Олимов Ҳамид Ҳайдаровичнинг
техника фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ғўзани бостириб суғориш учун кўндаланг полларни ҳосил қилиш ва бузишни механизациялашнинг илмий-техник ечимлари”, 05.07.01 – Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация машиналари. Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация ишларини механизациялаш (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.DSc/Т765.
Илмий маслаҳатчи: Тўхтақўзиев Абдусалим, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қишлоқ хўжалигини механизациялаш илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қишлоқ хўжалигини механизациялаш илмий-тадқиқот институти, DSc.05/13.05.2020.Т.112.01.
Расмий оппонентлар: техника фанлари доктори, профессор Худояров Анвар Назиржонович; техника фанлари доктори, профессор Имомқулов Қутбиддин Боқижонович; техника фанлари доктори, катта илмий ходим Абдулхаев Хуршед Ғафурович.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ғўза қаторлари ораларида кўндаланг полларни ҳосил қилиш ва уларни бузиш жараёнларини механизациялаш йўли билан пахта етиштиришда меҳнат сарфини камайтириш ва иш унумини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
энергия ва ресурс тежамкорликни таъминлаш учун кўндаланг полларни ҳосил қиладиган ва уларни бузадиган мосламаларнинг конструктив схемалари кўндаланг полларни ҳосил қилиш жараёни ғўза қаторлари ораларида суғориш эгатларини очиш билан биргаликда ва уларни бузиш жараёни ғўза қаторлари ораларига суғоришдан кейин ишлов бериш билан биргаликда бажарилиши шартидан ишлаб чиқилган;
кўндаланг полларни ҳосил қиладиган ва уларни бузадиган мосламалар ишчи қисмлари параметрларининг ўзгариш чегаралари ғўза қаторлари оралари тупроғининг физик-механик хоссалари ва агрегат ҳаракат тезлигини ҳисобга олинган ҳолда келтириб чиқарилган аналитик боғланишлар асосида аниқланган;
ғўза қаторлари ораларидаги кўндаланг полларни ҳосил қиладиган ва уларни бузадиган мосламалар ишчи қисмларининг турлари тупроқни талаблар даражасида уваланиши, ғўза ниҳолларига шикаст етказилмаслиги, энергия сарфи минимал бўлиши ҳисобга олинган ҳолда аниқланган;
ғўза қатор ораларидаги кўндаланг полларни бузадиган мосламанинг юқориги ва пастки ўқёйсимон панжалар орасидаги тик масофа пол баландлигини ҳисобга олган ҳолда, ўқёйсимон панжаларнинг қамраш кенгликлари улар ғўза ниҳоллари шикастланмаслиги, ўқёйсимон панжалар орасидаги бўйлама масофа эса улар орасига тупроқ тиқилиб қолмаслиги шартларидан ишчи қисмларнинг агротехник ва энергетик иш кўрсаткичларини баҳолаш мезонлари асосида аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ғўзани бостириб суғориш учун кўндаланг полларни ҳосил қилиш ва бузишни механизациялашнинг илмий-техник ечимлари бўйича олинган натижалар асосида:
ғўза бостириб суғориладиган ҳудудларда кўндаланг полларни бузадиган мосламага Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги “Интеллектуал мулк маркази” давлат муассасасининг фойдали моделга патенти олинган (“Чопиқ агрегати”, ФАП 02229 – 2023 й.) ҳамда ғўза қаторлари ораларида кўндаланг полларни ҳосил қиладиган ва уларни бузадиган мосламалар билан жиҳозланган пахтачилик култиваторига дастлабки талаблар ҳамда уларинг конструксияларини яратиш учун техник торшириқлар ишлаб чиқилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024-йил 7-августдаги 05/04-04-369-сон маълумотномаси). Натижада пахтачилик култиваторлари учун кўндаланг полларни ҳосил қиладиган ва уларни бузадиган мосламаларни ишлаб чиқиш имкони яратилган;
ишлаб чиқилган ғўза қаторлари ораларида кўндаланг полларни ҳосил қиладиган ва уларни бузадиган мосламалар билан жиҳозланган пахтачилик култиваторлари Бухоро вилоятининг Вобкент, Бухоро ва Ғиждувон туманлари фермер хўжаликларида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024-йил 7-августдаги 05/04-04-369-сон маълумотномаси). Натижада кўндаланг полларни ҳосил қилишда меҳнат сарфи 3,9 марта ва бошқа харажатлар 11,2 фоизга камайишига ҳамда уларни бузишда эса меҳнат сарфи 3,8 марта ва бошқа харажатлар 13,1 фоизга камайган;
пахтачилик култиваторлари учун ғўза қаторлари ораларида кўндаланг полларни ҳосил қиладиган ва уларни бузадиган мосламаларнинг саноат нусхаларини ишлаб чиқиш ва тайёрлаш учун уларнинг лойиҳа-конструкторлик ҳужжатлари (техник топшириқлар ва чизмалар) “БМКБ-Агромаш” АЖ да лойиҳалаш жараёнига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024-йил 7-августдаги 05/04-04-369-сон маълумотномаси). Натижада пахтачилик култиватори учун ғўза қаторлари ораларида кўндаланг полларни ҳосил қиладиган ва уларни бузадиган мосламаларни саноат усулда ишлаб чиқиш имкони яратилган.