Sayt test rejimida ishlamoqda

Садыкова Шахбоза Шахобиддиновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Турли  ёшдаги аёлларда алкоголсиз ёғли жигар касаллигини ташхислаш ва даволаш усулларини такомиллаштириш» 14.00.05 - Ички касалликлар (тиббиёт фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.1. PhD/Tib2400.
Илмий раҳбар: Агабабян Ирина Рубеновна, тиббиёт фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали, PhD 04/30.09.2020.Tib.123.01.
Расмий оппонентлар: Нурбаев Фармон Эргашович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Хамрабаева Фируза Ибрагимовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиет институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:  инсулинга резистентлиги бор алкоголсиз ёғли жигар касаллиги кузатилган беморларда фиброзни олдини олиш учун глюкагонсимон пептид-1 (ГСП-1) рецептор агонистлари билан даволаш самарадорлигини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор инсулинга резистентлик, I ва II даражали семизлик кузатилган фертил ёшдаги аёлларда дислипидемия (умумий холестерин, паст зичликдаги липопротеидларни ошганлиги, юқори зичликдаги липопротеидларни камайганлиги),  меъёрдаги АЛТ ва АСТ кўрсаткичларида жигар стеатози аниқланган;
илк бор перименопаузал ёшдаги аёлларда дислипидемиядан ташқари  стеатогепатит ривожланганлигини тасдиқловчи трансаминазаларнинг кескин ошиши аниқланган;
турли ёшдаги аёлларда тана вазни индекси ва умумий холестерин ўртасида кучли мусбат корреляцион боғлиқлик борлиги аниқланган, ГСП агонисти қабул қилиш натижасида трансаминазалар миқдори меъёрга кайтиши исботланган;
фертил ва перименопаузал ёшдаги аёлларда (коморбид ҳолатлар,  артериал гипертензияда) лираглутидни 2,4 мг дан хафтасига  1 марта 6 ой қабул қилганда тана вазни индексининг пасайиши, қонда липидлар миқдорини меъёрига қайтиши, инсулинга резистентликнинг сусайиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Турли  ёшдаги аёлларда алкоголсиз ёғли жигар касаллигини ташхислаш ва даволаш усулларини такомиллаштириш буйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: илк бор инсулинга резистентлик, I ва II даражали семизлик кузатилган фертил ёшдаги аёлларда дислипидемия (умумий холестерин 10%, паст зичликдаги липопротеидларни 6,6% ошганлиги, юқори зичликдаги липопротеидларни 3,2%  камайганлиги),  меъёрдаги АЛТ ва АСТ кўрсаткичларида жигар стеатози аниқланганлиги Навоий Вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 2024 йил 7 октябрдаги 54-сон буйруғи ва Самарканд Вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 2024 йил 4 октябрдаги 370-сон буйруқлари билан амалий фаолиятга жорий қилинган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил  15 январдаги 11-сонли йиғилиш баённомаси). Ижтимоий самарадорлиги: фертил (25-44) ёшдаги аёлларда жигарнинг алкоголсиз ёғли касаллигининг ўз вақтида олдини олиш мақсадида жигарнинг алкоголсиз ёғли касалликларининг ривожланишини диагностика қилишга қаратилган стандарт лаборатор ва инструментал текшириш каби бир қатор чора-тадбирлар ишлаб чиқилди ва амалиётга тадбиқ этилди. Иқтисодий самарадорлик: амбулатор босқичда дори-дармонларни қабул қилишнинг камайиши ҳисобига ҳар бир бемор учун АЁЖК диагностикаси ва даволаш алгоритмининг тежалиши ўртача 924 минг сўмни, анъанавий даволашда эса ўртача 1325 минг сўмни ташкил этди. Бу кўрсаткич 1,6 баробар кам бўлиб, 401 минг сўм иқтисод қилинганлигини исботлайди. Маблағнинг тежалиши стационарда даволаниш муддатини камайтирди, шу асосда тиббий хизматга сарфланадиган маблағни тежалиши га эришилган. Хулоса: фертил ёшдаги аёлларда АЁЖК ривожланиш хавфини диагностика қилиш асосида клиник-анамнестик, клиник-терапевтик, клиник-инструментал ва лаборатория маълумотларини комплекс тизимли баҳолаш инсулинга резистентлик ҳамда кейинчалик  АЁЖК ни келтириб чиқарувчи омилларни аниқлашга имкон берди, булар 25-44 ёш аёлларга хос касалликлар семизлик туфайли юзага келишини исботлади. 
иккинчи илмий янгилик: илк бор перименопаузал ёшдаги аёлларда дислипидемиядан ташқари  стеатогепатит ривожланганлигини тасдиқловчи трансаминазаларнинг кескин ошиши аниқланганлиги Навоий Вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 2024 йил 7 октябрдаги 54-сон буйруғи ва Самарканд Вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 2024 йил 4 октябрдаги 370-сон буйруқлари билан амалий фаолиятга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил  15 январдаги 11-сонли йиғилиш баённомаси). Ижтимоий самарадорлиги:  перименопаузал (45-59) ёшдаги аёлларда жигарнинг алкоголсиз ёғли касалликларини комплекс даволаш фонида ГСП-1 агонистини лираглутиднинг ҳафтада бир марта 2,4 мг дозада узоқ муддат қабул қилиш давомида клиник, функционал ва лаборатория ўзгаришларини қиёсий таҳлил қилиш орқали юрак-қон томир тизимига ижобий таъсир кўрсатганлиги ва препаратнинг кардиопротекторлик хусусияти аниқланганлиги исботланган. Иқтисодий самарадорлик: касалхонада бўлиш муддатини 2 кунга қисқарганлиги сабабли кам дори-дармонлар ишлатилган ва  300000 сўм (кунига ўртача 150000 сўм дори-дармонга сарфланади) тежалишига эришилган. Хулоса: 6 ойлик ГСП-1 агонисти лираглутид билан даволанишдан сўнг жигар ферментларининг биокимёвий кўрсаткичлари сезиларли даражада камайди. Жигар стеатози ташхиси қўйилган беморларда бир йил давомида комплекс терапиядан сўнг жигарнинг морфологик кўриниши фиброэластографияда  Метавир бўйича ижобий ўзгаришларга олиб келди. АЁЖК ва семизлик билан оғриган беморларда лираглутид (2,4 мг) билан даволаш симптомлар ва жисмоний чекловларнинг кўпроқ камайишига, шунингдек, назорат гуруҳига қараганда жисмоний фаолликнинг яхшиланишига ва кўпроқ вазн йўқотишига имкон яратади. 
