Муйдинов Дилшод Нажмиддиновичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Замонавий миграция жараёнларининг миллий хавфсизликни таъминлашдаги ўзига хос ижтимоий-сиёсий тенденсиялари (Германия ва Франция мисолида)”, 23.00.05 – Миллий хавфсизликни тизимли таҳлили ва истиқболини белгилаш муаммолари.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.DSc/Ss80
Илмий раҳбар: Пахрутдинов Шукритдин Илясович, сиёсий фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси ИИВ Малака ошириш институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи DSc.31/28.06.2024.Ss.178.01 рақамли илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Дехканов Наримон Бурхонжонович сиёсий фанлар доктори (DSc), профессор
Мадаминова Дурдона Искандаровна сиёсий фанлар доктори (DSc), доцент
Якубов Бахтиёр Султонназирович сиёсий фанлар доктори (DSc), доцент
Етакчи ташкилот: Тошкент кимё-технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
миграция жараёнларини давлатларнинг миллий хавфсизлигини таъминлашдаги ўзига хос ижтимоий-сиёсий тенденсияларини Германия ва Франция мисолида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳозирги даврда анъанавий давом этувчи миграция жараёнлари ижобий мазмундаги институционаллашган ижтимоий-сиёсий зарурат сифатида намоён бўлиши билан бирга, трансмиллий демографик ҳаракатлар доирасидаги деструктив тенденсиялар – давлатларнинг миллий стратегик манфаатлари, суверенитети ва комплекс миллий хавфсизлик доктринасига, шунингдек, минтақавий ва халқаро сиёсий тизимнинг институционал барқарорлигига таҳдид солувчи мураккаб ижтимоий-сиёсий хатарлар сифатида назарий жиҳатдан асосланган;
миграцион хавфсизликни таъминлашнинг муҳим шартларидан бири –иммигрантларни қабул қилувчи давлатлар томонидан миллатлараро консолидация, этнополитик интеграция, конфессиявий плюрализм ва инклюзив идентификация сиёсати асосида бўлсагина жамиятда сиёсий барқарорлик таъминланиши, акс ҳолда ижтимоий гибридлашув ва сиёсий социализация жараёни қийинлашиб, миллий хавфсизлик архитектурасига салбий таъсир кўрсатиши асослаб берилган;
оммавий маданият таъсири туфайли Европа ҳамжамиятида оила институционал модели қадриятининг эрозияси, демографик инқироз жараёнларининг кучайиши, аҳоли сонининг камайиши ва ҳудудларда сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий мувозанат бузилиши, хорижлик мигрантларга бўлган талабнинг ортиб бориши билан боғлиқ тенденсиялар ўзаро фарқли равишда Ғарб ва ислом сивилизациялари ўртасида миграцион интеграцияни сиёсий жиҳатдан таъминлаш заруратини вужудга келтираётгани асослаб берилган;
Европа Иттифоқида Германия ва Франция каби интенсив миграция оқимини қабул қилувчи давлатлар мисолида демографик ва маданий гомогенизация (маданий глобаллашувнинг, маданий хилма-хилликнинг камайиши) жараёнларининг институционал трансформацияси натижасида, меҳнат ресурслари манбаи сифатидаги анъанавий “меҳмон ишчи” (вақтинчалик ёлланиб ишлайдиган чет эллик ёки бошқа давлат фуқароси) мақоми “хавфсизликка таҳдид” солувчи “сиёсий нутқ актлари” (аниқ бир вазиятга йўналтирилган нутқ) сифатида талқин этила бошланиши миграция омилининг сиёсийлашувга олиб келаётганлиги ва бу жараённинг миграцион протексионизм (ташқи оламдан ҳимояланиш) ҳамда миграциянинг секюритизацияси орқали сиёсийлашув механизмлари билан чамбарчас боғлиқлиги ижтимоий-сиёсий феномен сифатида исботланган;
Марказий Осиё минтақасида ташқи меҳнат миграцияси тизимини институционал ва ташкилий ислоҳ қилиш, минтақадаги меҳнат муҳожирларини анъанавий миграция оқимларига муқобил равишда интеграцион сиёсат орқали жалб этиш механизмларини (қабул қилувчи давлатлар иштирокида “малакали мигрант” мақомини ҳуқуқий жиҳатдан расмийлаштирувчи ва уларнинг инсоний капиталини шакллантиришга қаратилган ҳамкорликка асосланган ўқув-институционал платформалар ва ҳ.к.) яратиш, шунингдек, Халқаро миграция ташкилоти шафелигида “Европа Иттифоқи – Марказий Осиё миграция сиёсати ҳамжамияти”ни ташкил этиш зарурати минтақавий сиёсий ҳамкорликни чуқурлаштириши ва мувофиқлаштирилган миграция бошқарувини шакллантириши сиёсий нуқтаи назаридан далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Миграция омилининг Европа Иттифоқи сиёсий жараёнлари ва хавфсизлигига таъсири (Германия ва Франция мисолида) бўйича ўрганишлар юзасидан ишлаб чиқилган амалий таклиф ва тадқиқот натижалари асосида:
