Ганиев Мирворисжон Тулкунжон угли
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Болаларда орка мия усмаси диагностика ва хирургик даволашни такомиллаштириш», 14.00.28- Нейрохирургия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD/Tib2548.
Илмий рахбар: Юлдашев Равшан Муслимович, тиббиёт фанлари доктори.  
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган нейрохирургия илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc 04/04.07.2023.Tib.170.01
Расмий оппонентлар: Кулдашев Кахрамон Абдухалилович, тиббиёт фанлари доктори (DSc); Джуманов Камалиддин Нуриддинович, тиббиёт фанлари доктори (DSc).
Етакчи ташкилот номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик. 
II.Тадқиқотнинг мақсади: болаларда орқа мия ўсмаларини диагностика натижаларини ва жарроҳлик  даволаш усулларини такомиллаштириш ва дифференциал ёндашув асосида жарроҳлик даволаш усулларини ривожлантириш орқали яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
орка мия усмалари булган болаларда Те Меp ва  D-wave мезонлари ИОНМ жаррохлик амалиёти хажимига таъсир килувчи омиллиги исботланган;
янги ишлаб чикилган спинал педиатрик яра-кенгайтиргич операциядан кейинги асоратлар хавфини камайтириши, хамда микрохирургик жаррохлик майдонининг тулик визуализацияни та’минлаши исботланган (FAP 002602750 13.01.2025);  
болаларда орка мия эпендимома ва астрацитомаларини мавжудлигини прогнозлашда АТМ 18%, BCL2 68% ва ТP53 95% генларининг типик мавжудлиги исботланган;
double train методика асосида дифференсиал жаррохлик тактикасини кулланиши беморларда функционал холатни саклаши исботланган
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Соғликни саклаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг тадкикот ишлари натижаларини амалиётга жорий этиш бўйича 2025йил 15 февралдаги 12-сон хулосасига биноан:
 биринчи илми янгилик: TeMeP ва D-wave маркерларининг орқа мия ўсмалари бўлган болаларда интраоперацион нейромониторинг (ИОНМ) қўлланилишида жарроҳлик аралашув ҳажмига таъсири исботланди. Ушбу ёндашув кортикоспинал трактларнинг функционал ҳолатини реал вақт режимида баҳолаш ва оператив аралашув ҳажмини тўғрилаш учун протокол ишлаб чиқиш асосига айланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: TeMeP ва D-wave маркерларини қўллаш орқа миянинг ҳаётий муҳим тузилмаларига зарар етказиш хавфини камайтириш ва ўсмани олиб ташлаш самарадорлигини ошириш имконини беради. Бу маркерлар операциядан олдин ва унинг давомида кортикоспинал трактларга хавф даражасини баҳолаш учун уникал имконият яратади, бу эса жарроҳлик тактикасига сезиларли даражада ёрдам беради. Бундай ёндашув болалар популяцияси учун айниқса муҳим, чунки марказий асаб тизими резервларини сақлаб қолиш зарурати ўта долзарб аҳамиятга эга. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: натижалар нейрохирургия бўлимларининг клиник амалиётига жорий этилди, жумладан, Бухоро вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (2024 йил 9 августдаги №01/468-сонли буйруқ) ва Республика тез тиббий ёрдам илмий марказининг Коракалпогистон филиали (2024 йил 7- август №106-сонли буйруқ). Ушбу муассасаларда таклиф этилган протокол асосида усулнинг муваффақиятли апробацияси ўтказилди. Натижалар интраоперацион хавфларнинг камайиши ва операциядан кейинги функционал натижаларнинг яхшиланишини кўрсатди. Ижтимоий самарадорлиги: TeMeP ва D-wave маркерларидан фойдаланиш усулининг жорий этилиши операциядан кейинги неврологик асоратлар сонини қисқартиришга имкон берди. Бу эса беморлар, айниқса, болалар учун реабилитация сифатининг яхшиланишига, уларнинг ижтимоий ва таълим фаолиятига тезроқ қайтиш имкониятига олиб келди. Иқтисодий самарадорлиги: таклиф этилган ёндашувни қўллаш жарроҳлик операциялари ва госпитализация давомийлигини 10-12 кундан 5-6 кунгача қисқартиришга имкон берди, бу эса даволаш харажатларини камайтиришга олиб келди. Қўшимча афзаллик сифатида асоратлар сонининг камайиши ҳисобига реабилитация харажатларининг пасайиши қайд этилди. Протокол қайта аралашувлар заруратини истисно этди, бу эса соғлиқни сақлаш тизимига молиявий юкни камайтирди. Хулоса: интраоперацион нейромониторингда TeMeP ва D-wave маркерларидан фойдаланиш орқа мия ўсмаларини жарроҳлик йўли билан даволаш тактикасини такомиллаштиришда муҳим қадам бўлди. Бу усул операцияларнинг хавфсизлигини ошириш, функционал натижаларни яхшилаш ва асоратлар сонини камайтиришга имкон берди, бу эса усулни амалиётга кенг жорий этиш учун катта салоҳиятга эга эканлигини тасдиқлайди;
