Қураязов Зарипбай Раматовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Маҳаллий буғдой ва жавдар донларидан ун ишлаб чиқариш технологиясини такомиллаштириш», 02.00.17 - Қишлоқ хўжалик ва озиқ-овқат маҳсулотларига ишлов бериш, сақлаш ҳамда қайта ишлаш технологиялари ва биотехнологиялари (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Т4610.
Илмий раҳбар: Балтабаев Улуғбек Нарбаевич, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Урганч давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент кимё-технология институти, DSc.03/30.12.2019.Т.04.01.
Расмий оппонентлар: Баракаев Нусратилла Раджабович, техника фанлари доктори, профессор; Қурбонов Муродбек Тошпулатович, техника фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Биоорганик кимё институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: юзасига қуруқ ишлов бериш орқали маҳаллий буғдой ва жавдар донлари аралашмасини навли ун тортишга тайёрлашда технологиясини такомилаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор қуруқ иқлимда етиштирилган маҳаллий буғдой ва жавдар донлари аралашмасидан ун тортишда, физик-кимёвий, технологик ва механик-структуравий хоссалари асосланган;
тегирмонларда мавжуд амалдаги қуруқ ишлов бериш технологик режими ва усулларида маҳаллий буғдой ва жавдар донлари туркумларининг намлиги паст (7-9 %) эканлиги ҳисобига олиш зарурлиги исботланган;
буғдой ва жавдар донлари аралашмаларини такомиллаштирилган оқловчи ускуна билан ишлов бериш, синувчанликни 0,05-0,12 % ва кул миқдорини 0,03-0,06 % камайтириши исботланган;
буғдой ва жавдар донлари аралашмасининг юзасига қуруқ ишлов беришда такомиллаштирилган оқловчи ускуна қўллаб ун чиқиш унумини 0,5-0,59 % га, ранг бирлиги 1-2 бирликка ортиши, кулдорлиги 0,03-0,06% яхшиланиши аниқланган;
юзасига қуруқ ишлов бериш орқали маҳаллий буғдой ва жавдар донлари аралашмасини навли ун тортишга тайёрлаш технологияси такомилаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Дон юзасига қуруқ ишлов бериш орқали буғдой ва жавдар донлари аралашмасини навли ун тортишга тайёрлаш технологиясини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
маҳаллий буғдой ва жавдар донлари аралашмасини навли ун тортишга тайёрлашнинг такомиллаштирилган технологияси Ўзбекистон «Озиқ-овқат саноати уюушмаси»нинг «2025-2026-йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати»га киритилган (Ўзбекистон «Озиқ-овқат саноати уюшмаси»нинг 2025 йил 5 февралдаги 05-13/02-25-сонли маълумотномаси). Натижада, ун чиқиш унумдорлигини 0,5-0,6 % га ошириш, уннинг рангини 2, клейковинанинг ИДК шартли бирлик кўрсаткичини 4-5 бирликларга ҳамда унинг тушиши сони 37-41 секундга яхшилаш имконини беради;
маҳаллий буғдой ва жавдар донлари аралашмасини навли ун тортишга тайёрлашнинг такомиллаштирилган технологияси Ўзбекистон «Озиқ-овқат саноати уюушмаси»нинг «2025-2026-йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати»га киритилган (Ўзбекистон «Озиқ-овқат саноати уюшмаси»нинг 2025 йил 5 февралдаги 05-13/02-25-сонли маълумотномаси). Натижада, нон солиштирма ҳажмини 0,7 г/см3 гача, мағиз ғоваклигининг 5% гача, нон ҳажмини 70 см³ гача ва нон сифати органолептик баҳосининг 4 баллгача ошириш имконини беради.