Ёдгарова Умида Гайбуллоевнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Безовта оёқлар синдроми: клиник-биокимёвий ривожланиш механизмлари, ташхислаш ва даволашни оптималлаштириш», 14.00.13-Неврология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.DSc/Tib852.
Илмий консультант: Раимова Малика Мухамеджановна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/05.05.2023.Tib.30.04.
Расмий оппонентлар: Садикова Гулчехра Кабуловна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Мирджураев Элбек Миршавкатович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Абдуллаева Наргиза Нурмаматовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: С.Д.Асфендияров номидаги Қозоғистон миллий университети. (Қозоғистон Республикаси).
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: безовта оёқлар синдроми ривожланишининг клиник-биокимёвий хусусиятларини ўрганиш, ташхислаш ва даволашни оптималлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
безовта оёқлар синдромининг клиник намоён бўлишида ёш ва жинсга хос хусусиятлар, темир танқислиги, ирсият, қандли диабет, буйрак етишмовчилиги, тиреоид гормонлар дисбаланси каби хавф омилларининг допаминергик ҳамда метаболик механизмларга таъсир этишининг клиник-патогенетик аҳамияти илмий жиҳатдан асосланган;
IL-6, HIF-1, VEGF, тиреотроп гормон (ТТГ), ферритин, Д витамини миқдорларининг яллиғланиш, гипоксия ва моддалар алмашинуви жараёнлари билан боғлиқ равишда безовта оёқлар синдроми бўлган беморларда сезиларли ўзгариши, ушбу кўрсаткичларнинг касалликни эрта аниқлаш ҳамда прогнозлашда биомаркёр сифатида фойдаланиш имконияти мавжудлиги исботланган;
IRLS, PSQI, BDI ва RLS-QoL шкалаларининг ROC-таҳлил орқали юқори сезгирлик ва махсуслиги ҳамда ушбу шкалалар безовта оёқлар синдроми белгилари, уйқу бузилиши, депрессия ва ҳаёт сифати ҳолатини баҳолашда самарадорлиги исботланган;
тиреоид гормонлари (ТТГ, Т3, Т4), IL-6, HIF-1, VEGF, ферритин, Д витамини ҳамда нейропсихологик кўрсаткичлар ўртасидаги ўзаро корреляцион боғлиқликни баҳолаш орқали IL-6, HIF-1, VEGF даражасининг ортиши уйқу бузилиши ва депрессия белгиларининг кучайиши билан тўғри юқори корреляция, ферритин, Д витамини миқдорининг камайиши мазкур ҳолатлар билан тескари юқори корреляция, ТТГ, Т3/Т4 даражалари ўртасида ўзаро тўғри боғлиқлик мавжудлиги исботланган;
безовта оёқлар синдромининг прогрессия хавфини баҳолаш мақсадида клиник, биокимёвий ва нейропсихологик кўрсаткичлар асосида ишлаб чиқилган махсус комплекс прогностик шкала синдромнинг кечиши, оғирлик даражаси ҳамда прогнозини баҳолашда қўлланилиши мумкин бўлган амалиётга йўналтирилган диагностик восита сифатида юқори клиник қиймати мавжудлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Безовта оёқлар синдроми: клиник-биокимёвий ривожланиш механизмлари, ташхислаш ва даволашни оптималлаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: безовта оёқлар синдромининг клиник намоён бўлишида ёш ва жинсга хос хусусиятлар, темир танқислиги, ирсият, қандли диабет, буйрак етишмовчилиги, тиреоид гормонлар дисбаланси каби хавф омилларининг допаминергик ҳамда метаболик механизмларга таъсир этишининг клиник-патогенетик аҳамияти илмий жиҳатдан асосланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институти илмий кенгашининг 2024-йил 4-июлдаги 9-10-сонли қўшма кенгаш баённомаси №01-р/25 ва Тошкент давлат стоматология институти Илмий кенгашининг 2024-йил 4-июлдаги 9-10-сонли қўшма кенгаш баённомаси №01-р/24 билан тасдиқланган «Оптимизация диагностических критериев синдрома беспокойных ног с учетом коморбидной патологии» ва «Персонализированная фармакотерапия у больных с синдром беспокойных ног с учётом сопутствующих патологий» услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф натижалари Республика ихтисослаштирилган нефрология ва буйрак трансплантацияси илмий-амалий тиббий марказининг 2024-йил 20 сентябрдаги № 97 сонли, Миллий тиббиёт марказининг 2024-йил 10 сентябрдаги № 0I-3/50 сонли буйруғи билан клиник амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 мартдаги 14/22-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: безовта оёқлар синдроми учун хавф омилларини жинсга боғлиқ фарқларини ҳисобга олган ҳолда аниқлаш ва таҳлил қилиш беморларнинг жисмоний фаоллиги, уйқу сифати ва руҳий ҳолатини яхшилашга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: олинган маълумотлар асосида безовта оёқлар синдромини эрта ташхислаш бир бемор учун 19288993 сўмни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: ушбу илмий янгиликни безовта оёқлар синдроми билан касалланган беморларда қўллаш бир бемор учун 19288993 сўмни иқтисод қилишга эришилган;