учинчи илмий янгилик: турли ёшдаги аёлларда тана вазни индекси ва умумий холестерин ўртасида кучли мусбат корреляцион боғлиқлик борлиги аниқланган бўлиб, ГСП агонисти қабул қилиш натижасида трансаминазалар миқдори меъёрга кайтиши исботланганлиги Навоий Вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 2024 йил 7 октябрдаги 54-сон буйруғи ва Самарканд Вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 2024 йил 4 октябрдаги 370-сон буйруқлари билан амалий фаолиятга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил  15 январдаги 11-сонли йиғилиш баённомаси). Ижтимоий самарадорлиги: фертил ва перименопаузал ёшдаги аёлларда жигарнинг алкоголсиз ёғли касалликларини лираглутид билан ҳафтада бир марта 2,4 мг дозада узоқ муддат даволаниш фонида ва жисмоний машқлар, гипокалорияли парҳезга риоя қилганлик натижасида клиник, функционал ва лаборатория ўзгаришларини қиёсий таҳлил қилиш орқали висцерал ёғнинг фертил ёшдаги аёлларда 7%; перименопаузал ёшдаги аёлларда 5% га камайиши, тана вазн индексини иккала гурухда 8,82% ва 17,3%га пасайиши; фиброэластографияда даволашдан сўнг Метавир классификацияси бўйича F2-F1; F1-F0 ижобий ўзгариш, шунингдек липидограмма таҳлилида ижобий натижалар иккала гуруҳда кузатилди. Иқтисодий самарадорлик қуйидагилардан иборат: 6 ой давомида назоратда бўлган АЁЖК кузатилган беморларнинг стационарда ётоқ кунлари 1,5-2,0 кунга камайди, бу 1 бемордан мос равишда 268000-354000 сўм давлат бюджети маблағларини иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: турли ёшдаги аёлларда АЁЖК ривожланиш хавфини диагностика қилиш асосида клиник-анамнестик, клиник-терапевтик, лаборатория маълумотларини комплекс тизимли баҳолаш инсулинга резистентлик ҳамда АЁЖКга характерли омилларни аниқлашга имкон берди, булар 25-59 ёш аёлларга хос дислипидемик касалликлар тана вазнининг ортиқлиги туфайли юзага келишини кўрсатади. 
тўртинчи илмий янгилик:  фертил ва перименопаузал ёшдаги аёлларда (коморбид ҳолатлар,  артериал гипертензияда) лираглутидни 2,4 мг дан хафтасига  1 марта 6 ой қабул қилганда тана вазни индексининг пасайиши, қонда липидлар миқдорини меъёрига қайтиши, инсулинга резистентликнинг сусайиши аниқланганлиги Навоий Вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 2024 йил 7 октябрдаги 54-сон буйруғи ва Самарканд Вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 2024 йил 4 октябрдаги 370-сон буйруқлари билан амалий фаолиятга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил  15 январдаги 11-сонли йиғилиш баённомаси). Ижтимоий самарадорлиги: ГСП-1 агонисти лираглутид билан 6 ойлик даволанишни гипокалорияли парҳез ва жисмоний машқлар билан биргаликда олиб борилганда бемор аёлларнинг нафақат лаборатор, балки инструментал текширув натижаларида ҳам ижобий натижаларга эришилди. Умумий ёғ миқдори 7%; висцерал ёғ 5%га камайди; ТВИ 17,3%га камайгани исботланди. Гипокалорияли парҳез сифатида рационга мева ва сабзавотларга ва тўйинмаган ёғларга бой овқатланиш тарзи, шунингдек, енгил углеводларни рациондан истисно қилган ҳолда даволанишнинг самарадорлиги аниқланди. Иқтисодий самарадорлик: лираглутидни 6 ой қўллаш ҳисобига АЁЖК кузатилган беморларни оилавий поликлиникага  мурожаатлари сонини камайтирди. Бу ўз навбатида беморларни поликлиникага қатнови учун 1 кунлик 40000 сарфланса, 10 нафар беморга 400000 сўм бюджет маблағларини иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: турли ёшдаги аёлларда АЁЖК ривожланиш хавфини диагностика қилиш асосида стандарт инструментал текшириш усуллари, хусусан биоимпедансметрия ва фиброэластография маълумотларини комплекс тизимли баҳолаш, семизлик туфайли жигар гепатози бўлган АЁЖК га характерли омилларни аниқлашга имкон берди, булар 25-59 ёш аёлларга хос касалликлар, хусусан тухумдонлар поликистози, юрак етишмовчилиги ва АЁЖК касалликлари семизлик туфайли юзага келишини аниқлаб берди.

Yangiliklarga obuna bo‘lish