Матжонов Бекжон Равшонбековичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қишлоқ хўжалигини инновацион ривожлантириш асосида озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш механизмларини такомиллаштириш”, 08.00.04 – “Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти” (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2. PhD/Iqt4002.
Илмий раҳбар: Салаев Санъатбек Камилович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Райҳон Беруний номидаги Урганч давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.01.2020.I.20.06.
Расмий оппонентлар: Убайдуллаев Кайрулла, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Данияров Сайлаубай Сапарбаевич, иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори, (PhD).
Етакчи ташкилот: Термиз давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қишлоқ хўжалигини инновацион ривожлантириш асосида озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш механизмларини такомиллаштириш бўйича илмий-амалий тавсия ҳамда таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
услубий ёндашувга кўра “озиқ-овқат хавфсизлиги” тушунчасининг иқтисодий мазмуни озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш, қайта ишлаш, сақлаш ва истеъмолчиларга етказиб бериш жараёнларида микробиологик, кимёвий ва физик хавфларни олдини олиш орқали соғлом, хавфсиз ва сифатли маҳсулотларни таъминлаш жараёнига қўшимча равишда озиқ-овқат хавфсизлигининг муҳим таркибий қисми ҳисобланган маҳсулотлар сифатини доимий назорат қилиш ва истеъмолчиларни маълумот билан таъминлаш жиҳатидан такомиллаштирилган;
Хоразм вилоятида қишлоқ хўжалигини инновацион ривожлантириш орқали озиқ-овқат хавфсизлигини таъминланганлик даражасининг KAP (Knowledge, Attitudes, Practices) таҳлил усули ёрдамида фермерларнинг озиқ-овқат хавфсизлиги бўйича “билим ва амалиётнинг юқори даражаси”да (FSI > 50) сифатни янада такомиллаштириш, “билим ва амалиётнинг ўртача даражаси”да (40 < FSI ≤ 50) қўшимча тренинг ва технологик қўллаб-қувватлаш, “билим ва амалиётнинг паст даражаси”да (FSI ≤ 40) хабардорликни ошириш ва илғор усулларни жорий этиш тадбирларининг ўзаро мувофиқлиги асосланган;
Хоразм вилоятида фаолият юритаётган фермер хўжаликлари экинларини кўп вариантли сценарийларга кўра баҳолаш орқали асосий қишлоқ хўжалик экинлари ҳосилдорлигининг 2028 йилга қадар прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган;
Хоразм вилоятида аҳоли жон бошига тўғри келадиган озиқ-овқат маҳсулотлар миқдори прогноз қийматларини ҳисоблаш учун ишлаб чиқилган моделлар асосида 2028 йилга қадар озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш жиҳатидан муҳим бўлган маҳсулотларнинг прогноз қийматлари баҳоланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қишлоқ хўжалигини инновацион ривожлантириш асосида озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
услубий ёндашувга кўра “озиқ-овқат хавфсизлиги” тушунчасининг иқтисодий мазмунини озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш, қайта ишлаш, сақлаш ва истеъмолчиларга етказиб бериш жараёнларида микробиологик, кимёвий ва физик хавфларни олдини олиш орқали соғлом, хавфсиз ва сифатли маҳсулотларни таъминлаш жараёнига қўшимча равишда озиқ-овқат хавфсизлигининг муҳим таркибий қисми ҳисобланган маҳсулотлар сифатини доимий назорат қилиш ва истеъмолчиларни маълумот билан таъминлаш жиҳатидан такомиллаштиришнинг назарий-услубий материалларидан олий ўқув юртлари талабалари учун тавсия этилган “Тадқиқот усуллари ва кўникмалари” номли ўқув қўлланмани тайёрлашда фойдаланилган (Урганч давлат университети ректорининг 2024 йил 24 июндаги 117-сон буйруғи). Ушбу таклифни амалиётга қўллаш натижасида қишлоқ хўжалик маҳсулотлари бозорида юзага келувчи хатарларни бартараф қилиш орқали истеъмолчиларга соғлом, хавфсиз ва сифатли маҳсулотларни етказиб беришни ҳамда маҳсулотлар сифатини назорати ва истеъмолчиларни хабардор қилишни назарда тутувчи инновацион ривожлантириш, озиқ-овқат хавфсизлиги тушунчасининг муаллифлик таърифи ишлаб чиқилган;
Хоразм вилоятида қишлоқ хўжалигини инновацион ривожлантириш орқали озиқ-овқат хавфсизлигини таъминланганлик даражасининг KAP (Knowledge, Attitudes, Practices) таҳлил усули ёрдамида фермерларнинг озиқ-овқат хавфсизлиги бўйича “билим ва амалиётнинг юқори даражаси”да (FSI > 50) сифатни янада такомиллаштириш, “билим ва амалиётнинг ўртача даражаси”да (40 < FSI ≤ 50) қўшимча тренинг ва технологик қўллаб-қувватлаш, “билим ва амалиётнинг паст даражаси”да (FSI ≤ 40) хабардорликни ошириш ва илғор усулларни жорий этиш тадбирларининг ўзаро мувофиқлиги асосланган таклифлар Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси фаолиятига жорий этилган (Ўзбекистон Савдо-саноат палатасининг 2025 йил 5 майдаги 05-09-4880-сон маълумотномаси). Бу таклифни амалиётда қўллаш эса соҳани инновацион ривожлантириш орқали озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашнинг миқдорий кўрсаткичларини янада аниқроқ ҳисоблашга эришилган;
Хоразм вилоятида фаолият юритаётган фермер хўжаликлари экинларини кўп вариантли сценарийларга кўра баҳолаш орқали асосий қишлоқ хўжалик экинлари ҳосилдорлигининг 2028 йилга қадар ишлаб чиқилган прогноз кўрсаткичлари Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси фаолиятига жорий этилган (Ўзбекистон Савдо-саноат палатасининг 2025 йил 5 майдаги 05-09-4880-сон маълумотномаси). Ушбу таклифни амалиётга қўллаш натижасида Хоразм вилоятида 2028 йилгача бўлган даврга асосий қишлоқ хўжалик экинлари ҳосилдорлигининг прогноз кўрсаткичлари асосланган;
Хоразм вилоятида аҳоли жон бошига тўғри келадиган озиқ-овқат маҳсулотлар миқдори прогноз қийматларини ҳисоблаш учун ишлаб чиқилган моделлар асосида 2028-йилга қадар баҳоланган озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш жиҳатидан муҳим бўлган маҳсулотларнинг прогноз қийматлари Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси фаолиятига жорий этилган (Ўзбекистон Савдо-саноат палатасининг 2025 йил 5 майдаги 05-09-4880-сон маълумотномаси). Ушбу таклифни амалиётга қўллаш натижасида Хоразм вилоятида 2028 йилгача бўлган даврга озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш жиҳатидан муҳим бўлган маҳсулотларнинг прогноз қийматлари асосланган.