Умирзакова Малохат Рохаталиевнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): Туркистонда солиқ сиёсати ва унинг оқибатлари (1917–1924-йиллар), 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.3.PhD/Tar340.
Илмий раҳбар: Расулов Абдулла Нуритдинович  тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/31.03.2021.Tar.05.05.
Расмий оппонентлар: Хошимов Соибжон Абдураззақович – тарих фанлари доктори, Нуриддинов Турдали Қамбарович – тарих фанлари боʻйича фалсафа доктори. 
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертациянинг йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: тарихий манбалардаги маълумотларга таянган ҳолда совет ҳокимиятининг Туркистонда солиқ сиёсатини амалга жорий этиши, таҳлили, мазмун-моҳияти ҳамда оқибатларини ёритишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Муваққат ҳукумат ва совет ҳокимиятининг дастлабки йилларида Туркистонда солиқ тизимини юритишдаги диструктив бошқарув сиёсати ва унинг салбий оқибатлари, Россия империясидан мерос бўлиб ўтган солиқларни ундиришни давом эттирилиши, РСФСРнинг солиққа оид меъёрий ҳужжатлари ўлкада мажбурий кучга эга бўлиб, Марказ манфаатлари учун хизмат қилганлиги, маҳаллий бюджетни шакллантириш ва ҳарбий соҳадаги чиқимларни қоплаш мақсадида турли солиқларни жорий этилиши, солиқ ундиришда синфий ёндашувлар, маҳаллий аҳолининг ҳуқуқ ва имтиёзлардан сунъий тарзда маҳрум қилинганлиги, солиқларни талон-тарож ва зўравонлик йўли билан ундирилганлиги, аҳоли вакиллари солиқ тўлашдан бош тортганлиги учун отувга ҳукм қилинганлиги аниқланган;
Совет ҳокимияти томонидан аҳоли таъминотида Ғалла мажбуриятини озиқ-овқат тақсимотига алмаштирилиши, Маҳсулот солиғининг жорий этилиши, Очлик солиғини 3 фунт қора нон баҳосида тўлаши, Умумфуқаро солиғини ойма-ой оширилиши ҳамда 27 турдаги маҳаллий ва умумдавлат солиқларини тўлашда аҳоли ўз уйларини сотишга мажбур бўлганлиги, меҳнат қуролларини солиқ ҳисобига топширганлиги натижасида экин экиш ишларида қатнаша олмаганлиги, солиқларни пул ҳисобида ундириш жорий этилганлиги архив манбалари асосида далилланди;
Ягона қишлоқ хўжалик солиғи суғориладиган ерларининг 9 тоифага ажратилган ҳолда ундирилганлиги, яширилган ер ва ҳайвонлар ҳисобини юритишда қуролли кучлардан фойдаланилганлиги, ирригация иншоотларини тиклаш учун областлардан 750.000 рубл миқдоридаги Сув солиғи, қишлоқ хўжалик ерларининг 1 танобидан 25 копеек, тегирмонлардан 6 рубл олтин ҳисобида мазкур солиқнинг ундирилганлиги, аҳолини мажбурлаш кучи остида От-улов ва меҳнат мажбуриятларига сафарбар этилганлиги тарихий манбалар асосида таҳлил қилинди;
Туркистонда 1917–1922-йилларда Озиқ-овқат халқ комиссарлиги тасарруфидаги солиқ идораларининг зиддиятли фаолияти, 1923-йилдан Туркистон молия ишлари халқ комиссарлиги тизимида солиқ идораси ходимларига берилган имтиёзлар, солиққа тортиш ва ундириш жараёнидаги саъй-ҳаракатлар, солиқ тўлашни тарғиб қилишда бир неча тилда қўлланмалар тайёрланганлиги, солиқ идоралари фаолияти аниқ тизим остида ишламаганлиги, мансабдор шахслар томонидан солиқларни ўзлаштириш, талон-тарож қилинган мулкларга эгалик қилиш, аҳолини солиқ тўлашдаги норозиликлари, солиқ идоралари ходимларига нисбатан таҳдид, калтаклаш, аҳоли томонидан қилинган мурожаатларни вақтида кўриб чиқилмаганлиги, солиқ тўлашдан бош тортганлик учун 8 турдаги махсус жазоларнинг ишлаб чиқилганлиги ва аҳоли вакилларининг ноҳақ ҳибсда ушлаб турилганлиги аниқланди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 1917–1924-йилларда Туркистонда солиқ сиёсати ва унинг оқибатларига доир олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида: 
