalarda tizimli qizil yugurik kasallikning dastlabki faollik darajasi va patogenetik davo natijasida remissiyaga erishish chastotasini aniqlash va samarasini baholash ECLAM va SLEDAI faollik indekslari bo‘yicha ko‘rilganda, olib borilgan standart va kompleks terapevtik davo taktikalari orasida erta remissiyaga erishish samarasi 6 oydan 3 oygacha qisqarishi va turg‘un remissiya yoki kasallikning minimal faollik darajasi saqlanishi 5 yil va undan ortiq davrga cho‘zilishi bilan isbotlangan;
tizimli qizil yugurik bilan kasallangan bolalarda patogenetik bazis terapiyaning ijobiy natijalari bilan statistik ishonchli bog‘liq bo‘lgan dori vositalari guruhi aniqlangan bo‘lib, bu guruxga quyidagi dori preparatlarini kiritganmiz: gidroksixloroxinni (plakvenil) muntazam va keng qo‘llash (individual qarshi ko‘rsatma bo‘lmagan xolda), immunodepressantlardan mikofenolat mofetil preparatini o‘z vaqtida kompleks davoga kiritish va glyukokortikosteroidlar ta’sirini minimallashtirish xamda xar bir bemorga individuallashtirilgan xolda yondoshish natijasida, ushbu dori preparatlari kombinatsiyalari kasallikning turli faollik bosqichlarida ijobiy ta’sir qilishi isbotlangan.
IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Bolalarda tizimli qizil yugurikni davolash usullarini optimallashtirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: retrospektiv va prospektiv tadqiqotlar natijasida bolalarda tizimli qizil yugurikning turli xil terapevtik taktikalari samaradorligi o‘zaro taqqoslangan, ECLAM, SLEDAI faollik indekslari bo‘yicha kasallikning faol turlarida bemorlarga uch komponentli (glyukokortikosteroidlar, antiagregantlar va gidroksixloroxin) standart asosida davo tavsiya etilgan (davo samaradorligi 72 %), kasallikning yuqori faolligida bemorlarga ishlab chikilgan kompleks (glyukokortikosteroidlar, immunodepressantlar mikofenolat mofetil va gidroksixloroxin) davo berilishining samarasi (94%) yuqori ekanligi Jizzax viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 01.11.2024 yildagi 107 son buyruq, Sirdaryo viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 01.11.2024 yildagi 4-152 son buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2020-yil 9-martdagi №8n-r/94-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: bolalarda tizimli qizil yugurikning klinik shakllarini taxlil qilishning turli usullaridan foydalanish patogenetik davolash samaradorlini baxolash imkonini xamda ichki organlarda kasallik asoratlarining rivojlanish xavfini kamaytirish imkonini berdi. Iqtisodiy samaradorligi: tizimli qizil yugurik bilan kasallangan bolalarda davolash usullarini shu tariqa optimallashtirish bemorlarni statsionarda davolash kunining 3 kunga qisqarganligi sababli yiliga 6625000 so‘m xarajatlarni iqtisod qilish imkonini bergan. Xulosa: tizimli qizil yugurik bilan kasallangan bolalarni to‘g‘ri va erta patogenetik terapiyani boshlash, 1 nafar bemor xisobiga byudjet mablag‘larini 265000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 265000 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan;
ikkinchi ilmiy yangilik: bolalarda tizimli qizil yugurik kasalligini davolashda klinik va laborator remissiyaga erishish asosiy maqsad qilib olinganda SLEDAI va ECLAM faollik indekslaridan foydalanganimiz maqsadga muvofiq ekanligi, bunda faollik indekslari ballaridan kelib chiqqan xolda biz taklif qilgan kompleks davo taktikalarini sezilarli cheklovlar bilan qo‘llashimiz dori preparatlarining nojo‘ya ta’sirlari va davolashdan keyingi kelib chiqadigan asoratlarni standart davo taktikasiga nisbatan ikki barobar darajada (48%) kamayishi Jizzax viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 01.11.2024 yildagi 107 son buyruq, Sirdaryo viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 01.11.2024 yildagi 4-152 son buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2020-yil 9-martdagi №8n-r/94-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: