Шарипова Мадинабону Акрам қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Энергетик ичимликлар таъсирида миокарднинг морфофункционал ўзгаришлари ва уни анор данаги ёғи ёрдамида коррекциялаш», 14.00.02 – Морфология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Tib4441.
Илмий раҳбар: Тешаев Шухрат Жумаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти, PhD.04/ 30.09.2020.Tib.122.01.
Расмий оппонентлар: Расулов Ҳамидулла Абдуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Исломов Шавкат Эржигитович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт институти.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
Энергетик ичимликлар таъсирида тажриба ҳайвонлари миокардининг морфофункционал ўзгаришларни анор данагидан олинган ёғ билан коррекция қилингандан кейинги ўзгаришларни ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор оқ зотсиз каламушларда энергетик ичимликлар таъсирида оқ зотсиз каламуш юрагида морфо-функционал кўрсаткичларининг экспериментал модели ишлаб чиқилган;
энергетик ичимликлар таъсири остида миокардда юзага келган морфологик ва морфо-функционал ўзгаришларни даволашда, анор данаги мойининг фармакотерапевтик таъсири исботланган;
энергетик ичимликлар фонида миокардга юзага келган морфологик ва морфо-функционал ўзгаришларни даволашда анор данаги мойининг терапевтик дозасини танлаш кўрсаткичлари ишлаб чиқилган;
илк бора ёшлар орасида энергетик ичимликлар таъсири остида миокарднинг функционал ўзгаришлари ўрганилиб, уни анор данагининг мойи орқали даволаш самарадорлигини 19,82% га оширилганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғликни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/30-сон хулосасига кўра (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Бухоро давлат тиббиёт институтининг проректори томонидан 2024 йил 26 сентябр № 04/8633 сонли хат юборилган):
биринчи илмий янгилик: илк бор оқ зотсиз каламушларда энергетик ичимликлар таъсирида оқ зотсиз каламуш юрагида морфо-функционал кўрсаткичларининг экспериментал модели ишлаб чиқилган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Энергетик ичимликлар таъсири натижасида оқ зотсиз каламушларнинг юрагида юзага келадиган морфологик ва морфометрик маълумотлар терапевт, кардиолог шифокорлар амалиётида ушбу касалликларни тўғри ва эрта диагностика қилиш ва самарали даволашда амалий аҳамият касб этилади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали бўйича буйруқ (10.06.2024 й.; №01-9) ҳамда Жондор туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (25.05.2024 й.; №1903-2-35-ТB/2024) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: хусусиятларига таъсирини энергетик ичимлик қабул қилувчи ёшлар ўртасида эрта ташхислаш ва даволашга имкон берди. Юқоридаги даволаш усуллари ушбу контингентдаги беморларда клиник-лаборатор ёрдамни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилди. Иқтисодий самарадорлиги: Тадқиқот давомида юракнинг функционал бузилишининг давоси мураккаблиги ва 15 кунлик даволанишга асосланган танланган даво усулларининг иқтисодий харажатлари ҳисоблаб чиқилди. Энергетик ичимлик қабул қилувчи ёшлар ўртасида юракдаги ўзгаришларни даволашда тавсия этилаётган ушбу даволаш принципларининг иқтисодий самарадорлиги ёёшлар орасида юракдаги ўзгаришларнинг учраш даражаси, кардиологик ва терапевтик хизмат кўрсатишни амалга ошириш механизмининг ишлаб чиқилганлиги асосида ҳисоблаб чиқилган. Тежалган вақт 5 кун. Тежалган маблағ 650000 сўм. Хулоса: Тажрибада 3-12 ойлик оқ каламушлар юраги қаватлари морфологик кўрсаткичларини меъёрда ва энергетик ичимлигини 30 кун давомида қабул қилгандан кейин ўзгаришлар вужудга келиши аниқланганидан далолат бериши исботланди; 30 кун давомида ҳар куни энергетик ичимлигини қабул қилган жониворлар юрак қон томир тизимининг саломатлиги ҳолатига турли оғирлик даражасидаги оғишларга ривожланишига олиб келишидан дарак берган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: «Энергетик ичимликлар таъсирида миокарднинг морфофункционал ўзгаришлари ва уни анор данаги ёғи ёрдамида коррекциялаш» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024 йил 13 мартдаги 04/2671-сон хат юборилган.
