Қаҳрамон Каримджанович Якубовнинг 
тарих фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “Хоразм воҳаси вақф мулкчилиги тарихи (1511–1920-йй.)”. 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи, 07.00.08 – Тарихшунослик, манбашунослик ва тарихий тадқиқот усуллари
Диссертация мавзуси роʼйхатга олинган рақами: B2025.3.DSc/Tar171
Илмий раҳбар: Азамат Зиё, тарих фанлари доктори, академик; Доно Зияева, тарих фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фанлар академияси Тарих институти.
ИК фаолият коʼрсатаётган муассаса, ИК рақами: Оʻзбекистон Фанлар академияси Тарих институти. DSc.02/30.12.2019.Tar.56.01. 
Расмий оппонентлар: Гулчеҳра Азизовна Агзамова, тарих фанлари доктори, профессор;
Бобур Бомурадович Аминов, тарих фанлари доктори, в.б. профессор; 
Алишер Ҳасанович Холиёров, тарих фанлари доктори
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: 16–20-юзйиллик бошлари Хоразм воҳаси вақф мулкчилигининг Туркистон сиёсий, иқтисодий ва маданий-ижтимоий муносабатлар тизими тарихида тутган ўрнини бирламчи манбалар, хусусан, тарихий ҳужжатлар асосида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
мустамлака тузумининг анъанавий ҳужжатшунослик ва иш юритиш тартибига таъсири натижасида қозилик дафтарлари ва турли нотариал ҳужжатларни тузишда қайд рақамларидан фойдаланилгани ҳамда ушбу ўзгариш иш юритишдаги тизимлашувга сабаб бўлгани аниқланган;
вақф институтининг марказий ҳокимият билан боғлиқлиги, жумладан, Арабшоҳийлар ва Қўнғиротлар сулолари ҳукмронлиги даврида саройда вақф устидан назорат олиб борувчи шахс, яъни мутавалли лавозимининг жорий этилгани ҳамда машҳур уламолар мақбараларига ҳукмдорлар томонидан мутавалли тайинлаш тартиби амал қилгани очиқланган;
Хоразм аёлларининг вақф муносабатларида воқифа, мутавалли ва ҳатто коранда, яъни ижарага олувчи сифатида фаол иштирок этгани ҳамда аёлларнинг вақф воситасида мулкнинг молиявий бошқаруви ва уни тасарруф этиш ҳуқуқларига асосаланган янги иқтисодий имкониятларга эга бўлгани далилланган; 
маданий-ижтимоий муассасалар (мадраса, масжид, мактаб, хонақоҳ, мақбара, қорихона) ва гидротехник иншоотлар (қудуқлар тизими) фаолият йўналишлари, ходимлар таркиби ва хўжалик бошқаруви кўпинча вақфномаларда акс этган бўлиб, мазкур масалаларни белгилашда асосан вақф қилувчи шахснинг хоҳиш-истаклари инобатга олингани очиқланган;
Арабшоҳийлар сулоласи ҳукмронлиги даврида экиладиган вақф ерларидан асосан музораъ келишуви, яъни олинган ҳосилни белгиланган улушга кўра тақсимлаш орқали фойдаланиш амалда бўлгани ва Қўнғиротлар сулоласи даврига келиб маданий-ижтимоий муассасалар учун манфаатлироқ ҳисобланган, хусусан, вақф ҳақини ҳосилдан эмас, балки олдиндан ўрнатилган миқдор бўйича ҳамда бу ҳақида ижара шартномасини тузган ҳолда даромад олиш кенг тарқалгани аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Мавзу юзасидан ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
мустамлака тузумининг таъсири натижасида қозилик дафтарлари ва турли нотариал ҳужжатларни тузишда қайд рақамларидан фойдаланилгани ҳамда ушбу ўзгариш иш юритишдаги тизимлашувга сабаб бўлгани ҳақидаги маълумотлардан Австрия Фанлар академияси Эроншунослик инстиутида бажарилган “Сееинг Лике ан Арчиве: Доcуменц анд Формс оф Говернанcе ин Исламиc Cентрал Асиа (СТАРТ Прожект, ФWФ)” мавзусидаги халқаро лойиҳа доирасида фойдаланилган (Австрия Фанлар академияси Эроншунослик инстиутининг 2024-йил 8-апрелдаги маълумотномаси). Ушбу ноёб тарихий ҳужжатларнинг транскрипсияси асосида улар электрон (дигитал) нусхаларининг яратилиши тадқиқотчилар учун вақф ҳужжатларининг ички тузилиши, матн композициясидаги ўзгаришларни англаш ҳамда Хоразм воҳасининг сиёсий, ижтимоий-иқтисодий ва маданий тарихини ўрганиш учун катта имконият яратган;
