Хомидов Дилшодбек Илхомжон ўғлининг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I    .Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Туркистон мухторияти халқ маорифи вазири Носирхонтўра Камолхонтўраевнинг ҳаёти ва тақдири”  07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.4. PhD /Таr775
Илмий раҳбар: Шамсутдинов Рустамбек Темирович, тарих фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат университети, DSc.03/31.12.2020.Таr.60.01.
Расмий оппонентлар: Чороев Тинтчитбек  Кадирмамбетович, тарих фанлари доктори, профессор;  Юсупов Рахимжон Каримович, тарих фанлари номзоди, доцент
Етакчи ташкилот:   Наманган давлат университети 
 Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади  - Туркистон мухторияти халқ маорифи вазири Носирхон тўра Камолхонтўраевнинг ҳаёти, ижтимоий-сиёсий фаолияти, илмий-маърифий мероси, миллий истиқлол ҳаракатидаги ўрни ва қатағон қилинишини тарихий таҳлил қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Носирхон тўранинг миллий истиқлол концепциясига нисбатан ғоявий қатъийлиги, унинг Туркистон Мухториятини ташкил этиш жараёнидаги фаол ташаббускорлиги, мухтор тузилманинг сиёсий-идора тизимини шакллантириш ва барқарор фаолиятини таъминлашдаги ўрни, шунингдек, мухториятнинг иқтисодий асосларини мустаҳкамлаш ва моддий-таъминот механизмларини барпо этиш йўлида кўрсатган саъй-ҳаракатлари тарихий-илмий маълумотлар асосида очиб берилган;
Туркистон тарихида аёллар илк бор овоз бериш ҳуқуқига эга бўлган демократик сайлов – Бутунроссия Таъсис мажлисига ўтказилган сайловда иштирок этгани ўша давр ижтимоий-сиёсий тараққиётининг муҳим кўрсаткичларидан биридир. Мазкур сайлов жараёнида Носирхон тўра нафақат уни ташкил этишда фаол иштирок этган, балки аёлларни сайловда қатнашишга жалб этиш борасида ҳам ғоявий қатъият ва ташкилий салоҳият намоён этган. Бу ҳолат Туркистонда демократик қадриятлар, хусусан, фуқаролик ҳуқуқларининг кенгайиши ва жамиятда гендер тенглигининг шаклланиши жараёни бошланганлиги исботланган;
    Носирхон тўра Туркистон халқларининг миллий озодлиги учун олиб борган курашида муҳим шахс сифатида намоён бўлган. Унинг қўрбошиларни бирлаштириш, мустамлакачиликка қарши курашни марказлаштириш, ҳамда Ватан мустақиллигини тиклашга қаратилган амалий ҳаракатлари тарихий ҳужжатлар, архив материаллари ҳамда хорижий манбалар асосида илмий жиҳатдан исботланган. Айниқса, Носирхон тўранинг миллий озодлик ҳаракатларини ташкилий жиҳатдан мувофиқлаштиришдаги роли, минтақадаги озодлик ҳаракатлари билан боғлиқ алоқаларини йўлга қўйишдаги фаолияти ва сиёсий-ижтимоий жараёнларга таъсири далилланган.
Носирхон тўранинг сиёсий-маърифий фаолияти Туркистон ҳудудида миллий мустақиллик ғоясини тарғиб этиш ва мустаҳкамлаш йўлидаги муҳим босқичлардан бири сифатида баҳоланади. Тарихий ҳужжатларга таянган ҳолда, у янги, мустақил давлат учун конституция лойиҳасини ишлаб чиққани, халқни миллий озодлик ва сиёсий мустақиллик сари даъват этгани,  ўз қарашларини илмий-назарий асослаш мақсадида турли рисола ва публицистик асарлар ёзгани аниқланган. Унинг фаолияти ўз даври учун илғор бўлган конституциявий тафаккур, фуқаролик онгининг шаклланиши ва миллий давлатчилик тамойилларининг барпо этилишида муҳим тарихий босқич сифатида очиб берилган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Носирхонтўра Камолхонтўраевнинг  ҳаёти, ижтимоий-сиёсий, дипломатик ва публицистик фаолиятини ўрганиш давомида олинган натижалар, хулосалар ва амалий тавсиялардан:
Носирхон тўранинг миллий истиқлол концепциясига нисбатан ғоявий қатъийлиги, унинг Туркистон Мухториятини ташкил этиш жараёнидаги фаол ташаббускорлиги, мухтор тузилманинг сиёсий-идора тизимини шакллантириш ва барқарор фаолиятини таъминлашдаги ўрни, шунингдек, мухториятнинг иқтисодий асосларини мустаҳкамлаш ва моддий-таъминот механизмларини барпо этиш йўлида кўрсатган саъй-ҳаракатлари ҳақидаги тарихий-илмий маълумотлардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси ҳузуридаги Ўзбекистон тарихи давлат музейи Совет давлати тузуми даврида Туркистон, Ўзбекистон ССР заллари экспонатларини бойитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Фанлар Академиясининг 2024-йил 8-ноябрдаги 3/1255-2483-рақамли маълумотномаси). Тақдим этилган материаллар ўзининг тарихий манбаларга асосланганлиги, тематик изчиллиги ва илмий-таҳлилий ёндашуви билан ажралиб, улар маҳаллий ҳамда хорижий ташриф буюрувчиларга мазкур экспозицияда ёритилган даврнинг ижтимоий, сиёсий ва маданий жараёнларини янада чуқурроқ англаш, тарихий фактлар асосида кенг қамровли тасаввур ҳосил қилиш имконини беради; 
