Онгарбайев Дауранбек Онгарбай улининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «COVID-19 пандемияси шароитида туберкулёз касаллигининг клиник кечишининг хусусиятлари» 14.00.26 – Фтизиатрия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Тib2888.
Илмий раҳбар: Парпиева Наргиза Нусратовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Академик Ш.Алимов номидаги Республика ихтисослаштирилган фтизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт маркази ҳузуридаги илмий даражалар берувчи DSc.04/01.04.2023.Тib160.01.
Расмий оппонентлар: Бобоходжаев Октам Икрамович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Файзуллаева Дилфуза Баходировна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: COVID-19 пандемияси шароитида туберкулёз касаллиги клиник кечишининг ўзига хос хусусиятларини ўрганиш, диагностика бўйича самарали тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
коинфекция ҳолати иммун жавобга синергетик таъсири сабабли туберкулёзнинг ўпка тўқимасидаги морфофункционал емирилиш жараёнини 3 баробар ошириши исботланган;
COVID-19/ТБ коинфекциясида ўпка тўқимасининг интерстициал ўзгаришлари  туберкулёз ўчоқларининг 26,4% кўпроқ ҳолатларда ўпка пастки булакларида учрашига олиб келиши исботланган;
туберкулёз асоратлари юзага келишида гранулёматоз яллиғланиш коинфекция ҳолатларида ўпка тўқималарини шикастланиш  юқори хавф омили эканлиги асосланган;
COVID-19/ТБ коинфекциясида Mycobacterium tuberculosisнинг  резистентлик даражаси 9,9% га ошишига сабаб бўлувчи омиллар норационал антибактериал даво ва ТБга қарши махсус даво кечиктирилиши эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
COVID-19/ТБ коинфекциясининг ўпка тўқимасига тасирини ўрганиш ва олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: коинфекция ҳолати иммун жавобга синергетик таъсири сабабли туберкулёзнинг ўпка тўқимасидаги морфофункционал емирилиш жараёнини 3 баробар  кўпайтириши 27.01.2025-йилдаги 6-сонли Тошкент тиббиёт академиясининг Эксперт кенгаши томонидан тасдиқланган “COVID - 19 пандемияси шароитида туберкулёз касаллиги клиник кечишининг ўзига хос хусусиятларинини аниқлаш усули” услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф С.Султанов номидаги Қорақалпоғистон Республикаси фтизиатрия ва пулмонология марказининг 2025 йил 31 январдаги №30-сонли буйруғи, Тошкент вилояти фтизиатрия ва пулмонология марказининг 2025 йил 31 январдаги 45-сонли буйруғи билан (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 мартдаги №13/05-сон хулосаси) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19/Туберкулёз коинфекцияси ташхиси ўпка тўқимасида жараённинг ҳавфини камайтиради; коинфекция аниқланган беморларнинг касалхонага ётишлар сонини минималлаштиради; беморларнинг ҳаёт сифатини яхшиланди. Иқтисодий самарадорлиги: таклиф этилаётган усулдан фойдаланиш таклиф этилган усул ТБ инфекцияли беморларда COVID-19 ларни даволашда бир нафар бемор учун ўртача 679972 сўм иқтисод қилиниш имконини беради. Хулоса: тавсия этилган ёндашувни даволаш амалиётига татбиқ этиш катта иқтисодий фойда келтирди, бу ҳар бир коинфекцияни даволашга қаратилган беморга 679972 сўм маблағни иқтисод қилиш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: COVID-19/ТБ коинфекциясида ўпка тўқимасининг интерстициал ўзгаришлари  туберкулёз ўчоқларининг 26,4% кўпроқ ҳолатларда ўпка пастки булакларида учраши рентгенологик диагностик аҳамияти бўйича тавсиялар 27.01.2025-йилдаги 6-сонли Тошкент тиббиёт академиясининг Эксперт кенгаши томонидан тасдиқланган “COVID-19 пандемияси шароитида туберкулёз касаллиги клиник кечишининг ўзига хос хусусиятларинини аниқлаш усули” услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф С.