Алимова Наргиза Муминовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Яқин Шарқдаги янги геосиёсий вазият шароитида Ислом ҳамкорлик ташкилотининг ривожланиш истиқболлари” мавзусидаги 23.00.04 – “Халқаро муносабатлар, жаҳон ва минтақа тараққиётининг сиёсий муаммолари”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.1.PhD/Ss648.
Илмий раҳбар: Ёвқочев Шухрат Акмалович, сиёсий фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/29.12.2022.Ss.21.02
Расмий оппонентлар: Муҳаммадсиддиқов Муҳаммадолим Муҳаммадрозиқ ўғли сиёсий фанлари доктори, профессор.
Соипов Беҳзод Икромбекович, сиёсий фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон халқаро исломшунослик академияси.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ИҲТнинг Яқин Шарқд минтақасидаги роли, унинг кўп томонлама ҳамкорлик ҳолатини таҳлил қилиши ва унинг тузилмалари фаолиятининг истиқболларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Яқин Шарқ минтақасида содир бўлаётган кенг кўламли сиёсий, савдо-иқтисодий ва хавфсизлик соҳасидаги ўзгаришлар ҳолатидан келиб чиқиб, кўп томонлама ҳамкорлик алоқаларини ривожлантиришда ислом омилининг ўрни ва ролига кўра мавжуд ёндашувларни такомиллаштириш, Яқин Шарқ минтақасидаги низо ва зиддиятларни превентив дипломатия, тенглик ва ислом бирдамлиги асосида ҳал этишда минтақавий институционал ислом ташкилотларининг фаолият самарадорлигини кучайтириш мақсадга мувофиқлиги “Исломий идентизм” консепсиясига кўра асослаб берилган;
Ислом ҳамкорлик ташкилотининг мусулмон ҳамжамиятини қамраб олувчи универсал минтақавий ташкилот сифатидаги мақомини ошириш, унинг аъзолари ўртасида компромис ва консенсусга келиш жараёнларини овозга қўйиш ва тенг ҳуқуқлилик асосида мувофиқлаштириш, ушбу ташкилотни халқаро муносабатларнинг нуфузли акторларидан бирига айлантириш каби ҳуқуқий-сиёсий ўзгаришларда БМТ моделидан фойдалишни ифода этувчи “Ислом БМТ”си институционал механизмини ташкил этиш таклифи далилланган;
Яқин Шарқ минтақаси мамлакатларидаги ижтимоий-сиёсий ва савдо-иқтисодий ривожланиши ҳамда хавфсизлик ҳолатининг барқарорлашувида Ислом ҳамкорлик ташкилотининг ўрни ва роли кутилган даражада таъсирчан эмаслиги, аъзо давлатлар ўртасидаги диний, мазҳабий, энергетик ва геосиёсий рақобат муҳити ушбу ташкилотнинг мустаҳкам платформага айланишига тўсқинлик қилаётганлиги Ислом ҳамкорлик ташкилоти ҳузурида Аксилтеррор ва аксилекстремизм тузилмасини ташкил этиш таклифи асосида исботланган;
Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсатида Ислом ҳамкорлик ташкилоти билан фаол ва конструктив ҳамкорлик стратегияси доирасида сиёсий, савдо-иқтисодий, экология, таълим, фан ва маданият соҳаларидаги ҳамкорликни институционаллаштириш, ўрта ва узоқ муддатли истиқболга мўлжалланган қўшма лойиҳаларни ишлаб чиқиш каби устувор мақсад ва вазифалар Ўзбекистонда ИҲТнинг доимий фаолият юритувчи ҳамкорликни мувофиқлаштириш марказини очиш таклифига кўра асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ислом ҳамкорлик ташкилотининг Яқин Шарқдаги тутган ўрни ва аҳамияти таҳлил қилиниб, унинг кўп томонлама ҳамкорлик ҳолатини ўрганишга доир таклиф ва тавсиялар илгари сурилган:
Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсатида Ислом ҳамкорлик ташкилоти билан фаол ва конструктив ҳамкорлик стратегиясини амалга ошириш, кўп томонлама ислом дипломатиясини ҳаётга тадбиқ этиш, Ўзбекистон ва ИҲТ ўртасида сиёсий, савдо-иқтисодий, инвестициялар ва технология алоқаларини ривожлантириш билан бир қаторда экология, таълим, фан ва маданият соҳаларидаги ҳамкорликни институционаллаштириш, ўрта ва узоқ муддатли истиқболга мўлжалланган қўшма лойиҳаларни ишлаб чиқиш каби устувор мақсад ва вазифалар Ўзбекистонда ИҲТнинг доимий фаолият юритувчи ҳамкорликни мувофиқлаштириш марказини очиш таклифига оид илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлигининг ахборот-таҳлилий ҳужжатларини тайёрлашда фойдаланилди. (Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлигининг 2024-йил 24-апрелдаги 15/13188-сон маълумотномаси). Натижада Ўзбекистон Республикасининг ИҲТ билан ҳамкорлигини кенгайтириш истиқболлари бўйича ишлаб чиқилган хулосалар ва таклифлар ташкилотлар вакиллари билан дипломатик музокаралар якунлари бўйича таҳлилий ҳужжатларни тайёрлашда ҳисобга олинди.
