Шодиева Гулзода Рабимкуловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Вирус этиологияли жигар циррозининг жадаллашувида ирсий омилларнинг аҳамияти ва вирусга қарши даволаш самарадорлиги» 14.00.05 - Ички касалликлар (тиббиёт фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/Tib1823. 
Илмий раҳбар: Зиядуллаев Шухрат Худойбердиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарканд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали, PhD 04/30.09.2020.Tib.123.01.
Расмий оппонентлар: Нурбаев Фармон Эргашович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Рустамова Мамлакат Тулабаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: вирусга қарши даволаш самарадорлигини ошириш мақсадида вирус этиологияли жигар циррозининг молекуляр-генетик диагностикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Самарқанд вилоятида вирус этиологияли ЖЦда касалликнинг жадаллашувига ва вирусга қарши даволаш самарадорлигига таъсир этувчи касаллик кечишининг ҳудудий хусусиятлари (беморлар орасида аёлларнинг устунлиги, ЖЦнинг ўрта оғир даражаси) аниқланган;
илк бор сурункали гепатит B ва C вируслари келтириб чиқарган жигар циррозида уларнинг патогенетик ўрнини баҳолаш ва касалликнинг кечишини тахмин қилиш имконини берувчи IL-17A ва IL-10 цитокинлари ҳосил бўлишининг миқдорий ва сифат хусусиятлари асосланган;
илк бор вирус этиологияли жигар циррози билан хасталанганларда касаллик оғирлигининг генетик предикторлари исботланган IL-17 A G197A (rs2275913) гени полиморф локуси генотиплари ва аллеллари частотаси тақсимотининг морфофункционал аҳамияти асосланган;
вирус этиологияли жигар циррозини даволашда индивидуал ёндашув зарурлигини тасдиқловчи, замонавий вирусларга қарши дори воситаларининг самарадорлигига таъсир қилувчи фармакогенетик кўрсаткичлар аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Вирус этиологияли жигар циррозининг жадаллашувида ирсий омилларнинг аҳамияти ва вирусга қарши даволаш самарадорлиги ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: Самарқанд вилоятида вирус этиологияли ЖЦ билан хасталанганларда касалликнинг жадаллашувига ва вирусга қарши даволаш самарадорлигига таъсир этувчи касаллик кечишининг ҳудудий хусусиятлари (беморлар орасида аёлларнинг устунлиги, ЖЦнинг ўрта оғир даражаси) аниқланганлиги соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Жиззах вилояти Юқумли касалликлар шифохонасининг Гепатология бўлими (2024 йил 23 июлдаги 20-сонли буйруқ) ва Сирдарё вилояти Юқумли касалликлар шифохонасининг Гепатология бўлими (2024 йил 23 августдаги 53-сонли буйруқ) амалиётига татбиқ этилган.   Ижтимоий самарадорлиги: жигар циррози кечиши ташхисотининг яхшиланиши туфайли аҳоли ўртасида ногиронлик ва ўлим даражасини пасайтириш, беморларнинг ҳаёт сифатини яхшиланиши ҳамда вирусли гепатитлар тарқалишини камайтириш имконини берди. Иқтисодий самарадорлик: эрта ташхис қўйиш ва асоратларини олдини олиш туфайли беморларнинг шифохонага ётқизилиш сони камайди, ҳамда интенсив даволаш учун ҳаражатларнинг камайиши орқали соғлиқни сақлаш тизимига молиявий харажатлар пасайди. Хулоса: жигар циррози кечишининг ҳудудий хусусиятларини аниқлаш, беморларнинг касалхонага ётқизишлар сонини йилига 10% га камайтирди. Ҳар бир бемор учун касалхонага ётқизиш сонини қисқартириш ҳисобига потенциал тежамкорлик 750000 сўмни ташкил қилди. 
иккинчи илмий янгилик: илк бор сурункали гепатит B ва C вируслари келтириб чиқарган жигар циррозида уларнинг патогенетик ўрнини баҳолаш ва касалликнинг кечишини тахмин қилиш имконини берувчи IL-17A ва IL-10 цитокинлари ҳосил бўлишининг миқдорий ва сифат хусусиятлари асосланганлиги Жиззах вилояти Юқумли касалликлар шифохонаси Гепатология бўлими бўйича 23.07.2024 йилдаги 20-сонли ва Сирдарё вилояти Юқумли касалликлар шифохонаси Гепатология бўлими бўйича 23.08.2024 йилдаги 53-сонли буйруқлари билан амалиётига татбиқ этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2025 йил 8 апрелдаги 000078-сон маълумотномаси). Ижтимоий самарадорлиги: цитокин профилини ҳисобга олган ҳолда даволаш жараёнини оптималлаштириш туфайли вирусга қарши даволаш самарадорлиги ошди, шунингдек асоратлар сони камайди ва беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланди. Иқтисодий самарадорлик: Узоқ муддатли симптоматик даволанишга бўлган эҳтиёжнинг камайиши, меҳнатга лаёқатсиз кунлар сонининг қисқариши ва беморларни реабилитация қилишга сарфланган харажатларни камайтириш орқали умумий тиббий ва ижтимоий харажатларнинг камайишига эришилган. IL-17A и IL-10 цитокинларини ўрганиш туфайли оғир ҳолатларнинг учраши 5% га камайди ва  касалликнинг оқибати яхшиланди. Жигар циррозининг оғир ҳолатлари камайиши ҳисобига ҳар бир бемор учун потенциал тежамкорлик йилига 750000 сўмни ташкил этди. Хулоса: IL-17A ва IL-10 цитокинларни ўрганиш натижасида гепатит B ва C вируслари келтириб чиқарган жигар циррозида уларнинг миқдори сезиларли даражада ўзгарганлиги аниқланди, бу уларнинг касаллик патогенезида асосий ўрин тутишини кўрсатди. 
