Мирзаев Раҳматулла Ибодуллаевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистон Республикаси таълим тизимида коррупсияга қарши курашишнинг конституциявий-ҳуқуқий асослари”, 12.00.02 - “Конституциявий ҳуқуқ. Маъмурий ҳуқуқ. Молия ва божхона ҳуқуқи”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.DSc/Yu179.
Илмий консултант: юридик фанлар доктори, профессор Турсунов Ахтам Саломович
Диссертация бажарилган муассаса номи: Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Yu.20.02.
Расмий оппонентлар:
юридик фанлар доктори, профессор Роʻзметов Хайрилло Ибодуллаевич;
юридик фанлар доктори, профессор Гʻафуров Асқар Боисович;
юридик фанлар доктори, профессор Қодиров Бобиромон Бекмуродович.
Етакчи ташкилот: Озбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистон Республикасининг таълим соҳасида коррупсияга қарши курашишнинг конституциявий-ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш бўйича таклифлар ҳамда амалий тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ёшларни ҳар қандай қонун бузилишига, айниқса, коррупсия ҳолатларига қарши муросасизлик руҳида тарбиялашда ишонтириш, машқ қилдириш ва мустақил ишлаш, кузатиш, рағбатлантириш, ўрнак кўрсатиш ва шахсий намуна каби усуллардан фойдаланиш лозимлиги асосланган;
коррупсиянинг энг оммабоп таснифини танлашда унинг қатъий белгиланган мезонлар асосида намоён бўлиш соҳаларини, субектларнинг ҳолатини, коррупсиянинг ижтимоий хавфлилик даражасини киритиш зарурлиги асослаб берилган;
ўсиб келаётган ёш авлодни коррупсияга қарши курашишга ўргатиш, таълим соҳасида коррупсияга қарши курашиш чора-тадбирларига ёшларни фаол жалб этиш ва фуқароларда болаликдан коррупсияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш тўғрисида таълим дастурларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш зарурлиги асослантирилган;
ёш авлодга таълим олиш ва кейинчалик ишга жойлашиш, шунингдек, ишдан ажралмаган ҳолда ўқиш имкониятлари ҳақида маълумот берувчи маслаҳат марказлари тизимини ташкил этиш; бюджет маблағларини сарфлашни қатъий назорат қилиш тизими, кафолатланган ижтимоий грантлар бериш йўли билан барча таълим муассасаларини давлат томонидан молиялаштиришни таъминлаш зарурлиги асослаб берилган;
таълим тизимининг турли босқичлари учун педагог ходимларнинг ахлоқ кодексларини ишлаб чиқиш ва уларни мамлакатнинг турли ҳудудий таълим муассасаларига жорий этиш бўйича таклиф асослантирилган;
педагогик жараёнга инновасион, илғор ва халқаро таълим стандартларини жорий этиш, таълим-тарбия сифатини таъминлаш талабларига риоя этилишини назорат қилувчи, хусусан, олий таълим тизимида ўқув дастури давомида кредит-модул тизими, замонавий ўқитиш технологиялари ҳамда интерактив услубларни кенг жорий этиш, таълим жараёнида академик ҳалолликни таъминлаш ва унга қатъий риоя этилишини мувофиқлаштирувчи коллегиал орган, Академик ҳалоллик кенгашини ташкил этиш зарурати асослаб берилган;
олий таълим тизимида коррупсияга қарши курашиш “Комплаенс назорат” тизимини бошқариш тузилмалари мустақил эмас. Шу боис олий таълим тизимидаги манфаатлар тўқнашувини аниқлаш ва бартараф этиш механизмларини жорий этишда ушбу тузилмаларнинг мустақиллигини таъминлаш, уларнинг фаолияти самарадорлигини ошириш зарурияти асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистон Республикаси таълим тизимида коррупсияга қарши курашишнинг конституциявий-ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
ёшларни ҳар қандай қонун бузилишига, айниқса, коррупсия ҳолатларига қарши муросасизлик руҳида тарбиялашда ишонтириш, машқ қилдириш ва мустақил ишлаш, кузатиш, рағбатлантириш, ўрнак кўрсатиш ва шахсий намуна каби усуллардан фойдаланиш кераклиги тўғрисидаги таклифидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 14 октябрдаги 595-сон қарори билан тасдикланган Давлат фуқаролик хизматчилари одоб-ахлоқининг намунавий қоидаларининг 9-банди саккизинчи хатбошисини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Юридик таъминлаш бошқармасининг 2022 йил 13 декабрдаги №12/21-93-сонли далолатномаси). Ушбу таклиф олий ҳарбий таълим муассасалари курсантларини маънавий-ахлоқий қадриятлар асосида тарбиялаш методикаларини такомиллаштиришга, фидоийлик ва ватанпарварлик каби туйғуларни ёшлар онгига сингдириб бориш учун хизмат қилган;
коррупсиянинг энг оммабоп таснифини танлашда унинг қатъий белгиланган мезонлар асосида намоён бўлиш соҳаларини, субектларнинг ҳолатини, коррупсиянинг ижтимоий хавфлилик даражасини киритиш зарурлиги бўйича берилган таклифдан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023-йил 27-ноябрдаги ПФ-200-сон Фармонига 1-илова тарзида келтирилган “Коррупсияга қарши курашиш бўйича 2023-2024-йилларга мўлжалланган ДАВЛАТ ДАСТУРИ”нинг “Янги Ўзбекистон шароитида амалга оширилаётган ислоҳотлардан келиб чиқиб, коррупсияга қарши курашишнинг қонуний асосларини янада такомиллаштириш” – деб номланган 1-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Коррупсияга қарши курашиш Агентлигининг 2024 йил 1-июлдаги №7 сонли Далолатномаси). Жорий этилган ушбу таклиф Ўзбекистон Республикаси таълим тизимида коррупсияга қарши курашишнинг, хусусан, таълим тизимида коррупсияга оид хавф-ҳатарлар юқори бўлган йўналишлар ҳамда коррупсияга оид ҳуқуқбузарликлар содир этилишининг сабаб ва шарт-шароитларини аниқлаш, коррупсия кўринишлари намоён бўлишига олиб келадиган тизимли муаммолар ва уларни бартараф этиш, коррупсияга қарши курашиш чораларининг самарадорлигини оширишга қаратилган дастурлар ижросини таъминлашга хизмат қилади;