Яқин Шарқ минтақасида содир бўлаётган кенг кўламли сиёсий, савдо-иқтисодий ва хавфсизлик соҳасидаги ўзгаришлар ҳолатидан келиб чиқиб, кўп томонлама ҳамкорлик алоқаларини ривожлантиришда ислом омилининг ўрни ва ролига нисбатан янгича ёндашувларни ишлаб чиқиш, Яқин Шарқ минтақасидаги низо ва зиддиятларни превентив дипломатия, тенглик ва ислом бирдамлиги тамойиллари асосида ҳал этишда минтақавий институционал ислом ташкилотларининг фаолият самарадорлигини кучайтириш “Исломий идентизм” консепсиясига кўра асослаб берилганига оид илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Дин ишлари бўйича қўмита томонидан илмий-амалий конференциялар ва семинарлар ташкил этишда, таҳлилий материаллар тайёрлашда фойдаланилди. (Ўзбекистон Республикаси Дин ишлари бўйича қўмитанинг 2024-йил 3-апрелдаги 02-02/1026-сон маълумотномаси). Натижада диссертациядаги хулосалар, таклиф ва тавсиялар сохага оид ахборот-тахлилий базани такомиллаштиришга ва амалда қўллашга хизмат қилган.
Ислом ҳамкорлик ташкилотининг бутун мусулмон ҳамжамиятини қамраб олувчи универсал минтақавий ташкилот сифатидаги мақомини ошириш, унинг аъзолари ўртасида компромис ва консенсусга келиш жараёнларини овозга қўйиш ва тенг ҳуқуқлилик тамойиллари асосида тизимлаштириш, ушбу ташкилотни халқаро муносабатларнинг нуфузли акторларидан бирига айлантириш каби ҳуқуқий-сиёсий ўзгаришларда БМТ моделидан фойдалишни ифода этувчи “Ислом БМТ”си институционал механизмини ташкил этиш таклифига оид илмий хулосалардан Миллатлараро муносабатлар ва хориждаги ватандошлар масалалари бўйича қўмитасида фойдаланилди. (Ўзбекистон Республикаси Миллатлараро муносабатлар ва хориждаги ватандошлар масалалари бўйича қўмитанинг 2024-йил 13-ноябрдаги №14-07-1764-сон маълумотномаси). Натижада диссертациядаги ишлаб чиқилган хулосалар ва таклифлар соҳага оид ахборот-таҳлилий базасини такомиллаштиришга ва амалда қўллашга хизмат қилган.
Яқин Шарқ минтақаси мамлакатларидаги ижтимоий-сиёсий ва савдо-иқтисодий ривожланиши ҳамда хавфсизлик ҳолатининг барқарорлашувида Ислом ҳамкорлик ташкилотининг ўрни ва роли кутилган даражада таъсирчан эмаслиги, аъзо давлатлар ўртасидаги диний, мазҳабий, энергетик ва геосиёсий рақобат муҳити ушбу ташкилотнинг мустаҳкам платформага айланишига тўсқинлик қилаётганлиги Ислом ҳамкорлик ташкилоти ҳузурида Аксилтеррор ва аксилекстремизм тузилмасини ташкил этиш таклифи асосида исботланганига оид илмий хулосалардан Ўзбекистон Миллий Телерадиокомпаниясининг “Ўзбекитон 24 ижодий бирлашмаси” томонидан фойдаланилган. (Ўзбекистон Миллий Телерадиокомпаниясининг “Ўзбекитон 24 ижодий бирлашмаси” давлат муассасасининг 4-июн 2025-йил 06-09-824 сонли малумотномаси). Натижада диссертациядаги хулосалар, таклиф ва тавсиялар сохага оид ахборот-тахлилий базани такомиллаштиришга ва амалда қўллашга хизмат қилган.