учинчи илмий янгилик: илк бор вирус этиологияли жигар циррози билан хасталанганларда касаллик оғирлигининг генетик предикторлари исботланганлиги, IL-17 A G197A (rs2275913) гени полиморф локуси генотиплари ва аллеллари частотаси тақсимотининг морфофункционал аҳамияти асосланганлиги асосида «Вирус этиологияли жигар циррозининг жадаллашувида ирсий омилларнинг аҳамияти ва вирусга қарши даволаш самарадорлиги» мавзусидаги услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган (СамДТУ экстперт кенгаши 21.02.2024 йил 28- сонли баённомаси) ва тасдиқланган. Мазкур услубий тавсиянома Жиззах вилояти Юқумли касалликлар шифохонаси Гепатология бўлими бўйича 23.07.2024 йилдаги 20-сонли ва Сирдарё вилояти Юқумли касалликлар шифохонаси Гепатология бўлими бўйича 23.08.2024 йилдаги 53-сонли буйруқлари билан амалиётига татбиқ этилган (ССВ ҳузуридаги ИТКнинг 2025 йил 8 апрелдаги 000078-сон маълумотномаси). Ижтимоий самарадорлиги: генетик тестлаш жигар циррозининг салбий кечиш хавфи юқори бўлган беморларни аниқлашга ҳамда эрта тиббий аралашув ва даволашга индивидуал ёндашувни амалга ошириш имконини берди. Иқтисодий самарадорлик: самарасиз даволашга сарфланган харажатларни камайтириш ва асоратларни (жигар етишмовчилиги ва гепатоцеллюляр карцинома каби) олдини олиш туфайли соғлиқни сақлаш тизими ва ижтимоий соҳада молиявий харажатларнинг камайишига эришилди. IL-17A полиморфизмининг генетик таҳлили – беморларнинг 15%да даволашнинг самарасизлигини олдини олади. Касалликнинг ривожланишини эрта прогнозлаш ҳисобига ҳар бир бемор учун потенциал тежамкорлик йилига 1200000 сўмни ташкил этади. Хулоса: IL-17A гени полиморф локусининг генотипи ва аллеллари частоталари бўйича ўтказилган таҳлиллар натижасида маълум генетик вариантлар ва цирроз жараёнининг оғирлиги ўртасидаги боғлиқлик мавжудлигини, ҳамда касалликнинг салбий кечишига мойиллигини аниқлаш имконини берди. 
тўртинчи илмий янгилик: вирус этиологияли жигар циррозини даволашда индивидуал ёндашув зарурлигини тасдиқловчи, замонавий вирусларга қарши дори воситаларининг самарадорлигига таъсир қилувчи фармакогенетик кўрсаткичлар аниқланганлиги Жиззах вилояти Юқумли касалликлар шифохонаси Гепатология бўлими бўйича 23.07.2024 йилдаги 20-сонли ва Сирдарё вилояти Юқумли касалликлар шифохонаси Гепатология бўлими бўйича 23.08.2024 йилдаги 53-сонли буйруқлари билан амалиётига татбиқ этилган. Ижтимоий самарадорлиги: медикаментоз даволашнинг индивидуаллаштирилган танлови туфайли дори воситасининг ножўя таъсири камайишига эришилади, беморнинг даволанишга тўлиқ жалб қилинганлиги ва даволаш муваффақиятини оширади, касалликнинг прогнозини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлик: вирусга қарши даволанишни оптималлаштириш туфайли самарасиз дори воситаларига сарфланадиган харажатлардан воз кечиш, ҳамда асоратларни даволаш учун сарфланган харажатларни камайтиришга ва беморларнинг вақтинча меҳнатга лаёқатсизлиги билан боғлиқ иқтисодий йўқотишларни қисқартиришга ёрдам берди. Индивидуаллаштирилган даволаш учун фармакогенетик белгиларни аниқлаш ҳаражатларни 20% га камайтирди ва даво чораларини оптималлаштирди. Шахсийлаштирилган даволаниш туфайли ҳар бир бемор учун потенциал тежамкорлик йилига 1600000 сўмни ташкил қилади. Хулоса: замонавий вирусларга қарши дори воситаларининг самарадорлигига таъсир қилувчи фармакогенетик кўрсаткичлар  аниқланди, бу вирус этиологияли жигар циррозини даволашда индивидуал ёндашув зарурлигини тасдиқлайди.