Чўллиева Гулчехра Тошпўлот қизининг фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумот 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Оҳанг нутқий мулоқотнинг таркибий қисми (бадиий асарлар асосида)” 10.00.01 – Ўзбек тили
Диссертация мавзуси роʻйхатга олинган рақам: В2020.1.PhD/Fil1098
Илмий раҳбар: Юлдашева Дилором Нигматовна, филология фанлари доктори (DSc), профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи (муассасалар), ИК рақами: Бухоро давлат университети DSc.03/04.06.2021.Fil.72.09
Расмий оппонентлар: Юсупова Раъно Норбоевна, филология фанлари доктори (DSc), профессор;  Ҳайдаров Анвар Аскарович, филология фанлари номзоди, профессор 
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади оҳанг нутқий мулоқотнинг таркибий қисми еканлигини бадиий асарлардан олинган мисоллар асосида лингвомаданий ва лингвомаънавий аспектда асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
нутқий мулоқот жарайонидаги оҳанг тушунчаси замон ва макон, шарт-шароит, мақсад/сабаб ва оқибат билан узвий боғланган ўта қисқа бир замонда содир бўладиган прагматик восита еканлиги бадиий матнлардан олинган парчалар асосида очиб берилган;
нутқий мулоқотнинг таркибий қисми бўлган оҳанг нафақат жонли мулоқотнинг, балки шахснинг руҳий, индивидуал, ижтимоий, ахлоқий, маънавий, маданий ва гендер хусусиятларини ўзида акс еттира оладиган  нутқ компоненти еканлиги асосланган;
бадиий асарларда ифодаланган нутқий мулоқот жарайонида хотин-қизлар оҳангида: ҳурмат-еътибор; андиша, ҳайо-ибо; ўпкаланиш; ўзбек оналарига хос меҳр-муҳаббат; ерки бўғилган айол; ҳавасни юзага чиқариш воситаси; итоаткорлик, сир сақлаш ва еркак киши билан суҳбати жарайони оҳанг қўрқув, итоат, суҳбатдошнинг ризолиги, бирор ишга хайрихоҳлиги, беҳаловатлик, пушаймонлик, иложсизлик, саволга жавоб тополмаслик каби маъноларни юзага чиқарувчи семантик гуруҳлар аниқланган;
ўзбек миллий маданиятида оҳангнинг оксоморон табиати бадиий асарлар асосида исботланган; адресат ва адресантнинг оҳанги нутқий мулоқот жарайонида халқ тарихи, маданияти, тафаккури, руҳияти ҳамда ижтимоий муносабатларини йоритувчи лингвомаданиятшуносликка оид асосий мулоқот воситаси уларнинг дунуоқараши, еътиқоди ҳамда тафаккури билан боғлиқлиги, нутқий мулоқот жарайони шаклланишида шахс омилининг муҳим ўринга егалиги, олам манзарасининг асосий тасвир воситаларидан еканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Олинган илмий натижалар қуйидаги ишларда жорийланган: 

нутқий мулоқот жарайонидаги оҳанг тушунчаси замон ва макон, шарт-шароит, мақсад/сабаб ва оқибат билан узвий боғланган ўта қисқа бир замонда содир бўладиган прагматик восита еканлиги бадиий матнлардан олинган парчалар асосида очиб берилган натижалардан Ф3-2019081663 рақамли “Ўзбек миллий рақс санъатини тарғиб етишга бағишланган веб-сайт ва мултимедия маҳсулотлари тўпламини (електрон луғатлар) яратиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада (2020-2021-йй.) фойдаланилган (Ўзбекистон давлат хореография академиясининг 2024-йил 29-августдаги 1/04-115-сон маълумотномаси). Натижада електрон луғатлар яратишда диссертация хулосаларига таянилган;
нутқий мулоқотнинг таркибий қисми бўлган оҳанг нафақат жонли мулоқотнинг, балки шахснинг руҳий, индивидуал, ижтимоий, ахлоқий, маънавий, маданий ва гендер хусусиятларини ўзида акс еттира оладиган  нутқ компоненти еканлиги асосланган хулосалардан ПЗ-202005236-рақамли Оила психологияси фанидан мултимедия маҳсулотини яратиш” (2021-2022-йилларга мўлжалланган) мавзусидаги инновацион-тадқиқот лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Бухоро давлат университетининг 2020-йил 7-сентабрдаги 01-04/5021-сон маълумотномаси). Натижада жамиятда маданий нутқнинг ривожланишида психологик тамойиллар, уларга амал қилиш кўникмаларини шакллантиришга оид таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқиш имкониятини яратган;
бадиий асарларда ифодаланган нутқий мулоқот жарайонида хотин-қизлар оҳангида: ҳурмат-еътибор; андиша, ҳайо-ибо; ўпкаланиш; ўзбек оналарига хос меҳр-муҳаббат; ерки бўғилган айол; ҳавасни юзага чиқариш воситаси; итоаткорлик, сир сақлаш ва еркак киши билан суҳбати жарайони оҳанг қўрқув, итоат, суҳбатдошнинг ризолиги, бирор ишга хайрихоҳлиги, беҳаловатлик, пушаймонлик, иложсизлик, саволга жавоб тополмаслик каби маъноларни юзага чиқарувчи семантик гуруҳлар аниқланган натижалардан 5220100 – Филология ва тилларни ўқитиш (ўзбек тили) бакалавриат таълим йўналиши учун мўлжалланган “Тилшуносликка кириш” дарслигининг “Нутқ кўринишлари: оғзаки ва йозма нутқ” деб номланган қисмини таййорлашда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020-йил 14-августдаги 418-101-рақамли гувоҳномаси). Натижада дарслик маълумотлари оҳанг нутқий мулоқот жарайонининг муҳим нолисоний воситаларидан бири деган талқин билан бойитилган;
ўзбек миллий маданиятида оҳангнинг оксоморон табиати бадиий асарлар асосида исботланган; адресат ва адресантнинг оҳанги нутқий мулоқот жарайонида халқ тарихи, маданияти, тафаккури, руҳияти ҳамда ижтимоий муносабатларини йоритувчи лингвомаданиятшуносликка оид асосий мулоқот воситаси уларнинг дунуоқараши, еътиқоди ҳамда тафаккури билан боғлиқлиги, нутқий мулоқот жарайони шаклланишида шахс омилининг муҳим ўринга егалиги, олам манзарасининг асосий тасвир воситаларидан еканлиги аниқланган хулосалардан 2023-2024-йилларда ЎЗМТРК “Ўзбекистон” телерадиоканалининг “Бедорлик”, “Ижод завқи”, “Таълим ва тараққийот”, “Миллат ва маънавият” ешиттиришларининг ссенарийсини йозишда фойдаланилган ва муаллиф билан суҳбатлар уюштирилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали давлат муассасаси”нинг 2024-йил 27-августдаги 26-36-902-сон маълумотномаси). Натижада мазкур телекўрсатувлар учун таййорланган материалларнинг мазмуни мукаммаллашган, илмий далилларга бой бўлиши таъминланган.