Дурдиев Хамдам Базарбаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Колостазни жаррохлик даволашнинг тактик ва техник жиҳатларини такомиллаштириш», 14.00.27 – «Хирургия» (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.PhD/Tib4686.
Илмий раҳбар: Эгамов Юлдашали Сулаймонович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.95.01.
Расмий оппонентлар: Нуритдинов Арифжон Талибович, тиббиёт фанлари доктори; Оразалиев Гафур Базарбаевич, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: хирургик даволашнинг тактик-техник жиҳатларини оптималлаштириш орқали сурункали колостазларнинг турли шаклларини даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
сурункали колостазларда ичаклараро узлуксизликни тиклаш усулларига боғлиқ ҳолда асоратлар ривожланиши хавфининг клиник ва тактик-техник жиҳатлари аниқланган;
сурункали колостазларда хаёт учун хавфли бўлган анастомоз чоклари етишмовчилигини олдини олиш учун «чўктирилувчи» инвагинацион колоколоанастомоз усули такомиллаштирилган;
сурункали колостазларда инвагинацион ва «чўктирилувчи» инвагинацион анастомозлардан фойдаланиш билан бирга хирургик тактикани оптималлаштириш билан даволаш-ташхисот тартиботи такомиллаштирилган;
оператив аралашувларнинг тактик-техник жиҳатларига, ташрихгача тайёргарлик ҳамда ташрихдан кейинги даврни олиб боришга киритилган ўзгартишлар сурункали колостазларни хирургик даволаш натижаларини яхшилашга имкон бериши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Сурункали колостазларнинг турли шаклларини даволаш натижаларини яхшилаш бўйича илмий тадқиқот натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: сурункали колостазларда ичаклараро узлуксизликни тиклаш усулларига боғлиқ ҳолда асоратлар ривожланиши хавфининг клиник ва тактик-техник жиҳатлари аниқланганлиги Андижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 27 августда 6i-56/u-сон билан тасдиқланган “Колостазни жарроҳлик даволашнинг тактик ва техник жиҳатларини такомиллаштириш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Наманган вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 20 ноябрдаги 01/658-сон ва Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 8 ноябрдаги 111-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 10 декабрдаги 10/04-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: сурункали колостазларда ичаклараро узлуксизликни тиклаш усулларининг қўлланилиши жарроҳликдан кейинги асоратлар ривожланиш хавфини камайтириш ва реабилитация даврини қисқартириш имконини берган. Бу эса беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш, ижтимоий фаолликка эрта қайтишини таъминлаш ҳамда уларнинг умумий саломатлик кўрсаткичларини оширишга хизмат қилади. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: сурункали колостазларда ичаклараро узлуксизликни тиклаш усулларига боғлиқ ҳолда асоратлар ривожланиши хавфининг клиник ва тактик-техник жиҳатларини инобатга олган ҳолда такомиллаштирилган жарроҳлик тактикасини амалиётга жорий этиш натижасида шифохонада қолиш муддати анъанавий даволанган беморларга нисбатан (ўртача 12,4 кун), такомиллаштирилган усул билан даволанган беморларда қарийиб 50%га, яъни ўртача 5,6 кунни ташкил қилган. Натижада, 1 нафар бемор учун шифохонада қолиш тўлови ўртача 400 минг сўмга камайган, даволаниш даврининг қисқариши ҳисобига дори-дармон харажатлари хўжалик хисобидан 580 мингга иқтисод қилинган. Хулоса: такомиллаштирилган жарроҳлик тактикасини амалиётга жорий этиш орқали 1 нафар бемор учун ўртача 980 минг сўмни, умумий ҳисобда ушбу усул билан даволанган тадқиқот кўламидаги 179 нафар бемор учун тахминий 175420000 сўмни иқтисод қилиш имконияти яратилган. 