иккинчи илмий янгилик: энергетик ичимликлар таъсири остида миокардда юзага келган морфологик ва морфо-функционал ўзгаришларни даволашда, анор данаги мойининг фармакотерапевтик таъсири исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Энергетик ичимликлар таъсири натижасида оқ зотсиз каламушларнинг юрагида юзага келадиган паологик жараён морфогенези ва патоморфологик жиҳатлари хақидаги маълумотлар бу касалликларнинг келиб чиқиши, ривожланиши ва клиник-морфологик аҳамиятини баҳолашда фундаментал асос бўлиб хизмат қилади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали бўйича буйруқ (10.06.2024 й.; №01-9) ҳамда Жондор туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (25.05.2024 й.; №1903-2-35-ТB/2024) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: хусусиятларига таъсирини энергетик ичимлик қабул қилувчи ёшлар ўртасида эрта ташхислаш ва даволашга имкон берди. Юқоридаги даволаш усуллари ушбу контингентдаги беморларда клиник-лаборатор ёрдамни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилди. Иқтисодий самарадорлиги: Тадқиқот давомида юракнинг функционал бузилишининг давоси мураккаблиги ва 15 кунлик даволанишга асосланган танланган даво усулларининг иқтисодий харажатлари ҳисоблаб чиқилди. Энергетик ичимлик қабул қилувчи ёшлар ўртасида юракдаги ўзгаришларни даволашда тавсия этилаётган ушбу даволаш принципларининг иқтисодий самарадорлиги ёёшлар орасида юракдаги ўзгаришларнинг учраш даражаси, кардиологик ва терапевтик хизмат кўрсатишни амалга ошириш механизмининг ишлаб чиқилганлиги асосида ҳисоблаб чиқилган. Тежалган вақт 5 кун. Тежалган маблағ 650000 сўм. Хулоса: Энергетик ичимлигини қабул қилгандан кейинги ўзгаришлар юрак фаолиятининг ишида бузилишлар бўлган барча ҳайвонларда «Анор данаги ёғи» биологик фаол қўшимчаси билан боикоррекциялашда қуйидаги ўзгаришлар қайд этилган: юрак қисқаришларининг частотаси касалликнинг бошланғич босқичларида 19,4% дан якуний босқичларида 81,5% гача ортди, ҳайдаш фракцияси 6,4% дан 38,1% гача пасайди ва фракция қисқариши 2,6% дан 11,0% гача қисқарди; юракнинг атриовентрикуляр ва яримой клапанлари орқали қон оқимининг секинлашиши юрак фаолиятининг иши бузилишларида оқ каламушларда 16,5% дан 57,9% гача; миокард бўйлаб электр импулсининг ўтиши секинлашиши билан боғлиқ, юрак ритмининг бузилиши 6,7% дан 42,2% гача; Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: «Энергетик ичимликлар таъсирида миокарднинг морфофункционал ўзгаришлари ва уни анор данаги ёғи ёрдамида коррекциялаш» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024 йил 13 мартдаги 04/2671-сон хат юборилган.