иккинчи илмий янгилик: болаларда орқа мия ўсмаларини жарроҳлик йўли билан даволашда қўлланиладиган янги педиатрик спинал яра кенгайтиргичдан фойдаланишнинг самарадорлиги исботланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: янги педиатрик спинал яра кенгайтиргични ишлаб чиқиш орқа миядаги микрохирургик операциялар вақтида жарроҳлик майдонига янада аниқ ва хавфсиз кириш имкониятини таъминлади. Асбобнинг дизайни тракция кучларини бир хилда тақсимлаб, атрофдаги тўқималар, қон томир-нерв тузилмаларига зарар етказиш хавфини камайтирди ва операциядан кейинги асоратларнинг ривожланиш эҳтимолини пасайтирди. Яра кенгайтиргичдан фойдаланиш орқа миянинг функционал захираларини сақлаб қолиш имконини берди, бу эса даволаш натижаларини яхшилади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: натижалар нейрохирургия бўлимлари, жумладан, Бухоро вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (2024 йил 9 августдаги №01/468-сонли буйруқ) ва Республика тез тиббий ёрдам илмий марказининг Коракалпогистон филиали (2024 йил 7- август №106-сонли буйруқ жорий этилди. Асбоб микрохирургик аралашувларда, айниқса жарроҳлик майдони устидан аниқ назорат талаб қилинадиган ўсмаларда юқори самарадорлигини намойиш этди. Иижтимоий самарадорлиги: янги педиатрик спинал яра кенгайтиргични жорий этиш натижасида операциядан кейинги асоратлар, жумладан, неврологик дефицит ва сирингомиелия ҳолатлари қисқарди. Бу эса беморлар ҳаёт сифатини яхшилашга, реабилитация муддатини қисқартиришга ва уларнинг таълим ҳамда ижтимоий фаолиятига тезроқ қайтишларини таъминлади. Иқтисодий самарадорлиги: янги ранорасширителдан фойдаланиш операцияларнинг давомийлигини ва қайта аралашувлар сонини камайтирди. Стационар даволаш муддати 10-12 кундан 5-7 кунгача қисқартирилиб, дори воситалари ва реабилитацияга сарфланган харажатларни камайтиришга эришилди. Хулоса: янги педиатрик яра кенгайтиргични болаларда орқа мия ўсмаларини жарроҳлик йўли билан даволашда қўллаш операцияларнинг хавфсизлиги ва натижаларини яхшилаш, асоратлар сонини камайтириш ва реабилитацияни тезлаштиришга олиб келди. Бу усулнинг юқори клиник ва иқтисодий самарадорлигини тасдиқлайди ва уни амалиётга кенг жорий этиш учун истиқболли эканлигини кўрсатади;
учинчи илмий янгилик: болаларда орқа мия эпендимомалари ва астроцитомаларида ATM, BCL2 ва TP53 генларининг хос экспрессияси аниқланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: тадқиқот натижалари ATM, BCL2 ва TP53 генларининг хос экспрессиясини кўрсатди, бу эса молекуляр-генетик профиллаштириш маълумотларидан гистологик ташхисни аниқлаш, касалликнинг кечишига прогноз бериш ва даволашга индивидуал ёндашувларни ишлаб чиқиш учун фойдаланиш имконини берди. ATM генининг экспрессияси ДНКнинг зарарланишига жавобни тартибга солиш билан боғлиқ бўлиб, радиотерапия ва кимё терапиясига ўсмаларнинг сезгирлигини баҳолаш учун муҳим аҳамиятга эга. BCL2 генининг юқори экспрессияси ўсма ҳужайраларининг яшовчанлиги билан боғлиқ бўлиб, янги ўсмаларнинг агрессивлигини аниқлаш учун муҳимдир. TP53 гени мутациялари эса касалликнинг тез суръатда кучайиши хавфини кўрсатади. Бу маълумотларни диагностика ва даволаш алгоритмларига интеграция қилиш орқали беморларда даволаш натижаларини яхшилаш мумкин. амалиётга жорий қилиниши: тадқиқот натижалари Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги , Бухоро вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (2024 йил 9 августдаги №01/468-сонли буйруқ) ва Республика тез тиббий ёрдам илмий марказининг Коракалпогистон филиали (2024 йил 7- август №106-сонли буйруқ. Молекуляр-генетик