иккинчи илмий янгилик: IL-6, HIF-1, VEGF, тиреотроп гормон (ТТГ), ферритин, Д витамини миқдорларининг яллиғланиш, гипоксия ва моддалар алмашинуви жараёнлари билан боғлиқ равишда безовта оёқлар синдроми бўлган беморларда сезиларли ўзгариши, ушбу кўрсаткичларнинг касалликни эрта аниқлаш ҳамда прогнозлашда биомаркёр сифатида фойдаланиш имконияти мавжудлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институти Илмий кенгашининг 2024-йил 4-июлдаги 9-10-сонли қўшма кенгаш баённомаси №01-р/25 ва Тошкент давлат стоматология институти Илмий кенгашининг 2024-йил 4-июлдаги 9-10-сонли қўшма кенгаш баённомаси №01-р/24 билан тасдиқланган «Оптимизация диагностических критериев синдрома беспокойных ног с учётом коморбидной патологии» ва «Персонализированная фармакотерапия у больных с синдром беспокойных ног с учетом сопутствующих патологий» услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф натижалари Республика ихтисослаштирилган нефрология ва буйрак трансплантацияси илмий-амалий тиббий марказининг 2024-йил 20 сентябрдаги № 97 сонли, Миллий тиббиёт марказининг 2024-йил 10 сентябрдаги № 0I-3/50 сонли буйруғи билан клиник амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 мартдаги 14/22-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: безовта оёқлар синдроми билан боғлиқ биомаркёрлар бўйича тақдим этилган янги маълумотлар ташхис ва даволаш самарадорлигини мониторинг қилиш учун янги усулларни ишлаб чиқиш имконини яратади. Ушбу янгилик безовта оёқлар синдромини аниқ ташхислаш, даволаш самарадорлигини баҳолаш ва беморларнинг даво жараёнини яхшилашга ижтимоий жиҳатдан катта ҳисса қўшади. Иқтисодий самарадорлиги: олинган маълумотлар асосида безовта оёқлар синдромини эрта ташхислаш бир бемор учун 19288993 сўмни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: ушбу илмий янгиликни безовта оёқлар синдроми билан касалланган беморларда қўллаш бир бемор учун 19288993 сўмни иқтисод қилишга эришилган;
учинчи илмий янгилик: IRLS, PSQI, BDI ва RLS-QoL шкалаларининг ROC-таҳлил орқали юқори сезгирлик ва махсуслиги ҳамда ушбу шкалалар безовта оёқлар синдроми белгилари, уйқу бузилиши, депрессия ва ҳаёт сифати ҳолатини баҳолашда самарадорлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институти Илмий кенгашининг 2024-йил 4-июлдаги 9-10-сонли қўшма кенгаш баённомаси №01-р/25 ва Тошкент давлат стоматология институти Илмий кенгашининг 2024-йил 4-июлдаги 9-10-сонли қўшма кенгаш баённомаси №01-р/24 билан тасдиқланган «Оптимизация диагностических критериев синдрома беспокойных ног с учетом коморбидной патологии» ва «Персонализированная фармакотерапия у больных с синдром беспокойных ног с учётом сопутствующих патологий» услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф натижалари Республика ихтисослаштирилган нефрология ва буйрак трансплантацияси илмий-амалий тиббий марказининг 2024-йил 20 сентябрдаги № 97 сонли, Миллий тиббиёт марказининг 2024-йил 10 сентябрдаги № 0I-3/50 сонли буйруғи билан клиник амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 мартдаги 14/22-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: безовта оёқлар синдроми беморларнинг ҳаёт сифати, уйқу сифати ва психологик ҳолатига таъсир қилувчи жиддий ҳолат эканлиги илмий далиллар асосида исботланди. Тадқиқот натижалари безовта оёқлар синдроми билан оғриган беморларни қўллаб-қувватлаш бўйича комплекс дастурлар ишлаб чиқишга замин яратади. Иқтисодий самарадорлиги: олинган маълумотлар асосида безовта оёқлар синдромини эрта ташхислаш бир бемор учун 19288993 сўмни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: ушбу илмий янгиликни безовта оёқлар синдроми билан касалланган беморларда қўллаш бир бемор учун 19288993 сўмни иқтисод қилишга эришилган;