учинчи илмий янгилик: энергетик ичимликлар фонида миокардга юзага келган морфологик ва морфо-функционал ўзгаришларни даволашда анор данаги мойининг терапевтик дозасини танлаш кўрсаткичлари ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Энергетик ичимликлар таъсири натижасида оқ зотсиз каламушларнинг юрагида юзага келадиган патологик жараён анор данаги мойи билан даволанганда олинган морфологик ва морфометрик кўрсатгичлар анор донаги мойининг миокардга ижобий таъсири борлиги аниқланди, бу олинган натижалар энергетик ичимликлар таъсирида юрагида муаммолари бор беморларда даволашда ишлатиладиган дорилар қаторига киритишга имкон беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали бўйича буйруқ (10.06.2024 й.; №01-9) ҳамда Жондор туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (25.05.2024 й.; №1903-2-35-ТB/2024) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: хусусиятларига таъсирини энергетик ичимлик қабул қилувчи ёшлар ўртасида эрта ташхислаш ва даволашга имкон берди. Юқоридаги даволаш усуллари ушбу контингентдаги беморларда клиник-лаборатор ёрдамни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилди. Иқтисодий самарадорлиги: Тадқиқот давомида юракнинг функционал бузилишининг давоси мураккаблиги ва 15 кунлик даволанишга асосланган танланган даво усулларининг иқтисодий харажатлари ҳисоблаб чиқилди. Энергетик ичимлик қабул қилувчи ёшлар ўртасида юракдаги ўзгаришларни даволашда тавсия этилаётган ушбу даволаш принципларининг иқтисодий самарадорлиги ёёшлар орасида юракдаги ўзгаришларнинг учраш даражаси, кардиологик ва терапевтик хизмат кўрсатишни амалга ошириш механизмининг ишлаб чиқилганлиги асосида ҳисоблаб чиқилган. Тежалган вақт 5 кун. Тежалган маблағ 650000 сўм. Хулоса: Энергетик ичимлик қабул қилувчи ёшлар ўртасида юракдаги ўзгаришларни олдини олиш сифатида профилактик биокоррекция сифатида «Анор данаги ёғи» биологик фаол қўшимчаси қабул қилган ёшлар ўртасида юракнинг функционал ўзгаришлар интенсивлиги ушбу биопрепаратни қабул қилмаган ёшларга нисбатан паст бўлди. Профилактик биокоррекция ёшлар ўртасида юракдаги функционал ўзгаришларнинг учраш даражаси ҳамда интенсивлигига таъсир қилди ва шу биопрепаратни қабул қилмаган ёшлар контингенти билан амалий жиҳатдан фарқ бўллди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: «Энергетик ичимликлар таъсирида миокарднинг морфофункционал ўзгаришлари ва уни анор данаги ёғи ёрдамида коррекциялаш» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024 йил 13 мартдаги 04/2671-сон хат юборилган.
тўртинчи илмий янгилик: илк бора ёшлар орасида энергетик ичимликлар таъсири остида миокарднинг функционал ўзгаришлари ўрганилиб, уни анор данагининг мойи орқали даволаш самарадорлигини 19,82% га оширилганлиги исботланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Олинган маълумотлар асосланган ҳолда тиббиёт олий ўқув юртларининг морфология, фармакология, анатомия, гистология ва патологик анатомия маъруза ва амалий машғулотларида фойдаланилиши мумкин. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали бўйича буйруқ (10.06.2024 й.; №01-9) ҳамда Жондор туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (25.05.2024 й.; №1903-2-35-ТB/2024) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: хусусиятларига таъсирини энергетик ичимлик қабул қилувчи ёшлар ўртасида эрта ташхислаш ва даволашга имкон берди. Юқоридаги даволаш усуллари ушбу контингентдаги беморларда клиник-лаборатор ёрдамни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилди. Иқтисодий самарадорлиги: Тадқиқот давомида юракнинг функционал бузилишининг давоси мураккаблиги ва 15 кунлик даволанишга асосланган танланган даво усулларининг иқтисодий харажатлари ҳисоблаб чиқилди. Энергетик ичимлик қабул қилувчи ёшлар ўртасида юракдаги ўзгаришларни даволашда тавсия этилаётган ушбу даволаш принципларининг иқтисодий самарадорлиги ёёшлар орасида юракдаги ўзгаришларнинг учраш даражаси, кардиологик ва терапевтик хизмат кўрсатишни амалга ошириш механизмининг ишлаб чиқилганлиги асосида ҳисоблаб чиқилган. Тежалган вақт 5 кун. Тежалган маблағ 650000 сўм. Хулоса: Юрагида морфо-функционал ўзгариши мавжуд оқ каламушларни “Анор данаги ёғи” биологик фаол қўшимчаси билан даволашда касалликлар ривожланишининг эрта босқичларида юқори самарадорлик қайд этилади: юрак қисқаришларининг частотаси референт қийматлар чегарасига қайтади; ҳайдаш фракцияси (6,3%) ва фракцияли қисқариш ошади (2,0%); рентгенограммада юрак соясининг ўлчамлари кичрайиш тенденциясига эга (торакал индекс камида 4,3% га, узунлик бўйича Бюкенен коэффициенти камида 0,8% га камайди); артериал босим меъёрлашди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: «Энергетик ичимликлар таъсирида миокарднинг морфофункционал ўзгаришлари ва уни анор данаги ёғи ёрдамида коррекциялаш» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024 йил 13 мартдаги 04/2671-сон хат юборилган.
