Шермухамедова Гуландомхон Таджиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Юқумли мононуклеоз билан касалланган болаларда оғиз-халқумнинг йирингли-яллиғланишини ташхислаш ва даволашни такомиллаштириш», 14.00.10 – Юқумли касалликлар (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD /Тib2448.
Илмий раҳбар: Таджиева Нигора Убайдуллаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Тib.30.01.
Расмий оппонентлар: Ибадова Гулнара Алиевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Байжанов Аллаберган Кадирович, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: юқумли мононуклеоз билан касалланган болаларда оғиз-ҳалқумидаги йирингли-яллиғланишнинг ташхислаш ва даволашни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор юқумли мононуклеоз билан касалланган болаларда 72,5% ҳолатларда Эпштейн-Барр вируси, 23,3% ҳолатда цитомегаловирус ҳамда 4,2% ҳолатда 6 турдаги оддий герпес вирусларга қарши махсус IgM аниқланган;
юқумли мононуклеоз билан касалланган болаларнинг оғиз-халқум яллиғланишида 48,3% ҳолатларда патоген микрофлора (Stapylococcus aureus-26/21,7%, Streptococcus pyogenes-12/10,0%, Candida albicans 13/10,8%) ва 7/5,8% ҳолатда бактериал-замбуруғли ассоциациялар аҳамияти исботланган;
илк бор юқумли мононуклеоз билан касалланган беморларда прокалцитонин кўрсаткичларини ортиши эмпирик антибактериал терапияни белгилашда аҳамияти исботланган;
юқумли мононуклеоз билан касалланган беморлардан ажратиб олинган Stapylococcus aureus штаммларига фторхинолон, хлорамфеникол, цефотаксим, цефтазидим (92%), линезолид (96%) антибиотиклар гуруҳларига юқори сезгирли эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2025 йил 26 апрелдаги 16-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиқ этиш бўйича хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: илк бор юқумли мононуклеоз билан касалланган болаларда 72,5% ҳолатларда Эпштейн-Барр вируси, 23,3% ҳолатда цитомегаловирус ҳамда 4,2% ҳолатда 6 турдаги оддий герпес вирусларга қарши махсус IgM аниқланганлиги бўйича таклифлар Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази ҳузуридаги эксперт кенгашида 2023 йил 26 декабрдаги 1н-р/130-сон билан тасдиқланган «Инфекцион мононуклеозда диагностика ва даволашни такомиллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилояти юқумли касалликлар шифохонаси хамда Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий-техник кенгашнинг 2025 йил 26 апрелдаги 16-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: болаларда юқумли мононуклеоз касаллигида бактериал асоратларни эрта ташхисотини амалга ошириш, антибиотикларни тўғри танлаш, касаллик натижасида келиб чиқадиган асоратларни олдини олиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: болаларда юқумли мононуклеоз касаллигида оғиз-ҳалқум яллиғланишини эрта этиологик ташхисотини амалга ошириш орқали беморларга қўшимча антибактериал воситаларга сарфланадиган маблағларни иқтисод қилиш имконини беради;
иккинчи илмий янгилик: юқумли мононуклеоз билан касалланган болаларнинг оғиз-халқум яллиғланишида 48,3% холатларда патоген микрофлора (Stapylococcus aureus-26/21,7%, Streptococcus pyogenes-12/10,0%, Candida albicans 13/10,8%) ва 7/5,8% ҳолатда бактериал-замбуруғли ассоциациялар аҳамиятини исботланганлиги бўйича таклифлар Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази ҳузуридаги эксперт кенгашида 2023 йил 26 декабрдаги 1н-р/130-сон билан тасдиқланган «Инфекцион мононуклеозда диагностика ва даволашни такомиллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилояти юқумли касалликлар шифохонаси ҳамда Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий-техник кенгашнинг 2025 йил 26 апрелдаги 16-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: болаларда юқумли мононуклеоз касаллигида кузатиладиган бактериал асоратларни даволашда антибактериал воситалардан рационал фойдаланиш бактериал патогенларни резистентлигини шаклланишини олдини олиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: болаларда юқумли мононуклеозда кузатиладиган бактериал асоратларни даволашда антибактериал воситалардан рационал фойдаланиш юқумли касалликлар шифохонасида бир нафар беморни даволаниши учун бир кунига сарфланадиган харажатларини давлат бюджетидан 1122870 сўмни иқтисод қилиш имконини беради;
учинчи илмий янгилик: илк бор юқумли мононуклеоз билан касалланган беморларда прокалцитонин кўрсаткичларини ортиши эмпирик антибактериал терапияни белгилашда аҳамияти бўйича таклифлар Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази ҳузуридаги эксперт кенгашида 2023 йил 26 декабрдаги 1н-р/130-сон билан тасдиқланган «Инфекцион мононуклеозда диагностика ва даволашни такомиллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилояти юқумли касалликлар шифохонаси хамда Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий-техник кенгашнинг 2025 йил 26 апрелдаги 16-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: юқумли мононуклеоз касаллигида бактериал асоратларни эрта ташхисотини амалга ошириш, эмпирик антибактериал терапияни белгилаш, касалликни оғир асоратларини ривожланишини ва асосланмаган антибактериал терапияни олдини олиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: болаларда юқумли мононуклеозда бактериал асоратларни эрта ташхисотини амалга ошириш, даволашда асосланмаган антибактериал терапияни олдини олиш орқали қўшимча сарф харажатларни камайтириш имконини беради;
тўртинчи илмий янгилик: юқумли мононуклеоз билан касалланган беморлардан ажратиб олинган Stapylococcus aureus штаммларига фторхинолон, хлорамфеникол, цефотаксим, цефтазидим (92%), линезолид (96%) антибиотиклар гуруҳларига юқори сезгирли эканлиги аниқланганлиги бўйича таклифлар Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази ҳузуридаги эксперт кенгашида 2023 йил 26 декабрдаги 1н-р/130-сон билан тасдиқланган «Инфекцион мононуклеозда диагностика ва даволашни такомиллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилояти юқумли касалликлар шифохонаси ҳамда Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий-техник кенгашнинг 2025 йил 26 апрелдаги 16-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: юқумли мононуклеозда антибактериал терапияни асослаш, оғиз-халқумнинг йирингли-яллиғланишига олиб келувчи клиник аҳамиятга эга бўлган микроорганизмларни антибактериал дори воситаларга сезгирлиги бўйича маълумотларни мониторингини олиб бориш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: болаларда юқумли мононуклеоз касаллигида бактериал асоратларни даволашда асосланган антибактериал терапияни амалга ошириш беморларнинг стационарда даволаш муддатлари ўрта ҳисобда 7 кундан 5 кунгача камайтиради, бу эса беморни даволашга сарфланадиган харажатларни 25% камайтириш имконини беради.