Султанов номидаги Қорақалпоғистон Республикаси фтизиатрия ва пулмонология марказининг 2025 йил 31 январдаги №30-сонли буйруғи, Тошкент вилояти фтизиатрия ва пулмонология марказининг 2025 йил 31 январдаги 45-сонли буйруғи билан (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 мартдаги №13/05-сон хулосаси) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Рентгенологик кўринишлар асосида пастки ўпка бўлакларида кўпроқ COVID-19/Туберкулёз коинфекцияси ҳолатларини аниқлаш орқали касаллик эрта босқичда аниқланади; эрта ташҳислаш самарадорлиги ошиши ҳисобига бемордаги асоратларнинг частотасини камайиши орқали беморлар касалхонага тушиш сони камайди, фаол ижтимоий ва меҳнат фаолиятига қайтиш вақти қисқаради. Иқтисодий самарадорлиги: таклиф этилаётган усулдан фойдаланиш таклиф этилган усул ТБ инфекцияли беморларда COVID-19 ларни аниқлашда бир нафар бемор учун ўртача 13% маблағни иқтисод қилиниш имконини беради. Хулоса: тавсия этилган ёндашувни даволаш амалиётига татбиқ этиш катта иқтисодий фойда келтирди, бу ҳар бир коинфекцияни даволашга қаратилган беморга 13% маблағни ташкил этди;
учинчи илмий янгилик: туберкулёз асоратлари юзага келишида гранулёматоз яллиғланиш коинфекция ҳолатларида ўпка тўқималарини шикастланиш  юқори хавф омили эканлиги бўйича тавсиялар 27.01.2025-йилдаги 6-сонли Тошкент тиббиёт академиясининг Эксперт кенгаши томонидан тасдиқланган “COVID - 19 пандемияси шароитида туберкулёз касаллиги клиник кечишининг ўзига хос хусусиятларинини аниқлаш усули” услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф С.Султанов номидаги Қорақалпоғистон Республикаси фтизиатрия ва пулмонология марказининг 2025 йил 31 январдаги №30-сонли буйруғи, Тошкент вилояти фтизиатрия ва пулмонология марказининг 2025 йил 31 январдаги 45-сонли буйруғи билан (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 мартдаги №13/05-сон хулосаси) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: SARS-CoV-2 вирусининг инсон организмига таъсири нафақат COVID-19 инфекцияси билан боғлиқ касалликларни келтириб чиқаради, балки мавжуд туберкулёз инфекцияси динамикасига ҳам жиддий таъсир ўтказади. Туберкулёз асоратларининг камайиши беморларнинг тезроқ тузалиши ва жамият ҳаётига қайтишига имконият яратади. Бу эса ижтимоий барқарорлик ва иқтисодий ўсиш учун муҳим омилдир. Иқтисодий самарадорлиги: таклиф этилган усуллар профилактика ва эрта даволаш чоралари соғлиқни сақлаш тизимининг ортиқча юкланишини камайтиради ва молиявий ресурслардан самарали фойдаланишни таъминлашидан фойдаланиб COVID-19/туберкулёз аниқлашда бир нафар бемор учун ўртача 679972 сўм иқтисод қилинди. Хулоса: COVID-19/туберкулёз эрта ташхислаш такомиллаштирилган усулидан фойдаланиб бир нафар беморга амалиётининг жорий қилиниши учун бюджет маблағларини 7,9 баробар иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: COVID-19/ТБ коинфекциясида Mycobacterium tuberculosisнинг  резистентлик даражаси 9,9% га ошишига сабаб бўлувчи омиллар норационал антибактериал даво ва ТБга қарши махсус даво кечиктирилиши эканлиги бўйича тавсиялар 27.01.2025-йилдаги 6-сонли Тошкент тиббиёт академиясининг Эксперт кенгаши томонидан тасдиқланган “COVID-19 пандемияси шароитида туберкулёз касаллиги клиник кечишининг ўзига хос хусусиятларинини аниқлаш усули” услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф С.Султанов номидаги Қорақалпоғистон Республикаси фтизиатрия ва пулмонология марказининг 2025 йил 31 январдаги №30-сонли буйруғи, Тошкент вилояти фтизиатрия ва пулмонология марказининг 2025 йил 31 январдаги 45-сонли буйруғи билан (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 мартдаги №13/05-сон хулосаси) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: фтизиатр шифокорлари учун COVID-19/туберкулёз даволаш фонида туберкулёзнинг дориларга турғунлик формасига утишини эрта ташхислаш ва комплекс даволаш асоратлар ривожланишининг олдини олиш чораларини белгилайди, беморларнинг ҳаёт давомийлигини оширади ва ҳаёт сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: Таклиф этилган усул фойдаланиш таклиф этилган усул ТБ инфекцияли беморларда COVID-19 ларни даволашда бир нафар бемор учун ўртача 679972 сўм иқтисод қилиниш имконини беради. Хулоса: тавсия этилган ёндашувни даволаш амалиётига татбиқ этиш катта иқтисодий фойда келтирди, бу ҳар бир коинфекцияни даволашга қаратилган беморга 679972 сўм маблағни иқтисод қилиш имконини берган.