ўсиб келаётган ёш авлодга коррупсияга қарши курашишга ўргатиш, таълим соҳасида коррупсияга қарши курашиш чора-тадбирларига ёшларни фаол жалб этиш ва фуқароларда болаликдан коррупсияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш тўғрисида таълим берувчи дастурларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш зарурлиги таклифидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023-йил 27-ноябрдаги ПФ-200-сон Фармонига 1-илова тарзида келтирилган “Коррупсияга қарши курашиш бўйича 2023-2024-йилларга мўлжалланган ДАВЛАТ ДАСТУРИ”нинг “Янги Ўзбекистон шароитида амалга оширилаётган ислоҳотлардан келиб чиқиб, коррупсияга қарши курашишнинг қонуний асосларини янада такомиллаштириш” – деб номланган 19-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Коррупсияга қарши курашиш Агентлигининг 2024 йил 1-июлдаги №7 сонли Далолатномаси). Жорий этилган ушбу таклиф Ўзбекистон Республикаси таълим тизимида коррупсияга қарши курашишнинг, хусусан, таълим тизимида коррупсияга оид хавф-ҳатарлар юқори бўлган йўналишлар ҳамда коррупсияга оид ҳуқуқбузарликлар содир этилишининг сабаб ва шарт-шароитларини аниқлаш, коррупсия кўринишлари намоён бўлишига олиб келадиган тизимли муаммолар ва уларни бартараф этиш, коррупсияга қарши курашиш чораларининг самарадорлигини оширишга қаратилган дастурлар ижросини таъминла ҳамда таълим тизимида коррупсияга қарши курашишнинг ҳуқуқий асосларини мустаҳкамлашга хизмат қилади;
ёш авлодга таълим олиш ва кейинчалик ишга жойлашиш, шунингдек, ишдан ажралмаган ҳолда ўқиш имкониятлари ҳақида маълумот берувчи маслаҳат марказлари тизимини ташкил этиш; бюджет маблағларини сарфлашни қатъий назорат қилиш тизими билан кафолатланган ижтимоий грантлар бериш йўли билан барча таълим муассасаларини давлат томонидан молиялаштиришни таъминлаш зарурлиги бўйича берилган таклифдан Ўзбекистон Республикаси Олий таълим тизимида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновасиялар вазирлигининг 2024 йил 19 апрелдаги 03/10-1093-сонли маълумотномаси). Ушбу таклиф олий таълим муассасалари талабаларига таълим олиш ва ишга жойлашиш имкониятлари кенгайишига хизмат қилади;
таълим тизимининг турли босқичлари учун педагог ходимларнинг ахлоқ кодексларини ишлаб чиқиш ва уларни мамлакатнинг турли ҳудудий таълим муассасаларига жорий этиш бўйича таклиф Ўзбекистон Республикаси Олий таълим тизимида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновасиялар вазирлигининг 2024 йил 19 апрелдаги 03/10-1093-сонли маълумотномаси). Амалиётга жорий этилган мазкур Ахлоқ кодекси таълим муассасалари педагог ходимларнинг фаолиятида коррупсиявий ҳолатларнинг олдини олишга хизмат қилади;
педагогик жараёнга инновасион, илғор ва халқаро таълим стандартларини жорий этиш, ўқитиш ва тарбиялаш сифатини таъминлаш талабларига риоя этилишини назорат қилувчи, хусусан, Олий таълим тизимида ўқув дастури давомида кредит-модул тизими, замонавий ўқитиш технологиялари ҳамда интерактив услубларни кенг жорий этиш, таълим жараёнида академик ҳалолликни таъминлаш ва унга қатъий риоя этилишини мувофиқлаштирувчи коллегиал орган, Академик ҳалоллик кенгашини ташкил этиш бўйича таклиф қабул қилиниб, амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновасиялар вазирлигининг 2024 йил 19 апрелдаги 03/10-1093-сонли маълумотномаси). Ушбу таклиф бўйича таълим муассасаларида тузиладиган академик ҳалоллик кенгаши педагогик жараёнга инновасион, илғор ва халқаро таълим стандартларини жорий этиш, ўқитиш ва тарбиялаш сифатини таъминлашга хизмат қилади;
олий таълим тизимида манфаатлар тўқнашувини аниқлаш ва бартараф этиш механиизмларини жорий этишда “Комплаенс назорат” тузилмаларининг мустақилкигини таъминлаш, уларнинг фаолияти самарадорлигини ошириш зарурияти бўйича берилган таклифдан 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасинии ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини “Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили”да амалга оширишга оид давлат дастурининг “Коррупсияга қарши курашиш тизимини янада такомиллаштириш”-деб номланган 34-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (“Юксалиш” умуммиллий ҳаракатининг 2021 йил 27 октябрдаги №119/27-10-2021 сонли Маълумотномаси). Ушбу таклиф таълим тизимида коррупсияга қарши курашишнинг ҳуқуқий асосларини янада такомиллаштиришга, “Комплаенс назорат” тизимининнг мустақиллигини таъминлаш учун хизмат қилган.