Дониёров Негмурод Нормуродовичнинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Чекли элементлар усуллари учун базис функсияларни қуриш», 01.01.03–Ҳисоблаш математикаси ва дискрет математика (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/FM1012.
Илмий раҳбар: Ҳаётов Абдулло Рахмонович, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: ЎзРФА В.И.Романовский номидаги Математика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети ҳузуридаги DSc.03/30.12.2019.FM.01.02 рақамли илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Худойберганов Мирзоали Ўразалиевич, физика-математика фанлари доктори, профессор; Нормуродов Чори Бегалиевич, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади ҳақиқий ўзгарувчили ва ҳақиқий қийматли дифференциалланувчи функсияларнинг Ҳилберт фазосида алгебраик – тригонометрик оптимал интерполяцион формула қуриш ва ушбу алгебраик–тригонометрик оптимал интерполяцион формуланинг коеффициентларидан фойдаланиб базис функсиялар тўпламини ҳосил қилиш, ҳамда бу базис функсияларни чекли элементлар усулларига татбиқ қилиб иккинчи тартибли оддий дифференциал тенгламалар учун қўйилган чегаравий масалаларни сонли ечиш ва текисликдаги айрим эгри чизиқларни тиклашдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
алгебраик–тригонометрик интерполяцион формуланинг хатолик функсионали билан унга мос экстремал функсиянинг скаляр кўпайтмасидан фойдаланиб хатолик функсионали нормасининг кўриниши топилган;
кўп ўзгарувчили функсияни шартли экстремумга текширишни Лагранжнинг номаълум кўпайтувчилар усулидан фойдаланиб, Ҳилберт фазосида алгебраик–тригонометрик оптимал интерполяцион формуланинг коеффициентларига нисбатан чизиқли алгебраик тенгламалар системаси олинган;
Ҳилберт фазосида алгебраик–тригонометрик интерполяцион формуланинг оптимал коеффициентларининг аналитик кўринишлари маълум дискрет операторлардан фойдаланиб топилган;
Ҳилберт фазосида алгебраик–тригонометрик интерполяцион формулаларнинг оптимал коеффициентларидан чекли элементлар усули учун базис функсиялари ҳосил қилинган;
Ҳилберт фазосида алгебраик–тригонометрик интерполяцион формулаларнинг оптимал коеффициентлари текисликдаги турли эгри чизиқларни аппроксимациялашга қўлланилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Чекли элементлар усуллари учун базис функсияларни қуриш бўйича олинган натижалар асосида:
Ҳилберт фазосида қурилган алгебраик–тригонометрик оптимал интерполяцион формуланинг коеффициентларидан Россия Фанлар Академияси Узоқ Шарқ бўлими Космосфизик тадқиқотлар ва радиотўлқинлар тарқалиши институтининг №124012300245-2 - сонли лойиҳасида ирсийликка эга бўлган ночизиқли динамик деформацион жараёнларни ўрганишда фойдаланилган (Космосфизик тадқиқотлар ва радиотўлқинлар тарқалиши институтининг 2024-йил 18-декабрдаги 509-сонли маълумотномаси). Натижада тўйинган жараёнларни тавсифловчи Герасимов-Капуто типидаги ўзгарувчан каср тартибли ҳосилага эга дифференциал тенгламани етарлича аниқликда сонли ечиш имконини берган;
чекли элементлар усуллари учун ҳосил қилинган янги басиз функсиялардан ИЛ-21071166-“Шамолнинг паст тезлиги учун мўлжалланган вертикал ўқли шамол турбинасини яратиш” мавзусидаги инновацион лойиҳада шамол трубиналари ҳаракатини ифодаловчи математик модел тенгламаларини тақрибий ечишда фойдаланилган (М.Т.Ўрозбоев номидаги Механика ва иншоотлар сейсмик мустаҳкамлиги институтининг 2025-йил 3-мартдаги 202-3-сонли маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши шамол трубиналари ҳаракатининг математик моделидаги самарали параметрларни аниқлаш имконини берган.