вақф институтининг марказий ҳокимият билан боғлиқлиги, жумладан, Арабшоҳийлар ва Қўнғиротлар сулолари ҳукмронлиги даврида саройда вақф устидан назорат олиб борувчи шахс, яъни мутавалли лавозимининг жорий этилгани ҳамда машҳур уламолар мақбараларига ҳукмдорлар томонидан мутавалли тайинлаш тартиби амал қилгани борасидаги қайдлардан ИФА-201925 рақамли “Хоразм шаҳарларининг тарихи, маданий мерослари, обидалари ва санъат асарларининг тадқиқотлари асосида СМАРТ технологияларини яратиш” мавзусидаги қўшма инновация лойиҳаси ҳамда ПЗ-20170921162 рақамли “ХИХ аср охири – ХХ аср бошларида Туркистонда тиббиёт ва халқ табобати (форс ва туркий тиллардаги тошбосма асарлар, архив ҳужжатлари ва даврий матбуот материалларини тизимлаштириш ва тадқиқ этиш)” лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2024-йил 14-октябрдаги 3/1255-2281-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижалари мутаваллилик лавозими, мадраса, масжид, мақбара ва қорихоналарнинг ишлаш механизми, уларнинг тарихий ҳужжатлар шартига мувофиқ белгиланган фаолият йўналишлари ва таълим тизими, шунингдек, замонавий алоқа муассасалари, йўллар, кўприклар ва ижтимоий инфратузилма обектларининг шаклланиши, фаолиятида (вақф воситасида) хусусий шахслар эмас, балки давлат асосий ролни ўйнай бошлаганини янада кенгроқ очиб бериш имкониятини тақдим этган;
Хоразм аёлларининг вақф муносабатларида воқифа, мутавалли ва ҳатто коранда, яъни ижарага олувчи сифатида фаол иштирок этгани ҳамда аёлларнинг вақф воситасида мулкнинг молиявий бошқаруви ва уни тасарруф этиш ҳуқуқларига асосаланган янги иқтисодий имкониятларга эга бўлгани, шунингдек, маданий-ижтимоий муассасалар (мадраса, масжид, мактаб, хонақоҳ, мақбара, қорихона) ва гидротехник иншоотлар (қудуқлар тизими) фаолият йўналишлари, ходимлар таркиби ва хўжалик бошқаруви кўпинча вақфномаларда акс этган бўлиб, мазкур масалаларни белгилашда асосан вақф қилувчи шахснинг хоҳиш-истаклари инобатга олингани каби маълумотлардан Тошкент шаҳар ҳокимлиги ҳузуридаги Рақамли ривожланиш департаментининг “Аге Хива” лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Тошкент шаҳар ҳокимлиги маҳкамасининг 2023-йил 12-декабрдаги 10-731-сон маълумотномаси). Ушбу маълумотлар Хива шаҳри тарихи, жумладан вақф ҳисобидан таъминланган меъморий обидалар фаолиятини акс эттирувчи махсус сайтни яратишда муҳим манбавий асос бўлиб хизмат қилган;
Арабшоҳийлар сулоласи ҳукмронлиги даврида экиладиган вақф ерларидан асосан музораъ келишуви, яъни олинган ҳосилни белгиланган улушга кўра тақсимлаш орқали фойдаланиш амалда бўлгани ва Қўнғиротлар сулоласи даврига келиб маданий-ижтимоий муассасалар учун манфаатлироқ ҳисобланган, хусусан, вақф ҳақини ҳосилдан эмас, балки олдиндан ўрнатилган миқдор бўйича ҳамда бу ҳақида ижара шартномасини тузган ҳолда даромад олиш кенг тарқалгани каби илмий янгиликлардан “Тарихий савол” кўрсатувининг ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 31-октябрдаги 01-44-375-сон маълумотномаси). Мазкур масалалар тарихий ҳужжатларнинг тадрижий тараққиётидаги эврилиш жараёнлари, хусусан, янги турдаги ҳужжатларнинг пайдо бўлиши, ҳужжат тилидаги ўзгаришлар ҳамда вақф мулкларидан фойдаланиш тартиби ва амалиёти ҳақида батафсил маълумот олиш имконини берган.