Паязов Мурод Максудовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Хизматлар бозорини ривожлантиришда бошқарув методологиясини такомиллаштириш (“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ мисолида)”, 08.00.13 – “Менежмент” ва 08.00.05 – “Хизмат кўрсатиш тармоқлари иқтисодиёти” туташ ихтисосликлари.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.DSc/Iqt395.
Илмий раҳбар: Ханкелдиева Гузал Шеровна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат техника университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат университети, DSc.03/30.12.2019.I.60.03.
Расмий оппонентлар: Рахимова Дилфуза Нигматовна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Алиева Махбуба Тойчиевна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Режапов Хайрулло Хикматиллаевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистон темир йўл транспорти хизматлари бозорида бошқарув методологиясини такомиллаштириш бўйича илмий-назарий ва илмий-амалий аҳамиятга эга бўлган таклиф ва тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
темир йўл хизматлари бозорини ривожлантиришда асосий фаолият туридан ёрдамчи фаолиятни хусусий сектор хизматларига ўтказиш, асосий фаолиятни ривожлантиришда муаммолари бор йўналишларни давлат хусусий шерикчилиги асосида ривожлантириш, хусусий сектор ва асосий фаолиятни ягона мақсад йўлидаги интеграциясини таъминлаш асосида замонавий бошқарув механизмларини яратиш асосланган;
янги халқаро темир йўл йўлакларининг очилиши муносабати билан темир йўлларнинг ўтказувчанлигини таъминлаш, етказиб бериш хизматларини мултимодал хизматлар билан мувофиқлаштириш учун темир йўл ва автомобил йўллари кесишган ҳудудларда темир йўл ва авто ташувларнинг интеграллашган (хаб) тизимини яратиш таклифи берилган;
соҳа хизматларини тузилмавий 7 блокка ажратилиб бажариладаиган рақамли трансформациялашни амалга ошириш вазифаларини вақт бўйича баҳолаш мезонларига кўра мониторинг ўтказиш бўйича мажмуали методологияси такомиллаштирилган;
темир йўл транспорти хизматлари ахборот тизимини идентификасиялаш, хизматларни рақамли, технологик, дастурли трансформациялаш, хусусий сектор ва давлат хусусий шерикчилик асосида инвестицияларни олиб киришнинг 3 бўлимдан иборат трансформация модели ҳамда моделни амалга осиришнинг сенарийли, беш босқичли усуллари ишлаб чиқилган;
темир йўл транспорт хизматларига таъсир этувчи кўп омилли эконометрик модел асосида 2030-йилга қадар ҳисобланган мобилизацион ва инерсион прогноз параметрлари сенарийсини амалга оширишнинг саккиз босқичли консептуал модели ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Хизматлар бозорини ривожлантиришда бошқарув методологиясини такомиллаштириш (“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ мисолида) бўйича олинган илмий натижалар асосида:
темир йўл хизматлари бозорини ривожлантиришда асосий фаолият туридан ёрдамчи фаолиятни хусусий сектор хизматларига ўтказиш, асосий фаолиятни ривожлантиришда муаммолари бор йўналишларни давлат хусусий шерикчилиги асосида ривожлантириш, хусусий сектор ва асосий фаолиятни ягона мақсад йўлидаги интеграциясини таъминлаш асосида замонавий бошқарув механизмларини яратиш Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлиги (Ўзбекистон Транспорт вазирлиги 2025-йил 29-май № 4/5966-сон маълумотнома), “Ўзбекистон темир йўллари” АЖ (“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ 2025-йил 5-май № 065-984-25-сон маълумотнома) ва Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги (Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги 2023-йил 17-август № 01/00-0328-7578-сон хати) томонидан амалиётга жорий этилган. Мазкур таклифни амалга ошириш натижасида темир йўл соҳасига хусусий секторни кенг жалб қилиш ва хизматлар сифатини рақобатбардош нархлар асосида белгилашга эришилди, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 11-сентябр 2023-йил ПҚ-300 сон Қарори 53-мақсад 19-бандининг 1-амалий чора-тадбирига киритилди (Ўзбекистон “Тараққиёт стратегияси” маркази, 2023-йил 16-октябр № 3-сон далолатнома);
