Темиров Орифжон Олимовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Яллиғланишга қарши препаратлар полипрагмазиясида қизилўнгачнинг морфологик хусусиятлари” 14.00.02 – морфология (тиббиёт фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Tib2637.
Илмий раҳбар: Тешаев Шухрат Жумаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01.
Расмий оппонентлар: Ҳасанова Дилноза Ахроровна тиббиёт фанлари доктори; Шатманов Суюнали Туктаназарович тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
II.  Тадқиқотнинг мақсади: 
яллиғланишга қарши препаратлар билан полипрагмазиясида қизилўнгачнинг  морфологик хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
постнатал онтогенезда 9 ойлик оқ зотсиз каламушлар қизилўнгач деворининг меъёрий морфологик ва морфометрик параметрлари ҳамда яллиғланишга қарши дори воситалари билан полипрагмазиядан кейин юзага келадиган патоморфологик ўзгаришлари аниқланган;
илк бор назорат гуруҳи 9 ойлик оқ зотсиз каламушларда ностероид яллиғланишга қарши дори воситаларини қўллаш орқали қизилўнгач девори қаватларининг морфологик ва морфометрик параметрларини қиёсий таҳлил натижалари асосида аниқланган;
илк бор оқ зотcиз каламушларда 4 хил турдаги яллиғланишга қарши препаратларни қўллаганда қизилўнгач деворининг гиперемияси, шиллиқ қаватининг шиши, эпителий ҳужайра ядроларининг катталашгани, шиллиқ ости қавати ҳужайраларининг гиперплазияси юзага келиши исботланган;
илк маротаба постнатал онтогенезда оқ каламушларда 5 хил турдаги яллиғланишга қарши препаратларни қўллаганда қизилўнгач девори қаватлари вена қон томирларининг тўлақонлиги, мушак қавати толаларнинг гипертрофияси ва шиши яққол намоён бўлиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ностероид яллиғланишга қарши дори воситалари билан полипрагмазияда қизилўнгачнинг морфологик ўзгаришларини аниқлаш натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: постнатал онтогенезда 9 ойлик оқ зотсиз каламушлар қизилўнгач деворининг меъёрий морфологик ва морфометрик параметрлари ҳамда яллиғланишга қарши дори воситалари билан полипрагмазиядан кейин юзага келадиган патоморфологик ўзгаришлари аниқланганлиги бўйича “Ностероид яллиғланишга қарши дори воситалари билан полипрагмазияда қизилўнгачнинг морфологик ўзгаришларини аниқлаш” номли услубий тавсиянома (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 21.12.2022 йилдаги 8 н-р/1546-сонли хулосаси тасдиқланган). Ушбу тавсиялар қизилўнгачда полифарматизм билан морфологик ўзгаришларни аниқлаш, дори воситаларининг ножўя таъсирларини даволаш ва олдини олиш тартибини тизимли равишда ташкил этиш имконини беради. Полипрагмазия даврида қизилўнгачнинг морфофункционал хусусиятлари ва морфометрик ўзгаришларини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар Бухоро вилоят патологик анатомия буюроси, Республика иқтисослашган онкология ва радиология илмий амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали ва Вобкент тумани тиббиёт бирлашмаси патологик анатомия бўлими амалий фаолиятига жорий этилди. Олинган тадқиқот маълумотларини ҳаётга татбиқ этиш қизилўнгачнинг морфологик кўрсаткичлари асосида органопатология ривожланишини эрта ташхислаш ва олдини олиш, ҳаёт сифатини яхшилаш ва асоратлар сонини камайтириш имконини берди. Ижтимоий самарадорлиги: беморлар саломатлигининг тез қайта тикланиши, ҳаёт сифатини яхшилаш, асоратларнинг олдини олиш, ўлим кўрсаткичини камайтириш орқали тадқиқотнинг ижтимоий аҳамияти оширилади. Иқтисодий самарадорлиги: асоратларни олдини олиш, госпитализацияни қисқартириш ва даволашга кетадиган умумий сарф харажатни камайтириш ҳисобига эришилади. Дори воситаларининг ножўя таъсирларини даволаш ва олдини олиш тартибини тизимли равишда ташкил этиш самарадорлигини таъминлайди натижада стационар даволаш жараёнидаги дори воситаларининг кўп ва асоссиз ишлатилишидан келиб чиқадиган патологиялар оқибатидаги асоратлар ва ўлим ҳолатлари олди олиниб, беморлар орасида ўлим, асоратлар кўрсаткичи яхшиланишига олиб келади. Бунинг натижасида бюджетга 178000 сўмга  иқтисод қилиш имконини берган ва  иқтисодий самарадорликка эришилган.