иккинчи илмий янгилик: сурункали колостазларда хаёт учун хавфли бўлган анастомоз чоклари етишмовчилигини олдини олиш учун «чўктирилувчи» инвагинацион колоколоанастомоз усули такомиллаштирилган усули Андижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 27 августда 6i-56/u-сон билан тасдиқланган “Колостазни жарроҳлик даволашнинг тактик ва техник жиҳатларини такомиллаштириш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Наманган вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 20 ноябрдаги 01/658-сон ва Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 8 ноябрдаги 111-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 10 декабрдаги 10/04-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий этилган «чўктирилувчи» инвагинацион колоколоанастомоз қўйиш усули жарроҳликдан кейинги асоратлар ривожланишини олдини олиши натижада беморларнинг тикланиш муддатини қисқартириш, беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш ва уларнинг ижтимоий фаолликка эртароқ қайтишига шарт-шароит яратади. Шунингдек, бу технологик янгилик миллий клиник амалиётга жорий этилиши орқали аҳоли саломатлигини мустаҳкамлашга имкон яратади. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот доирасида такомиллаштирилган «чўктирилувчи» инвагинацион колоколоанастомоз қўйиш усулини қўллаш натижасида шифохонада қолиш муддати анъанавий усулда ўртача 12,4 кундан 6,1 кунгача қисқартирилган. Бир кунлик ётоқ-ўрин прейскурант бўйича 270 минг сўмни ташкил этгани ҳисобга олинса, бир нафар бемор учун ётоқ-ўрин харажатлари 3348000 сўмдан 1647000 сўмгача камайди, яъни ўртача 1701000 сўм иқтисод қилинган. Умумий дори-дармон харажатларидаги тежам бир нафар бемор учун 220500 сўмни ташкил этган. Тадқиқот кўламидаги 16 нафар бемор таҳлилига кўра анъанавий усулда анастомоз чоклари етишмовчилиги асорати туфайли қайта жарроҳлик ўтказиш эҳтимоли ўртача 8% ни ташкил қилган бўлса, такомиллаштирилган усул қўлланилган гуруҳда бу кўрсаткич 1,2% гача камайган. Бошқача айтганда, 16 нафар бемор учун анъанавий усулда тахминан 1-2 нафар беморда қайта жарроҳлик талаб қилиниши мумкин бўлса, такомиллаштирилган усул қўлланилиши натижасида ушбу эҳтиёж йўқолган. Шу орқали тахминан битта қайта жарроҳлик операциясининг олди олинган ва бунда ўртача 3500000 сўм миқдоридаги қўшимча иқтисодий самара таъминланган. Хулоса: бир нафар бемор учун умумий иқтисодий самара (ётоқ-ўрин харажатлари, дори-дармон харажатлари ва қайта жарроҳлик эҳтиёжининг камайиши ҳисобидан) ўртача 2140250 сўмни ташкил этган. Умумий ҳисобда эса 16 нафар беморда такомиллаштирилган усул қўлланилиши натижасида жами 34244000 сўм иқтисодий самара таъминланган.
учинчи илмий янгилик: сурункали колостазларда инвагинацион ва «чўктирилувчи» инвагинацион анастомозлардан фойдаланиш билан бирга хирургик тактикани оптималлаштириш билан даволаш-ташхисот такомиллаштирилган тартиботи Андижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 27 августда 6i-56/u-сон билан тасдиқланган “Колостазни жарроҳлик даволашнинг тактик ва техник жиҳатларини такомиллаштириш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Наманган вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 20 ноябрдаги 01/658-сон ва Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 8 ноябрдаги 111-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 10 декабрдаги 10/04-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган икки босқичли даволаш-ташхисот алгоритмининг амалиётга жорий этилиши қабул вақтиданданоқ беморлар ҳолатини баҳолаш орқали зарурат бўйича операция қўлланилиши таъминланган, бу эса беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланиши, уларнинг эрта функционал реабилитациясига, кундалик турмушдаги мустақиллик даражаси ва ижтимоий интеграция кўрсаткичларини яхшиланишига олиб келган. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган икки босқичли ташхисот ва даволаш алгоритмининг амалиётга жорий этилиши натижасида шифохонада ётоқда қолиш муддати ўртача 12,4 кундан 6,1 кунгача қисқарди. Прейскурант бўйича бир кунлик ётоқ-ўрин харажати 270 минг сўмни ташкил қилгани ҳолда, бир нафар бемор учун ётоқ-ўрин харажатлари ўртача 1701000 сўмга камайди. Бундан ташқари, ташхисдан кейинги асоратларни олдини олиш ҳамда қайта жарроҳлик эҳтиёжининг камайиши ҳисобига дори воситалари ва тиббий материаллар сарфида ҳам қўшимча тежам таъминланди, бу бир бемор учун ўртача 439250 сўмни ташкил этди. Шу тариқа, умумий ҳисобда бир нафар бемор учун алгоритм қўлланилиши натижасида 2140250 сўм миқдорида иқтисодий самара таъминланди. Умумий ҳисобда 179 нафар беморда алгоритмни қўллаш натижасида жами 383109750 сўм иқтисодий самара таъминланди. Ушбу натижалар алгоритмнинг тиббий хизмат харажатларини оптималлаштириш ва соғлиқни сақлаш тизими ресурсларидан самарали фойдаланиш имконини бериши билан бир қаторда, унинг амалиётга кенг татбиқ этилиши юқори иқтисодий самарадорликка эга эканини кўрсатади.