янги халқаро темир йўл йўлакларининг очилиши муносабати билан темир йўлларнинг ўтказувчанлигини таъминлаш, етказиб бериш хизматларини мултимодал хизматлар билан мувофиқлаштириш учун темир йўл ва автомобил йўллари кесишган ҳудудларда темир йўл ва авто ташувларнинг интеграллашган (хаб) тизимини яратиш таклифи Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлигига (Ўзбекистон Транспорт вазирлиги 2025-йил 29-май № 4/5966-сон маълумотнома), “Ўзбекистон темир йўллари” АЖга (“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ 2025-йил 5-май № 065-984-25-сон маълумотнома) жорий этилган. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023-йил 11-сентябрдаги ПҚ-300-сон Қарори 53-мақсади 19-бандининг 6-амалий чора-тадбирига киритилди (Ўзбекистон “Тараққиёт стратегияси” маркази 2023-йил 16-октябр № 3-сон далолатнома). Мазкур таклифни амалиётга жорий этиш натижасида темир йўл хизматларида логистика хизмат кўрсатиш тизими янги босқичга кўтарилади. Мазкур таклиф асосида Ўзбекистонда логистик хаблар яратилади;
соҳа хизматларини тузилмавий 7 блокка ажратилиб бажариладаиган рақамли трансформациялашни амалга ошириш вазифаларини вақт бўйича баҳолаш мезонларига кўра мониторинг ўтказиш бўйича мажмуали методологияси Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлиги томонидан (Ўзбекистон Транспорт вазирлиги 2025-йил 29-май № 4/5966-сон маълумотнома), “Ўзбекистон темир йўллари” АЖга (“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ 2025-йил 5-май № 065-984-25-сон маълумотнома) жорий этилган. Мазкур таклифни амалга ошириш натижасида рақамли трансформациялаш ҳолатига баҳо бериш орқали тизимнинг назорти ҳамда тизим (хизматлари)даги муаммоларни ўз вақтида аниқлаш имкони яратилди, бошқаришда юқори самарадорликка эришилди. Баҳо бериш усули орқали бошқариш тизими 2 баробарга тезлашди;
темир йўл транспорти хизматлари ахборот тизимини идентификасиялаш, хизматларни рақамли, технологик, дастурли трансформациялаш, хусусий сектор ва давлат хусусий шерикчилик асосида инвестисияларни олиб киришнинг 3 бўлимдан иборат трансформация модели ҳамда моделни амалга осиришнинг сенарийли, беш босқичли усуллари Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлиги томонидан (Ўзбекистон Транспорт вазирлиги 2025-йил 29-май № 4/5966-сон маълумотнома), “Ўзбекистон темир йўллари” АЖга (“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ 2025-йил 5-май № 065-984-25-сон маълумотнома) жорий этилган. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023-йил 11-сентябрдаги ПҚ-300-сон Қарори 53-мақсади 19-бандининг 5-амалий чора-тадбирига киритилди (Ўзбекистон “Тараққиёт стратегияси” маркази 2023-йил 16-октябр 3-сон далолатнома). Мазкур таклифни амалиётга жорий этиш натижасида юк ташиш логистика хизматларини 20 фоизга, темир йўл хизматлари самарадорлигини 5-10 фоизга ошишига олиб келган;
темир йўл транспорт хизматларига таъсир этувчи кўп омилли эконометрик модел асосида 2030-йилга қадар ҳисобланган мобилизацион ва инерсион прогноз параметрларини сенарий асосида амалга оширишнинг саккиз босқичли консептуал модели Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлиги (Ўзбекистон Транспорт вазирлиги 2025-йил 29-май № 4/5966-сон маълумотнома), “Ўзбекистон темир йўллари” АЖ (“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ 2025-йил 5-май № 065-984-25-сон маълумотнома) томонидан фойдаланилди. Мазкур илмий таклифни жорий этиш натижасида “Ўзбекистон темир йўллари” АЖда эътибор қаратилиши зарур бўлган асосий хизмат кўрсатиш фаолиятига таъсир этувчи параметрлар аниқланди ва соҳада стратегик режаларни қабул қилишда асос бўлиб хизмат қилди.