Туркистон тарихида аёллар илк бор овоз бериш ҳуқуқига эга бўлган демократик сайлов – Бутунроссия Таъсис мажлисига ўтказилган сайловда иштирок этгани ўша давр ижтимоий-сиёсий тараққиётининг муҳим кўрсаткичларидан биридир. Мазкур сайлов жараёнида Носирхон тўра нафақат уни ташкил этишда фаол иштирок этган, балки аёлларни сайловда қатнашишга жалб этиш борасида ҳам ғоявий қатъият ва ташкилий салоҳият намоён этганлиги, бу ҳолат Туркистонда демократик қадриятлар, хусусан, фуқаролик ҳуқуқларининг кенгайиши ва жамиятда гендер тенглигининг шаклланиши жараёни бошланганлиги каби маълумотлар  Ўзбекистон тарихи давлат музейининг Совет давлати тузуми даврига оид Туркистон ва Ўзбекистон ССР экспозицияларини илмий асосланган, манбавий далилларга таянган ҳолда тўлдириш имконини берди. (Ўзбекистон Фанлар Академиясининг 2024-йил 8-ноябрдаги 3/1255-2483-рақамли маълумотномаси).     Ушбу тарихий фактлар орқали экспозицияларда мавзулараро мантиқий узвийликни таъминлаш, ўз даврига хос бўлган ижтимоий-сиёсий трансформацияларни, фуқаролик жамияти институтларининг илк шаклланиш босқичларини ҳамда гендер тенглиги масалаларининг тарихий илдизларини ёритиш имконияти юзага келди. Бу эса, ўз навбатида, ташриф буюрувчиларда нафақат тарихий жараёнларга нисбатан чуқурроқ илмий-фалсафий қарашлар шаклланишига, балки Туркистон ўлкасидаги модернизация ҳаракатларининг локал ва минтақавий хусусиятларини англашга хизмат қилади;
    Носирхон тўра Туркистон халқларининг миллий озодлиги учун олиб борган курашида муҳим шахс сифатида намоён бўлган. Унинг қўрбошиларни бирлаштириш, мустамлакачиликка қарши курашни марказлаштириш, ҳамда Ватан мустақиллигини тиклашга қаратилган амалий ҳаракатлари тарихий ҳужжатлар, архив материаллари ҳамда хорижий манбалар асосида илмий жиҳатдан исботланганлиги, айниқса, Носирхон тўранинг миллий озодлик ҳаракатларини ташкилий жиҳатдан мувофиқлаштиришдаги роли, минтақадаги озодлик ҳаракатлари билан боғлиқ алоқаларини йўлга қўйишдаги фаолияти ва сиёсий-ижтимоий жараёнларга таъсирига доир маълумотлардан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тақдирлар” кўрсатуви сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 28-июндаги 06-31-739-сонли маълумотномаси). Бу эса, ўз навбатида, кўрсатув сценарийларининг тарихий ҳақиқатга максимал даражада мувофиқлигини таъминлаш, уларни ишончли манба ва ҳужжатларга таянган ҳолда шакллантириш ҳамда кенг аудиторияга илмий-маърифий ёндашув асосида аниқ, мантиқий изчилликда етказиш имконини берди. 
Носирхон тўранинг сиёсий-маърифий фаолияти Туркистон ҳудудида миллий мустақиллик ғоясини тарғиб этиш ва мустаҳкамлаш йўлидаги муҳим босқичлардан бири сифатида баҳоланади. Тарихий ҳужжатларга таянган ҳолда, у янги, мустақил давлат учун конституция лойиҳасини ишлаб чиққани, халқни миллий озодлик ва сиёсий мустақиллик сари даъват этгани,  ўз қарашларини илмий-назарий асослаш мақсадида турли рисола ва публицистик асарлар ёзгани аниқланганлиги каби тарихий далиллар ва илмий-амалий хулосалар, Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тақдирлар” кўрсатуви сценарийларини тайёрлашда асосий концептуал йўналишлардан бири сифатида қўлланилган. (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 28-июндаги 06-31-739-сонли маълумотномаси). Бу эса, ўз навбатида, кенг аудитория учун тарихий воқеаларнинг моҳиятини теран англаш, миллий ғоя ва давлатчилик тамойилларининг тарихий илдизларини тушуниш, шунингдек, тарихий хотирани тиклаш ва мустаҳкамлаш йўлида самарали медиа-маърифий платформани шакллантириш имконини яратди.