Абдилҳамидов Аббос Абилатибоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистонда ёшлар ўртасидаги ҳуқуқбузарликлар профилактикасининг маънавий омиллари” 09.00.08 – “Маънавий тарбия”
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Fal928
Илмий раҳбар: Бердиқулов Сирожжон Насипкулович, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги Ижтимоий - маънавий тадқиқотлар институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институти, DSc.03/08.05.2024.F.135/01
Расмий оппонентлар: Мухторов Азамат, фалсафа фанлари доктори, профессор; Кахарова Мунира Махамаджановна, сиёсий фанлар доктори (DSc)
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Жамоат хавфсизлиги университети
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Янги Ўзбекистон шароитида ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарликлар профилактикасининг маънавий омилларини илмий-амалий жиҳатдан тадқиқ этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ҳуқуқбузарликка қарши курашнинг жаҳон тажрибаси ҳамда унинг ёшлар тарбиясидаги прагматик хусусиятлари фалсафанинг имконият ва воқелик категорияси призмаси воситасида асосланган;
оила омили (ижтимоий-ҳуқуқий муносабатлар, оила аъзоларининг ҳуқуқий саводхонлиги, ёшларнинг ҳуқуқий дунёқараши, педагогик-психологик маслаҳатлар, оила аъзоларининг ҳуқуқий таълим-тарбияга йўналтирувчи функсияси) ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарликлар содир этилишини олдини олишнинг фундаментал асоси эканлиги, оила+узлюксиз таълим+маънавий-тарбиявий технологиялар триадасини ижтимоий институтлар фаолиятига қўллашнинг феноменологик ҳамда герменевтик жиҳатлари далилланган;
ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарлик ва гиёҳвандликка қарши курашининг янги йўналишлари аниқланиб, ҳуқуқбузарлик профилактикасининг ахлоқий қадриятларни шакллантириш, эмпатия ва ижтимоий масъулиятни ривожлантириш, шахснинг маънавий маданиятини такомиллаштириш каби самарали механизмлари моҳияти ижтимоий-фалсафий жиҳатдан очиб берилган;
ёшлар орасида ҳуқуқбузарликка қарши курашиш бўйича давлат бошқаруви ва ҳокимияти органлари ҳамкорлигида фуқаролик жамияти институтларининг фаолиятини кучайтириш билан “ижтимоий мониторинг ва таҳлил”, “ҳуқуқий билимларни кенгайтириш ва ҳуқуқий хабардорликни ошириш” каби муайян стратегик ёндашувларни қўллаш ўзаро алоқадорликда эканлиги диалектик нуқтаи назардан асосланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарлик профилактикасининг маънавий омилларини ўрганиш бўйича ишлаб чиқилган таклифлар ҳамда тадқиқот натижалари асосида:
ҳуқуқбузарликка қарши курашнинг жаҳон тажрибаси ҳамда унинг ёшлар тарбиясидаги прагматик хусусиятлари фалсафанинг имконият ва воқелик категорияси призмаси воситасида асосланганлигига оид хулосалардан Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2023-йил учун чора-тадбирлар дастурининг В-йўналишида белгиланган “Жамиятда соғлом ижтимоий-маънавий муҳитни таъминлаш масалалари” 24-банди “Жамиятда ижтимоий-маънавий муҳит барқарорлигини таъминлашга қаратилган илмий асосланган мониторинг ҳамда социологик тадқиқотларни тизимли ташкил қилиш ва ўтказиш чораларини кўриш” мавзусида тарғибот ишларини ташкил этишда диссертация материалларидан фойдаланилган. (Республика Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтининг 2024-йил 4-октябрдаги 389-сон далолатномаси). Натижада, жамиятда ижтимоий-маънавий муҳит барқарорлигини таъминлашдаги жаҳон тажрибасини ҳамда Ўзбекистонда ёшлар ўртасидаги ҳуқуқбузарликлар профилактикасининг маънавий омилларини тадқиқ этишга хизмат қилган;
оила омили (ижтимоий-ҳуқуқий муносабатлар, оила аъзоларининг ҳуқуқий саводхонлиги, ёшларнинг ҳуқуқий дунёқараши, педагогик-психологик маслаҳатлар, оила аъзоларининг ҳуқуқий таълим-тарбияга йўналтирувчи функсияси) ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарликлар содир этилишини олдини олишнинг фундаментал асоси эканлиги таҳлил этилиб, оила+узлюксиз таълим+маънавий-тарбиявий технологиялар триадасини ижтимоий институтлар фаолиятига қўллашнинг феноменологик ҳамда герменевтик жиҳатлари бўйича берилган илмий хулоса ва таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ўзбекистондаги Ислом сивилизацияси маркази томонидан 2023-2024-йилларда “Жаҳолатга қарши маърифат”, “Илмсиз тараққиёт, маърифациз камолот йўқ” каби мавзуларда ўтказилган тарғибот ишларини ташкил этишда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ўзбекистондаги Ислом сивилизацияси марказининг 2024-йил 7-октябрдаги 06-07/523-сон далолатномаси). Натижада, Ўзбекистондаги Ислом сивилизацияси марказида ўтказилган маънавий-маърифий соҳадаги тадбирларни ташкил этишга ва амалга оширишда тарғиботчилар учун услубий қўлланмаларни ишлаб чиқишга хизмат қилган;
ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарлик ва гиёҳвандликка қарши курашининг янги йўналишлари аниқланиб, ҳуқуқбузарлик профилактикасининг самарали механизмларига оид таклиф ва тавсиялардан Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати-Ўзбекистон либерал-демократик партияси фаолиятида фойдаланилган. Диссертация ишининг мазмун-моҳияти Ўзбекистон Либерал-демократик партияси дастурининг “ИИ. Қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилиш” соҳасидаги “Ички ишлар органларини уларнинг фаолияти, энг аввало, ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш ва профилактикаси, ҳуқуқ-тартибот ва жамоат хавфсизлигини таъминлашга йўналтирилган профессионал хизматга айлантириш; кадрларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизимини такомиллаштириш; уларнинг моддий-техник таъминотини яхшилаш ва фаолиятига ахборот-коммуникация технологияларини жорий қилиш; аҳоли билан тизимли манзилли мулоқот ўрнатиш” йўналишларида келтирилган вазифаларига мос келади. (Ўзбекистон либерал-демократик партияси томонидан 2024-йил 24-сентябрдаги 01-27/476-сон далолатномаси). Натижада, партия тизимидаги ходимларнинг маънавий-маърифий йўналишдаги билим ва кўникмаларини ошириш, ўқув - услубий ҳамда тарғибот ишлари самарадорлигини янада оширишга хизмат қилган;
ёшлар орасида ҳуқуқбузарликка қарши курашиш бўйича давлат бошқаруви ва ҳокимияти органлари ҳамкорлигида фуқаролик жамияти институтларининг фаолиятини кучайтириш билан “ижтимоий мониторинг ва таҳлил”, “ҳуқуқий билимларни кенгайтириш ва ҳуқуқий хабардорликни ошириш” каби муайян стратегик ёндашувларни қўллаш ўзаро алоқадорликда эканлигига оид хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги фаолиятида ижодий фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлигининг 2024-йил 8-октябрдаги 4-13-21-5280-сон далолатномаси). Натижа, диссертацияда илгари сурилган таклифлар, тавсия ва хулосалар ёшлар ўртасида жиноятчиликни кескин камайтириш ва олдини олишга қаратилган тадбирларни ўтказиш учун тайёрланган услубий қўлланмалар ва соғлом турмуш тарзини тарғиб қилиш бўйича дастурларни ишлаб чиқишга хизмат қилган.