тўртинчи илмий янгилик: тиреоид гормонлари (ТТГ, Т3, Т4), IL-6, HIF-1, VEGF, ферритин, Д витамини ҳамда нейропсихологик кўрсаткичлар ўртасидаги ўзаро корреляцион боғлиқликни баҳолаш орқали IL-6, HIF-1, VEGF даражасининг ортиши уйқу бузилиши ва депрессия белгиларининг кучайиши билан тўғри юқори корреляция, ферритин, Д витамини миқдорининг камайиши мазкур ҳолатлар билан тескари юқори корреляция, ТТГ, Т3/Т4 даражалари ўртасида ўзаро тўғри боғлиқлик мавжудлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институти Илмий кенгашининг 2024-йил 4-июлдаги 9-10-сонли қўшма кенгаш баённомаси №01-р/25 ва Тошкент давлат стоматология институти Илмий кенгашининг 2024-йил 4-июлдаги 9-10-сонли қўшма кенгаш баённомаси №01-р/24 билан тасдиқланган «Оптимизация диагностических критериев синдрома беспокойных ног с учётом коморбидной патологии» ва «Персонализированная фармакотерапия у больных с синдром беспокойных ног с учетом сопутствующих патологий» услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф натижалари Республика ихтисослаштирилган нефрология ва буйрак трансплантацияси илмий-амалий тиббий марказининг 2024-йил 20 сентябрдаги № 97 сонли, Миллий тиббиёт марказининг 2024-йил 10 сентябрдаги № 0I-3/50 сонли буйруғи билан клиник амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 мартдаги 14/22-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: безовта оёқлар синдромини эрта ташхислаш ва унинг прогрессиясини олдини олишни оптималлаштирадиган прогностик мезонлар ишлаб чиқилиши, касалликни бошланғич босқичда аниқлаш, даволаш тактикасини эрта белгилаш ҳамда симптомларнинг кучайишини олдини олишга катта ижтимоий таъсир кўрсатади. Иқтисодий самарадорлиги: олинган маълумотлар асосида безовта оёқлар синдромини эрта ташхислаш бир бемор учун 19288993 сўмни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: ушбу илмий янгиликни безовта оёқлар синдроми билан касалланган беморларда қўллаш бир бемор учун 19288993 сўмни иқтисод қилишга эришилган;
бешинчи илмий янгилик: безовта оёқлар синдромининг прогрессия хавфини баҳолаш мақсадида клиник, биокимёвий ва нейропсихологик кўрсаткичлар асосида ишлаб чиқилган махсус комплекс прогностик шкала синдромнинг кечиши, оғирлик даражаси ҳамда прогнозини баҳолашда қўлланилиши мумкин бўлган амалиётга йўналтирилган диагностик восита сифатида юқори клиник қиймати мавжудлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институти Илмий кенгашининг 2024-йил 4-июлдаги 9-10-сонли қўшма кенгаш баённомаси №01-р/25 ва Тошкент давлат стоматология институти Илмий кенгашининг 2024-йил 4-июлдаги 9-10-сонли қўшма кенгаш баённомаси №01-р/24 билан тасдиқланган «Оптимизация диагностических критериев синдрома беспокойных ног с учетом коморбидной патологии» ва «Персонализированная фармакотерапия у больных с синдром беспокойных ног с учётом сопутствующих патологий» услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф натижалари Республика ихтисослаштирилган нефрология ва буйрак трансплантацияси илмий-амалий тиббий марказининг 2024-йил 20 сентябрдаги № 97 сонли, Миллий тиббиёт марказининг 2024-йил 10 сентябрдаги № 0I-3/50 сонли буйруғи билан клиник амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 мартдаги 14/22-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: безовта оёқлар синдроми беморларнинг ҳаёт сифати, уйқу сифати ва психологик ҳолатига таъсир қилувчи жиддий ҳолат эканлиги илмий далиллар асосида исботланди. Тадқиқот натижалари безовта оёқлар синдроми билан оғриган беморларни қўллаб-қувватлаш бўйича комплекс дастурлар ишлаб чиқишга замин яратади. Иқтисодий самарадорлиги: олинган маълумотлар асосида безовта оёқлар синдромини эрта ташхислаш бир бемор учун 19288993 сўмни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: ушбу илмий янгиликни безовта оёқлар синдроми билан касалланган беморларда қўллаш бир бемор учун 19288993 сўмни иқтисод қилишга эришилган.