Муратбаева Азийза Базарбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон
I.Умумий малумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақалпоғистон матбуотида миллатлараро тотувлик муносабатлари: тарих ва тенденсиялар (1991 – 2021 йиллар)”, 07.00.01. – Ўзбекистон тарихи.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Tar1116
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони:
Нуржанов Сабит Узакбаевич – тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, илмий кенгаш рақами: Қорақалпоқ давлат университети DSc.03/06.04.2024.Tar.20.05
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси, унвони:
Абдуллаева Яхшибека Атамуратовна – тарих фанлари доктори (DSc), профессор.
Сейтимбетова Наргиза Минсизбаевна – тарих фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
Етакши ташкилот: Ўзбекистон давлат санъат ва маданият институти Нукус филиали.
II. Тадқиқотнинг мақсади 1991 – 2021 йиллар Қорақалпоғистонда миллатлараро муносабатлар тарихи ва уларнинг даврий матбуотда акс этилиш тенденсияларини ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда миллатлараро тотувлик ва бағрикенглик муҳитини яратиш мамлакат сиёсатининг асосий мақсади сифатида катта аҳамиятга эга бўлиб, бу жараённинг Қорақалпоғистон оммавий ахборот воситаларида, жумладан, даврий матбуотида ёритилиши юртимизда истиқомат қилувчи турли миллат вакиллари онгида кўп миллатли ягона оила туйғусини шакллантиришда асосий омил бўлганлиги исботланган;
Республика халқларининг бирлиги ва ҳамжиҳатлигини таъминлаш бўйича тарғибот ва ташвиқот ишларининг муҳим йўналиши сифатида Қорақалпоғистон даврий матбуотида миллий маданий марказлари фаолиятининг кенг ёритилиши Янги Ўзбекистонни қуриш ғоялари руҳидаги ижтимоий қадриятлар тизимининг янги мазмунининг шаклланиши ва ушбу маданий марказлари фаолиятининг фаоллашига олиб келгани асосланади;
Қорақалпоғистон матбуотида аҳолининг турли этник гуруҳлари ўртасидаги адабий-маданий алоқаларни даврий матбуот сахифаларида тарғибот ва ташвиқот қилиш республикада истиқомад қилувчи халқларнинг маданий-маънавий меросини асраб-авайлаш, минтақа халқлари ўртасидаги муносабатлар ва яхши қўшничиликни мустаҳкамлашга ҳисса қўшишда муҳим йўналиш бўлиб хизмат қилиши аниқланган;
“Достиқ уни”, “Мекан”, “Аму Тонги” газеталари фаолияти натижасида республикамизда истиқомат қилувчи турли миллат вакиллари ўз она тилларида ахборот олиш ва материалларни ўқиш билан бирга ўз она тили, миллий маданий мерослари ва қадриятларини сақлаш имкониятига эга бўлиши, республикамизда халқлар дўстлиги ва бағрикенглик асосида миллий ифтиқор ҳамда ватанфарварлик туйғуларини мустаҳкамланиши асосланган.
IV.Тадқиқот натижаларнинг жорий қилиниши. Мавзуни ҳар томонлама ўрганиш асосида ишлаб чиқилган тадқиқот натижалари, илмий хулосалар ва амалий тавсияларнинг жорий қилиниши қуйидагилардан иборат:
Тадқиқот натижалари ва унда келтирилган маълумотлар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 17 ноябрдаги №723-сон «Миллатлараро тотувлик, бағрикенглик ва ҳамжиҳатликни таъминлаш бўйича жамоатчилик кенгашлари фаолиятини ташкил этиш тўғрисида»ги қарорининг ижросини Қорақалпоғистон шароитида таъминлашда муҳим аҳамиятга эга бўлди. (Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашининг жамоат ва диний ташкилотлар билан алоқалар котибиятининг 2024 йил 26 июндаги №08-09/11 – 06/542 маълумотномаси). Натижада жамиятда миллатлараро тотувлик ва бағрикенгликни таъминлаш, дўстлик муҳитини ва кўп миллатли катта ягона оила туйғусини мустаҳкамлаш, ёшларда Ватанга садоқат ва қонунларга ҳурмат руҳини кучайтириш, уларни ижтимоий, сиёсий, психологик ва маънавий-маърифий жиҳатдан юксалтириш бўйича таклифлар тайёрлашда, ушбу соҳада маънавий-маърифий ва маданий тадбирларни ташкил этишда, шунингдек, бу борадаги илмий-маърифий ва ўқув адабиётларини такомиллаштиришга доир таклифлар ишлаб чиқишда фойдаланилди.