Муваққат ҳукумат ва совет ҳокимиятининг дастлабки йилларида Туркистонда солиқ тизимини юритишдаги диструктив бошқарув сиёсати ва унинг салбий оқибатлари, хусусан, Россия империясидан мерос бўлиб қолган тўловларни ундиришни давом эттирилиши, РСФСРнинг соҳага оид меъёрий ҳужжатлари ўлкада мажбурий кучга эга бўлиб, Марказ манфаатлари учун хизмат қилганлиги, маҳаллий бюджетни шакллантириш ва ҳарбий соҳадаги чиқимларни қоплаш мақсадида турли солиқларни жорий этилиши, уни ундиришда синфий ёндашувлар, талон-тарож ва зўравонликка йўл қўйилгани, маҳаллий аҳолининг ҳуқуқ ва имтиёзлардан сунъий тарзда маҳрум қилинганлиги, аҳоли вакиллари солиқ тўлашдан бош тортганлиги учун отувга ҳукм қилинганлигига доир ҳужжатлар ва улар асосида олинган илмий натижаларидан Наманган вилояти тарихи ва маданияти давлат музейининг “Тарих” бўлими манбаларини бойитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданий мерос агентлигининг 2024-йил 15-ноябрдаги 04-05/4358-сон маълумотномаси). Тақдим этилган материаллар музейга ташриф буйрувчилар ва ёш авлоднинг Ўзбекистон тарихи билан боғлиқ билим, тассавурларини янада бойитилишига ҳамда кўплаб маълумотларга эга бўлишига имкон берган; 
Совет ҳокимияти томонидан аҳоли таъминотида ғалла мажбуриятини “озиқ-овқат развёрсткаси”га алмаштирилиши, “озиқ-овқат солиғи”нинг жорий этилиши, “очлик солиғи”ни 3 фунт қора нон баҳосида тўланиши, “умумфуқаро солиғи”ни мунтазам оширилиши ҳамда, 27 турдаги солиқларини тўлашда аҳоли ўз уйларини сотишга ва меҳнат қуролларини топширишга мажбур бўлганлиги, оқибатда экин экиш ишларида қатнаша олмаганлиги, солиқларни пул ҳисобида ундириш жорий этилганлигига оид материалларидан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” ДМнинг “Тарих сўзлаганда”, “Миллат ва маънавият” дастурлар сенарийсида (2023–2024-йилларда) фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” Давлат муассасасининг 2024-йил 28-ноябрдаги 04-36/1221-сонли маълумотномаси). Натижада, телетомошабинларнинг Туркистонда солиқ сиёсати ва унинг оқибатларига доир билан богʻлиқ билим, тассавурларини янада бойитилишига ҳамда кўплаб маълумотларга эга бўлишига имкон берган; 
Ягона “Қишлоқ хўжалик солиғи” суғориладиган ерларнинг 9 тоифага ажратилган ҳолда ундирилганлиги, яширилган ер ва ҳайвонлар ҳисобини юритишда қуролли кучлардан фойдаланилганлиги, ирригация иншоотларини тиклаш учун областлардан 750.000 рубл миқдоридаги “сув солиғи”, қишлоқ хўжалик ерларининг 1 танобидан 25 копеек, тегирмонлардан 6 рубл олтин ҳисобида “сув солиғи”нинг ундирилганлиги, аҳолини мажбурлаб от-улов ва меҳнат мажбуриятларига сафарбар этилганлигига доир материалларидан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” ДМнинг “Тарих сўзлаганда”, “Миллат ва маънавият” дастурлар сенарийсида (2023–2024-йилларда) фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” Давлат муассасасининг 2024-йил 28-ноябрдаги 04-36/1221-сон маълумотномаси). Натижада, телетомошабинларнинг Ўзбекистон тарихи, жумладан Туркистонда солиқ сиёсати ва унинг оқибатларига билан богʻлиқ билим, тассавурларини янада бойитилишига хизмат қилган;
Туркистонда 1917–1922-йилларда Озиқ-овқат халқ комиссарлиги тасарруфидаги соҳага доир идораларнинг зиддиятли фаолияти, жумладан уларнинг аниқ тизим остида ишламаганлиги, мансабдор шахслар томонидан тушган маблағларнинг ўзлаштирилиши, 1923-йилдан айни муассаса ходимларига берилган имтиёзлар, солиқни тўлаш тарғиботига оид бир неча тилда қўлланмалар тайёрланганлиги, ундириш жараёнида талон-тарож қилинган мулкларга эгалик қилиш, бу борада аҳолининг норозиликлари (таҳдид, калтаклаш, ноҳақ ҳибсда ушлаб туриш), қилинган мурожаатларни вақтида кўриб чиқилмаганлиги, тўловлардан бош тортганлик учун 8 турдаги махсус жазоларнинг ишлаб чиқилганлигига материаллардан соҳага оид дастур ва лойиҳаларда фойдаланиланган. (Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг 2024 -йил 3-декабрдаги 18/1-123406-сон маълумотнонаси). Натижада, Туркистонда солиқ сиёсати ва унинг оқибатларини таҳлил қилиниб, масалага доир тарғибот маълумотларни бойитилишига, тизимга оид амалиётда тажриба бўлишига ва унинг салбий оқибатларидан хулосалар чиқарилишига хизмат қилган.