иккинчи илмий янгилик: илк бор назорат гуруҳи 9 ойлик оқ зотсиз каламушларда ностероид яллиғланишга қарши дори воситаларини қўллаш орқали қизилўнгач девори қаватларининг морфологик ва морфометрик параметрларини қиёсий таҳлил натижалари асосида аниқланганлиги бўйича “Ностероид яллиғланишга қарши дори воситалари билан полипрагмазияда қизилўнгачнинг морфологик ўзгаришларини аниқлаш” номли услубий тавсиянома (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 21.12.2022 йилдаги 8 н-р/1546-сонли хулосаси тасдиқланган). Ушбу тавсиялар қизилўнгачда полипрагмазия билан морфологик ўзгаришларни аниқлаш, дори воситаларининг ножўя таъсирларини даволаш ва олдини олиш тартибини тизимли равишда ташкил этиш имконини беради. Полипрагмазия даврида қизилўнгачнинг морфофункционал хусусиятлари ва морфометрик ўзгаришларини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар Бухоро вилоят патологик анатомия буюроси, Республика иқтисослашган онкология ва радиология илмий амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали ва Вобкент тумани тиббиёт бирлашмаси патологик анатомия бўлими амалий фаолиятига жорий этилди. Олинган тадқиқот маълумотларини ҳаётга тадбиқ этиш қизилўнгачнинг морфологик кўрсаткичлари асосида органопатология ривожланишини эрта ташхислаш ва олдини олиш, ҳаёт сифатини яхшилаш ва асоратлар сонини камайтириш имконини берди. Ижтимоий самарадорлиги: беморлар саломатлигининг тез қайта тикланиши, ҳаёт сифатини яхшилаш, асоратларнинг олдини олиш, ўлим кўрсаткичини камайтириш орқали тадқиқотнинг ижтимоий аҳамияти оширилади. Иқтисодий самарадорлиги: асоратларни олдини олиш, госпитализацияни қисқартириш ва даволашга кетадиган умумий сарф харажатни камайтириш ҳисобига эришилади. Дори воситаларининг ножўя таъсирларини даволаш ва олдини олиш тартибини тизимли равишда ташкил этиш самарадорлигини таъминлайди натижада стационар даволаш жараёнидаги дори воситаларининг кўп ва асоссиз ишлатилишидан келиб чиқадиган патологиялар оқибатидаги асоратлар ва ўлим ҳолатлари олди олиниб, беморлар орасида ўлим, асоратлар кўрсаткичи яхшиланишига олиб келади. Бунинг натижасида бюжетга 158000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган ва  иқтисодий самарадорликка эришилган.