тўртинчи илмий янгилик: оператив аралашувларнинг тактик-техник жиҳатларига, ташрихгача тайёргарлик ҳамда ташрихдан кейинги даврни олиб боришга киритилган ўзгартишлар сурункали колостазларни хирургик даволаш натижаларини яхшилашга имкон бериши исботланганлиги Андижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 27 августда 6i-56/u-сон билан тасдиқланган “Колостазни жарроҳлик даволашнинг тактик ва техник жиҳатларини такомиллаштириш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Наманган вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 20 ноябрдаги 01/658-сон ва Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 8 ноябрдаги 111-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 10 декабрдаги 10/04-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: оператив аралашувларнинг тактик-техник жиҳатларига, ташрихгача тайёргарлик ҳамда ташрихдан кейинги даврни олиб боришга киритилган ўзгартишлар туфайли қайта жарроҳлик эҳтиёжининг камайиши ва жарроҳликдан кейинги асоратларнинг олди олинишига эришилган. Бу эса беморларни соғлом ҳаёт тарзига ва меҳнат фаоллигига эртароқ қайтиш имконини яратади, уларнинг руҳий-эмоционал ҳолати ва умумий ижтимоий мослашувини яхшилаш имконини беради. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот доирасида оператив аралашувларнинг тактик-техник жиҳатларига, ташхисгача тайёргарлик ҳамда ташхисдан кейинги даврни олиб боришга киритилган ўзгаришлар натижасида жарроҳлик аралашуви давомийлиги қисқартирилиши, операцион материаллардан самарали фойдаланиш, қон қуйиш эҳтиёжининг камайиши ва периоперацион реанимацияга бўлган эҳтиёжнинг пасайишига эришилган. Операция учун материаллар ва сарф-харажатларнинг тежалиши - ҳар бир бемор учун ўртача 350000 сўмни ташкил қилган, ётоқ-ўрин харажатларида тежам - операциядан кейинги реабилитация муддати қисқариши натижасида бир бемор учун 1 701000 сўм иқтисод қилинган. Дори воситалари ва периоперацион реанимация материалларида тежам - бир бемор учун ўртача 500000 сўмни ташкил этган. Қайта жарроҳлик эҳтиёжининг камайиши натижасида қўшимча тежам тадқиқот доирасида 179 бемордан тахминан 10 та қайта жарроҳликнинг олди олинган, бу эса 35000000 сўм иқтисодий самарадорликни таъмаинлаўи исботланган. Умумий ҳисобда бир нафар бемор учун тўғридан-тўғри иқтисодий самара 350000 + 1701000 + 500000 = 2551000 сўм бўлса, 179 нафар бемор учун умумий иқтисодий самара 2551000 × 179 = 456629000 сўм, қайта жарроҳликдан тежалган 35000000 сўмни, умумий самарадорлик 491629000 сўмни ташкил қилган.