Хусаинбоев Шохрухбек Давронбековичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Байдарка ва каноэда эшкак эшувчиларнинг елка бўғимлари жарохатларини жисмоний реабилитация қилиш дастурини ишлаб чикиш», 14.00.38 – Спорт тиббиёти (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.4.PhD/Tib4786.
Илмий раҳбар: Ризаев Жасур Алимджанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/31.10.2024.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Садыков Абдушукур Абдужалилович, тиббиёт фанлари доктори, профессор. Еремушкин Михаил Анатольевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси).
Етакчи ташкилот номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик. 
II.Тадқиқотнинг мақсади: байдарка ва каноэда эшкак эшувчи- спортчиларда жисмоний реабилитация самарадорлигини ошириш ва елка бўғими шикастланишининг профилактикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
эшкак эшувчи-спортчиларда елка бўғимларининг шикастланишига таъсир этувчи биомеханик ва ташқи омилларни комплекс ўрганиш ушбу спорт турига хос жароҳатланиш сабаблари ва хавфларини аниқлаш шунингдек эшкак эшиш техникаси ва машғулот юкламаларини чуқур таҳлил қилиш, бу омиллар ва елка жароҳатларининг тарқалганлиги ўртасидаги боғлиқлик асосланган;
байдарка ва каноэда эшкак эшувчилар танасининг антропометрик кўрсаткичлари ва морфологик тузилишини қиёсий ўрганиш орқали, ушбу махсус жисмоний фаолият натижасида спортчиларда пайдо бўладиган ўзига хос тана массаси ва пропорцияларидаги ўзгаришлар, мушак тўқималарининг айрим гуруҳларда интенсив ривожланиши, ҳаракатлар асимметрияси, юрак-қон томир ва нафас олиш тизимларида функционал мослашувлар каби адаптациялар аниқланган;
тадқиқот давомида эшкак эшувчиларда шикастланган елка бўғимини ўраб турган мушакларнинг функционал фаоллиги тўғрисида малумотларни ўрганиш, бу жароҳатлардан кейин нерв-мушак координациясининг хусусиятларини аниқлаш имконини берган ва ушбу тадқиқот жароҳатларнинг ривожланишида мушаклар дисбалансининг табиати ва алоҳида мушак гуруҳларининг роли ҳақида янги маълумотлар асосланган;
илк марта эшкак эшувчиларда жароҳатлар механикаси, мушаклар дисабаланси ва жароҳатларнинг клиник хусусиятлари бўйича олинган маълумотлар асосида елка бўғимлари жароҳатларини реабилитация қилиш ва олдини олиш бўйича ихтисослаштирилган дастур ва инновацион ечимлар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Каноэда ва байдаркада эшкак эшувчиларда елка бўғимлари шикастланишининг олдини олиш ва реабилитация қилиш усулларини такомиллаштириш бўйича илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: эшкак эшувчи-спортчиларда елка бўғимларининг шикастланишига таъсир этувчи биомеханик ва ташқи омилларни комплекс ўрганиш ушбу спорт турига хос жароҳатланиш сабаблари ва хавфларини аниқлаш шунингдек эшкак эшиш техникаси ва машғулот юкламаларини чуқур таҳлил қилиш, бу омиллар ва елка жароҳатларининг тарқалганлиги ўртасидаги боғлиқлик асосланган. Бу бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университетининг 2024 йил 28-августдаги №1 сон Илмий кенгаши томонидан тасдиқланган “Эшкак эшувчиларда елка бўғимининг шикастланиш даражасини барвақт аниқлаш натижалари” ва “Байдарка ва каноеда эшкак эшувчи спортчиларда елка бўғими шикастланишларининг реаблитатсия ҳамда профилактика дастури” номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Бу бўйича Жиззах вилояти ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитатсия қилиш ва протезлаш марказига 2024-йил 28-сентябрдаги 24/1-сонли буйруқ, РИТОИА тиббиёт маркази Самарқанд филиалига 2024-йил 2-октябрдаги 157-И-сонли буйруқ асосида ва Самарқанд вилояти ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитатсия қилиш ва протезлаш марказига 2024-йил 2-октябрдаги 46-А-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Эшкак эшувчилардаги елка бўғимларининг шикастланишига сабаб бўлувчи омилларнинг таҳлили орқали шикастланишларнинг сабаблари ва хавфларини аниқлаш спортчилар фаолиятини қайта тиклашди муҳим аҳамиятга эга. Натижада индивидуал ёндашувга асосланган реабилитация дастурларини оптималлаштириш имкони юзага келади. Иқтисодий самарадорлиги: Эшкак эшувчиларда елка жароҳатларини эрта ташхислаш ва реабилитация сарф харажатларини қисқаради. Реабилитация самарадорлиги ортади, спорт клублари ва сарф ҳаражатларни камайтиради. Хулоса: байдарка ва каноэда эшкак эшувчиларда елка бўғими шикастланишларининг сабабларини чуқур ўрганилиши натижасида уларни профилактика ва реабилитациясига қаратилган ихтисослаштирилган дастур ишлаб чиқилди. Спортчилар жисмоний тайёргарлик жараёни самарадорлигини ошириш ҳамда молиявий сарф харажатларни қисқартириш мумкин, сув спорти соҳасида юқори ижтимоий ва иқтисодий самарадорлигини оширади.