учинчи илмий янгилик: илк бор оқ зотcиз каламушларда 4 хил турдаги яллиғланишга қарши препаратларни қўллаганда қизилўнгач деворининг гиперемияси, шиллиқ қаватининг шиши, эпителий ҳужайра ядроларининг катталашгани, шиллиқ ости қавати ҳужайраларининг гиперплазияси юзага келиши исботланганлиги бўйича “Ностероид яллиғланишга қарши дори воситалари билан полипрагмазияда қизилўнгачнинг морфологик ўзгаришларини аниқлаш” номли услубий тавсиянома (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 21.12.2022 йилдаги 8 н-р/1546-сонли хулосаси тасдиқланган). Ушбу тавсиялар қизилўнгачда полифарматизм билан морфологик ўзгаришларни аниқлаш, дори воситаларининг ножўя таъсирларини даволаш ва олдини олиш тартибини тизимли равишда ташкил этиш имконини беради. Полипрагмазия даврида қизилўнгачнинг морфофункционал хусусиятлари ва морфометрик ўзгаришларини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар Бухоро вилоят патологик анатомия буюроси, Республика иқтисослашган онкология ва радиология илмий амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали ва Вобкент тумани тиббиёт бирлашмаси патологик анатомия бўлими амалий фаолиятига жорий этилди. Олинган тадқиқот маълумотларини ҳаётга тадбиқ этиш қизилўнгачнинг морфологик кўрсаткичлари асосида органопатология ривожланишини эрта ташхислаш ва олдини олиш, ҳаёт сифатини яхшилаш ва асоратлар сонини камайтириш имконини берди. Ижтимоий самарадорлиги: беморлар саломатлигининг тез қайта тикланиши, ҳаёт сифатини яхшилаш, асоратларнинг олдини олиш, ўлим кўрсаткичини камайтириш орқали тадқиқотнинг ижтимоий аҳамияти оширилади. Иқтисодий самарадорлиги: асоратларни олдини олиш, госпитализацияни қисқартириш ва даволашга кетадиган умумий сарф харажатни камайтириш ҳисобига эришилади. Дори воситаларининг ножўя таъсирларини даволаш ва олдини олиш тартибини тизимли равишда ташкил этиш самарадорлигини таъминлайди натижада стационар даволаш жараёнидаги дори воситаларининг кўп ва асоссиз ишлатилишидан келиб чиқадиган патологиялар оқибатидаги асоратлар ва ўлим ҳолатлари олди олиниб, беморлар орасида ўлим, асоратлар кўрсаткичи яхшиланишига олиб келади. Бунинг натижасида бюжет 205000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган ва  иқтисодий самарадорликка эришилган.
 тўртинчи илмий янгилик: илк маротаба постнатал онтогенезда оқ каламушларда 5 хил турдаги яллиғланишга қарши препаратларни қўллаганда қизилўнгач девори қаватлари вена қон томирларининг тўлақонлиги, мушак қавати толаларнинг гипертрофияси ва шиши яққол намоён бўлиши исботланганлиги бўйича “Ностероид яллиғланишга қарши дори воситалари билан полипрагмазияда қизилўнгачнинг морфологик ўзгаришларини аниқлаш” номли услубий тавсиянома (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 21.12.2022 йилдаги 8 н-р/1546-сонли хулосаси тасдиқланган). Ушбу тавсиялар қизилўнгачда полипрагмазия билан морфологик ўзгаришларни аниқлаш, дори воситаларининг ножўя таъсирларини даволаш ва олдини олиш тартибини тизимли равишда ташкил этиш имконини беради; Полипрагмазия даврида қизилўнгачнинг морфофункционал хусусиятлари ва морфометрик ўзгаришларини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар Бухоро вилоят патологик анатомия буюроси, Республика иқтисослашган онкология ва радиология илмий амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали ва Вобкент тумани тиббиёт бирлашмаси патологик анатомия бўлими амалий фаолиятига жорий этилди. Олинган тадқиқот маълумотларини ҳаётга татбиқ этиш қизилўнгачнинг морфологик кўрсаткичлари асосида органопатология ривожланишини эрта ташхислаш ва олдини олиш, ҳаёт сифатини яхшилаш ва асоратлар сонини камайтириш имконини берди. Ижтимоий самарадорлиги: беморлар саломатлигининг тез қайта тикланиши, ҳаёт сифатини яхшилаш, асоратларнинг олдини олиш, ўлим кўрсаткичини камайтириш орқали тадқиқотнинг ижтимоий аҳамияти оширилади. Иқтисодий самарадорлиги: асоратларни олдини олиш, госпитализацияни қисқартириш ва даволашга кетадиган умумий сарф харажатни камайтириш ҳисобига эришилади.  Дори воситаларининг ножўя таъсирларини даволаш ва олдини олиш тартибини тизимли равишда ташкил этиш самарадорлигини таъминлайди натижада стационар даволаш жараёнидаги дори воситаларининг кўп ва асоссиз ишлатилишидан келиб чиқадиган патологиялар оқибатидаги асоратлар ва ўлим ҳолатлари олди олиниб, беморлар орасида ўлим, асоратлар кўрсаткичи яхшиланишига олиб келади. Бунинг натижасида бюжетга 198000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган ва  иқтисодий самарадорликка эришилган.