Қорақалпоғистон Республикаси Маънавият ва маърифат кенгашининг 2024 йил июн – декабр ойларида ижтимоий-маънавий муҳит барқарорлигини таъминлаш, маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш, соҳани ривожлантириш ҳамда тарғибот-ташвиқотини ташкил қилишга мўлжалланган Йўл харитасининг «ИВ. Ижтимоий-маънавий муҳит барқарорлигини мустаҳкамлаш, ҳар бир ҳудуднинг ўзига хос хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда тарғибот-ташвиқот ишларини ташкил қилиш» борасидаги 25-бандида кўрсатилган Тахтакўпир, Чимбой, Қораўзак, Қонликўл, Кегейли ва Шуманой туманларида миллатлараро тотувликни янада мустаҳкамлаш, турли миллат ва элат вакилларининг тили, маданияти, анъана ва урф-одатларини сақлаш, ривожлантириш мақсадида «Биз бир замин ва бир Ватан фарзандларимиз» шиори остида тарғибот тадбирларини ташкил этишда муҳим аҳамиятга эга (Республика маънавият ва маърифат маркази Қорақалпоғистон бўлимининг 2024 йил 1 ноябрдаги № 01-13/161 маълумотномаси). Натижада Қорақалпоғистонда миллий маданий марказлар фаолияти кўп миллатли республикамиз халқининг ҳамжиҳатлиги ва тотувлигининг тарғибот-ташвиқот қилиш шаклининг аҳамиятли кўриниши сифатида маҳаллий матбуот саҳифаларида кенг ёритилиши жамиятимиздаги қадриятлар тизимининг янги мазмунини яратишини тарихий нуқтаи-назардан ўрганиш долзарблиги асосланган;
Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2018 – 2020 йилларда бажарилган ПЗ-20170915198 – «Қорақалпоғистон жамиятида ижтимоий муносабатларнинг трансформацияси: тарих ва амалиёт» мавзусидаги амалий лойиҳасининг Қорақалпоғистонда миллатлараро муносабатларга тегишли боълган масалаларини оърганишда муҳим назарий ва амалий манба сифатида фойдаланилди (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2024 йил 1 ноябр кунги №511/1 маълумотномаси). Натижада Қорақалпоғистон матбуотида юртимизда истиқомат қилувчи турли миллат вакиллари орасидаги адабий-маданий дўстлик алоқаларининг тарғибот ва ташвиқот қилиниши уларнинг маданий ва маънавий меросларини сақлаб қолиш билан бирга қўшни халқлар билан дўстлик алоқаларининг кучайишига ҳам таъсир қилиши тенденсия сифатида асослаб берилган;
Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг «Ассалаwма-áлейкум Қарақалпақстан» кўрсатувида, «Қайıрлı таń», «Кúш билимде», «Кúнниń темасı» эшиттиришлари орқали Қорақалпогʻистон матбуоти тизимининг эволюцияси жараёнида «Достиқ уни», «Мекан» ва «Аму тонги» газеталари фаолияти ва олинган илмий хулосалар кенг оммага тарг'иб қилинди (Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг 2024 йил 15 ноябр кунги №05-22/498-сон маълумотномаси). Натижада республикамизда истиқомат қилувчи турли миллат вакилларининг ўз она тилида ахборот олиш билан бирга ўз тили, миллий маданий мероси ва қадриятларини сақлаб қолиши ва ривожлантиришига имконият яратганлиги, бу эса ўз навбатида халқлар дўстлиги ва толерантлик туйғуларини мустаҳкамлаши асослаб берилди.