иккинчи илмий янгилик: байдарка ва каноэда эшкак эшувчилар танасининг антропометрик кўрсаткичлари ва морфологик тузилишини қиёсий ўрганиш орқали, ушбу махсус жисмоний фаолият натижасида спортчиларда пайдо бўладиган ўзига хос тана массаси ва пропорцияларидаги ўзгаришлар, мушак тўқималарининг айрим гуруҳларда интенсив ривожланиши, ҳаракатлар асимметрияси, юрак-қон томир ва нафас олиш тизимларида функционал мослашувлар каби адаптациялар аниқланган. Бу бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университетининг 2024 йил 28-августдаги №1 сон Илмий кенгаши томонидан тасдиқланган “Эшкак эшувчиларда елка бўғимининг шикастланиш даражасини барвақт аниқлаш натижалари” ва “Байдарка ва каноеда эшкак эшувчи спортчиларда елка бўғими шикастланишларининг реаблитатсия ҳамда профилактика дастури” номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Бу бўйича Жиззах вилояти ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитатсия қилиш ва протезлаш марказига 2024-йил 28-сентябрдаги 24/1-сонли буйруқ, РИТОИА тиббиёт маркази Самарқанд филиалига 2024-йил 2-октябрдаги 157-И-сонли буйруқ асосида ва Самарқанд вилояти ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитатсия қилиш ва протезлаш марказига 2024-йил 2-октябрдаги 46-А-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: байдарка ва каноэда эшкак эшувчилар танасининг антропометрик кўрсаткичлари ва морфологик тузилишини қиёсий ўрганиш амалга оширилди, бу махсус жисмоний фаолият натижасида спортчиларда пайдо бўладиган ўзига хос адаптацияларни аниқлаш имконини берган. Тана тузилишига, шу жумладан мушак ва ёғ массасига алоҳида эътибор қаратилган, бу спорт машғулотларининг жисмоний тайёргарлик ва саломатликка таъсирини оширган. Иқтисодий самарадорлиги: реабилитация учун сарф харажатлар икки баробарга қисқарди, елка бўғими функциясининг тикланиш вақтини қисқартирди. Шунингдек малакали спортчиларни тарбиялаш жараёнларини тезлаштиради ва қўшимча сарф ҳаражатларни тежайди. Хулоса: байдарка ва каноэда эшкак эшувчиларда елка бўғими шикастланишларининг сабабларини чуқур ўрганилиши натижасида уларни профилактика ва реабилитациясига қаратилган ихтисослаштирилган дастур ишлаб чиқилди. Спортчилар жисмоний тайёргарлик жараёни самарадорлигини ошириш ҳамда молиявий сарф харажатларни қисқартириш мумкин, сув спорти соҳасида юқори ижтимоий ва иқтисодий самарадорлигини оширади.