усуллардан фойдаланиш орқали операциягача бўлган босқичда ўсманинг гистологик тузилишини аниқроқ баҳолаш имкони яратилди, бу эса жарроҳлик аралашуви ва кейинги даволаш учун энг самарали тактикани танлашга ёрдам берди. Ижтимоий самарадорлиги: молекуляр-генетик профиллаштиришни жорий этиш рецидивлар сонини камайтириш ва персоналлаштирилган даволаш орқали беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга имкон берди. Бу, айниқса, болалар учун муҳимдир, чунки эрта ташхис ва тўғри даволаш ногиронлик эҳтимолини пасайтириб, беморларнинг тўлиқ ҳаётга қайтишини тезлаштиради. Иқтисодий самарадорлиги: молекуляр-генетик тадқиқотлардан фойдаланиш орқали диагностика ва даволаш жараёнида қайта операциялар ва узоқ муддатли стационар даволаш харажатлари камайтирилди. Асоратлар ва рецидивлар сонининг қисқариши реабилитация ва операциядан кейинги кузатув харажатларини камайтириб, соғлиқни сақлаш тизими ресурсларининг самарали фойдаланишини таъминлади. Хулоса: болаларда орқа мия ўсмаларида молекуляр-генетик тадқиқотларнинг диагностика ва даволаш жараёнига жорий этилиши нейрохирургияда янги истиқболларни очди. Ушбу ёндашув даволаш режаларини аниқроқ режалаштириш, натижаларни яхшилаш ва иқтисодий самарадорликни таъминлайди, бу уни замонавий тиббий ёрдам стандартларининг ажралмас қисмига айлантиради;
тўртинчи илмий янгилик: double train методикаси асосида индивидуал жарроҳлик тактикасини қўллаш орқали беморларнинг функционал ҳолатини яхшилашдаги самарадорлик исботланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: double train методикасини жорий этиш болаларда орқа мия ўсмаларини жарроҳлик йўли билан даволаш хавфсизлиги ва самарадорлигини сезиларли даражада ошириш имконини берди. Ушбу методика реал вақтда кортикоспинал трактларни аниқ хариталаштиришни таъминлаб, уларнинг шикастланиш хавфини минимал даражага тушириш имконини яратди. Шунингдек, double train усулидан фойдаланиш орқа миянинг ҳаётий аҳамиятга эга тузилмаларини сақлаб қолган ҳолда ўсмани аниқ олиб ташлаш имконини берди, бу эса операциядан кейинги асоратлар камайиши ва неврологик функцияларни тиклашни яхшилашга ёрдам берди. Ушбу ёндашув нафақат операциядан кейинги асоратлар сонини камайтирди, балки беморларнинг эрта ва узоқ муддатли тикланишига ҳам катта ҳисса қўшди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: тадқиқот натижалари , Бухоро вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (2024 йил 9 августдаги №01/468-сонли буйруқ) ва Республика тез тиббий ёрдам илмий марказининг Коракалпогистон филиали (2024 йил 7- август №106-сонли буйруқ. Double train методикасини жорий қилиш жарроҳлик манипуляцияларни аниқ бажаришда сезиларли яхшиланишга эришишга, интраоперацион хавфларни минимал даражага туширишга ва рецидивлар сонини камайтиришга ёрдам берди. Ижтимоий самарадорлиги: Double train асосидаги дифференциал жарроҳлик тактикаси қўлланилиши туфайли функцияларни тиклаш ва реабилитация даврини қисқартириш ҳисобига беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга эришилди. Асоратлар сонининг камайиши беморларнинг ижтимоий ва меҳнат фаолиятига тезроқ қайтишини таъминлаб, уларнинг психологик ва эмоционал ҳолатларини яхшилади ва узоқ муддатли постоперацион кузатувга бўлган эҳтиёжни камайтирди. Иқтисодий самарадорлиги: Double train методикасини жорий этиш стационар даволаш муддатини 9-10 кундан 5-6 кунгача қисқартиришга имкон берди, бу эса госпитализация, дори-дармон ва боғлов материаллари харажатларини камайтирди. Иқтисодий самара ёки оқибат реабилитация харажатларининг қисқариш,и ва қайта операцияларга эҳтиёжнинг камайиши орқали соғлиқни сақлаш тизими ресурсларини оптималлаштиришга эришилди. Хулоса: болаларда орқа мия ўсмаларини жарроҳлик йўли билан даволашда Double train методикасидан фойдаланиш юқори самарадорлик ва хавфсизлигини исботлади. Янги ёндашув функционал натижаларни яхшилаш, асоратлар хавфини камайтириш, реабилитация муддатини қисқартириш ва катта иқтисодий самарадорликка эришиш имконини берди. Ушбу методикани клиник амалиётга кенг жорий қилиш истиқболлидир.