ushbu usullardan foydalanish tizimli qizil yugurik bilan kasallangan bolalarda erta aniqlash xamda patogenetik davoni erta boshlash imkonini yaratadi. Iqtisodiy samaradorligi: kasallik faolligini batafsil tavsiflash olib boriladigan terapiyaning samaradorligini belgilab berdi xamda ortiqcha sarf xarajatlarni iqtisod qilish imkonini berdi. Xulosa: tizimli qizil yugurik bilan kasallangan bolalarni to‘g‘ri va erta patogenetik terapiyani boshlash, 1 nafar bemor xisobiga byudjet mablag‘larini 265000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 265000 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan;
uchinchi ilmiy yangilik: bolalarda tizimli qizil yugurik kasallikning dastlabki faollik darajasi va patogenetik davo natijasida remissiyaga erishish chastotasini aniqlash va samarasini baxolash ECLAM va SLEDAI faollik indekslari bo‘yicha ko‘rilganda, olib borilgan standart va kompleks terapevtik davo taktikalari orasida erta remissiyaga erishish samarasi 6 oydan 3 oygacha qisqarishi va turg‘un remissiya yoki kasallikning minimal faollik darajasi saqlanishi 5 yil va undan ortiq davrga cho‘zilishi Jizzax viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 01.11.2024 yildagi 107 son buyruq, Sirdaryo viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 01.11.2024 yildagi 4-152 son buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2020-yil 9-martdagi №8n-r/94-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: tizimli qizil yugurik bilan kasallangan bolalarda kasllikning faollik darajasiga qarab o‘tkaziladigan patogenetik terapiya kasallik rivojlanishini oldini olishga va erta remissiyaga tushirish imkonini berdi. Iqtisodiy samaradorligi: tizimli qizil yugurik bilan kasallangan bolalarda kasallik rivojlanishini oldini olish va erta remissiyaga erishish xar bir bemor uchun 265000 so‘m ortiqcha sarf xarajatlarni iqtisod qilish imkonini berdi. Xulosa: tizimli qizil yugurik bilan kasallangan bolalarni to‘g‘ri va erta patogenetik terapiyani boshlash, 1 nafar bemor xisobiga byudjet mablag‘larini 265000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 265000 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: tizimli qizil yugurik bilan kasallangan bolalarda patogenetik bazis terapiyaning ijobiy natijalari bilan statistik ishonchli bog‘liq bo‘lgan dori vositalari guruhi aniqlangan bo‘lib, bu guruxga quyidagi dori preparatlarini kiritganmiz: gidroksixloroxinni (plakvenil) muntazam keng qo‘llash (agar individual qarshi ko‘rsatma bo‘lmasa), immunodepressantlardan mikofenolat mofetil preparatini o‘z vaqtida kompleks davoga kiritish va glyukokortikosteroidlar ta’sirini minimallashtirish xamda xar bir bemorga individuallashtirilgan xolda yondoshish natijasida, ushbu dori preparatlari kombinatsiyalari kasallikning turli faollik bosqichlarida ijobiy ta’sir qilishi Jizzax viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 01.11.2024 yildagi 107 son buyruq, Sirdaryo viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 01.11.2024 yildagi 4-152 son buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2020-yil 9-martdagi №8n-r/94-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: joriy etish natijalari bolalarda tizimli qizil yugurikni davolash samaradorligini oshirib, davolash muddatini 3 yotoq-kunga qisqartirdi xamda ichki organlar asoratlari rivojlanish xavfini 30% ga kamaytirish imkonini berdi. Iqtisodiy samaradorligi: tizimli qizil yugurik bilan kasallangan bolalarda davolash muddatini 3 kunga qisqarishi natijasida xar bir davolangan kun uchun ketadigan 88500 so‘m xarajatlarni iqtisod qilish imkonini berdi. Xulosa: yuqorida keltirilgan ilmiy ishlar joriy etilishi natijasida xududlardagi tibbiyot markazlarida yillik murojat qilgan bemorlarni (20-25 bemor) sarf xarajatlari xisoblanganda byudjet mablag‘larini 5300000 so‘mdan 6625000 so‘mgacha iqtisod qilish imkonini bergan.