учинчи илмий янгилик: тадқиқот давомида эшкак эшувчиларда шикастланган елка бўғимини ўраб турган мушакларнинг функционал фаоллиги тўғрисида малумотларни ўрганиш, бу жароҳатлардан кейин нерв-мушак координациясининг хусусиятларини аниқлаш имконини берган ва ушбу тадқиқот жароҳатларнинг ривожланишида мушаклар дисбалансининг табиати ва алоҳида мушак гуруҳларининг роли ҳақида янги маълумотлар асосланган. Бу бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университетининг 2024 йил 28-августдаги №1 сон Илмий кенгаши томонидан тасдиқланган “Эшкак эшувчиларда елка бўғимининг шикастланиш даражасини барвақт аниқлаш натижалари” ва “Байдарка ва каноеда эшкак эшувчи спортчиларда елка бўғими шикастланишларининг реаблитатсия ҳамда профилактика дастури” номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Бу бўйича Жиззах вилояти ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитатсия қилиш ва протезлаш марказига 2024-йил 28-сентябрдаги 24/1-сонли буйруқ, РИТОИА тиббиёт маркази Самарқанд филиалига 2024-йил 2-октябрдаги 157-И-сонли буйруқ асосида ва Самарқанд вилояти ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитатсия қилиш ва протезлаш марказига 2024-йил 2-октябрдаги 46-А-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: ушбу тадқиқот давомида эшкак эшувчиларда шикастланган елка бўғимини ўраб турган мушакларнинг функционал фаоллиги тўғрисида маълумотлар олинди, бу жароҳатлардан кейин нерв-мушак координациясининг хусусиятларини аниқлаш имконини берган. Ушбу тадқиқот жароҳатларнинг ривожланишида мушаклар дисбалансининг табиати ва алоҳида мушак гуруҳларининг роли ҳақида янги маълумотлар аниқланган. Иқтисодий самарадорлиги: байдаркачиларда узоқ давом этувчи реабилитацион сарф ҳаражатлар камайтиради, машғулотлардаги танаффус даврини  камайтиради. Бунинг натижасида спорт муассасаларининг моддий ресурслар тежалади ҳамда юқори малакали сақланиб қолиш имконини беради. Хулоса: байдарка ва каноэда эшкак эшувчиларда елка бўғими шикастланишларининг сабабларини чуқур ўрганилиши натижасида уларни профилактика ва реабилитациясига қаратилган ихтисослаштирилган дастур ишлаб чиқилди. Спортчилар жисмоний тайёргарлик жараёни самарадорлигини ошириш ҳамда молиявий сарф харажатларни қисқартириш мумкин, сув спорти соҳасида юқори ижтимоий ва иқтисодий самарадорлигини оширади.
тўртинчи илмий янгилик: илк марта эшкак эшувчиларда жароҳатлар механикаси, мушаклар дисабаланси ва жароҳатларнинг клиник хусусиятлари бўйича олинган маълумотлар асосида елка бўғимлари жароҳатларини реабилитация қилиш ва олдини олиш бўйича ихтисослаштирилган дастур ва инновацион ечимлар ишлаб чиқилган. Бу бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университетининг 2024 йил 28-августдаги №1 сон Илмий кенгаши томонидан тасдиқланган “Эшкак эшувчиларда елка бўғимининг шикастланиш даражасини барвақт аниқлаш натижалари” ва “Байдарка ва каноеда эшкак эшувчи спортчиларда елка бўғими шикастланишларининг реаблитатсия ҳамда профилактика дастури” номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Бу бўйича Жиззах вилояти ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитатсия қилиш ва протезлаш марказига 2024-йил 28-сентябрдаги 24/1-сонли буйруқ, РИТОИА тиббиёт маркази Самарқанд филиалига 2024-йил 2-октябрдаги 157-И-сонли буйруқ асосида ва Самарқанд вилояти ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитатсия қилиш ва протезлаш марказига 2024-йил 2-октябрдаги 46-А-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: эшкак эшувчиларда жароҳатлар механикаси, мушаклар дисабаланси ва жароҳатларнинг клиник хусусиятлари бўйича олинган маълумотлар асосида елка бўғимлари жароҳатларини реабилитация қилиш ва олдини олиш бўйича ихтисослаштирилган дастур ишлаб чиқилган ва синовдан ўтказилган. Назорат остидаги тадқиқотлар орқали дастур самарадорлигини баҳолаш, тикланишни яхшилаш ва қайта шикастланишларнинг олдини олиш учун инновацион ечимлар топилган. Иқтисодий самарадорлиги: Байдарка ва каноэда эшкак эшувчиларни реабилитацияси юзасидан ишлаб чиқилган махсус дастурлар юқори ҳаражатли муолажалар, узоқ давом этувчи реабилитация сарф харажатларини камайтиради. Бу чора тадбирлар спортчилар фаолиятини узайтириш, реабилитацияни узлуксиз давом эттириш ва янги кадрлар тайёрлаш учун сарфланадиган ресурсларни тежаш имкониятини яратади. Хулоса: байдарка ва каноэда эшкак эшувчиларда елка бўғими шикастланишларининг сабабларини чуқур ўрганилиши натижасида уларни профилактика ва реабилитациясига қаратилган ихтисослаштирилган дастур ишлаб чиқилди. Спортчилар жисмоний тайёргарлик жараёни самарадорлигини ошириш ҳамда молиявий сарф харажатларни қисқартириш мумкин, сув спорти соҳасида юқори ижтимоий ва иқтисодий самарадорлигини оширади.