ҳозирги даврда анъанавий давом этувчи миграция жараёнлари ижобий мазмундаги институционаллашган ижтимоий-сиёсий зарурат сифатида намоён бўлиши билан бирга, трансмиллий демографик ҳаракатлар доирасидаги деструктив тенденсиялар – давлатларнинг миллий стратегик манфаатлари, суверенитети ва комплекс миллий хавфсизлик доктринасига, шунингдек, минтақавий ва халқаро сиёсий тизимнинг институционал барқарорлигига таҳдид солувчи мураккаб ижтимоий-сиёсий хатарлар сифатида назарий жиҳатдан асосланганлигига оид илмий хулоса ва амалий таклифлардан Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлиги халқаро миграцияга доир қонун ҳужжатлари лойиҳаларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлигининг 2025-йил 31-январдаги 03-532-сонли маълумотномаси). Натижада, давлатларнинг миллий стратегик манфаатлари, суверенитети ва барқарорлигини таъминлашга хизмат қилган;
миграцион хавфсизликни таъминлашнинг муҳим шартларидан бири –иммигрантларни қабул қилувчи давлатлар томонидан миллатлараро консолидация, этнополитик интеграция, конфессиявий плюрализм ва инклюзив идентификация сиёсати асосида бўлсагина жамиятда сиёсий барқарорлик таъминланиши, акс ҳолда ижтимоий гибридлашув, сиёсий социализация жараёни қийинлашиб, миллий хавфсизлик архитектурасига салбий таъсир кўрсатиши асослаб берилганлигига оид илмий хулоса ва амалий таклифлардан Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлиги халқаро миграцияга доир қонун ҳужжатлари лойиҳалари, ҳисоботларни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлигининг 2025-йил 31-январдаги 03-532-сонли маълумотномаси). Натижада, миграцион хавфсизликни таъминлаш орқали жамиятда сиёсий барқарорлик таъминланишга хизмат қилган;
оммавий маданият таъсири туфайли Европа ҳамжамиятида оила институционал модели қадриятининг эрозияси, демографик инқироз жараёнларининг кучайиши, аҳоли сонининг камайиши ва ҳудудларда сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий мувозанат бузилиши, хорижлик мигрантларга бўлган талабнинг ортиб бориши билан боғлиқ тенденсиялар ўзаро фарқли Ғарб ва Ислом сивилизациялари ўртасида миграцион интеграцияни сиёсий жиҳатдан таъминлаш заруратини вужудга келтираётганига оид таклиф ва тавсиялардан Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати – Ўзбекистон Либерал-демократик партиясининг сайловолди дастурини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати – Ўзбекистон
Либерал-демократик партияси Сиёсий кенгаш ижроия қўмитасининг 2025-йил
24-январдаги 01-27/37-сонли маълумотномаси). Натижада, ҳудудларда сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий мувозанатни сақлашга хизмат қилган;
Европа Иттифоқида Германия ва Франция каби интенсив миграция оқимини қабул қилувчи давлатлар мисолида демографик ва маданий гомогенизация (маданий глобаллашувнинг бир жиҳати бўлиб, маданий хилма-хилликнинг камайиши) жараёнларининг институционал трансформацияси натижасида, меҳнат ресурслари манбаи сифатидаги анъанавий “меҳмон ишчи” (вақтинчалик ёлланиб ишлайдиган чет эллик ёки бошқа давлат фуқароси) мақоми “хавфсизликка таҳдид” солувчи “сиёсий нутқ актлари” (аниқ бир вазиятга йўналтирилган нутқ) сифатида талқин этила бошланиши миграция омилининг сиёсийлашувга олиб келаётганлиги ва бу жараённинг миграцион протексионизм ҳамда миграциянинг секюритизацияси орқали сиёсийлашув механизмлари билан чамбарчас боғлиқлиги ижтимоий-сиёсий феномен сифатида исботланганлигига оид илмий хулосалар, таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлар институтининг илмий ва амалий фаолиятида, хусусан, қонунларни такомиллаштириш борасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлар институтининг 2024-йил 31-октябрдаги 3/08-212-сонли далолатномаси). Натижада, миграция жараёнларининг либераллашуви ва маданий хилма-хилликни сақлаб қолишга хизмат қилган;
Марказий Осиё минтақасида ташқи меҳнат миграцияси тизимини институционал ва ташкилий ислоҳ қилиш, минтақадаги меҳнат муҳожирларини анъанавий миграция оқимларига муқобил равишда интеграцион сиёсати орқали жалб этиш механизмларини (қабул қилувчи давлатлар иштирокида “малакали мигрант” мақомини ҳуқуқий жиҳатдан расмийлаштирувчи ва уларнинг инсоний капиталини шакллантиришга қаратилган ҳамкорликка асосланган ўқув-институционал платформалар ва ҳ.к.) яратиш, шунингдек, Халқаро миграция ташкилоти шафелигида “Европа Иттифоқи – Марказий Осиё миграция сиёсати ҳамжамияти”ни ташкил этиш зарурати минтақавий сиёсий ҳамкорликни чуқурлаштириш ва мувофиқлаштирилган миграция бошқаруви нуқтаи назаридан далилланганлигига оид илмий хулоса ва амалий таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлар институти иш фаолиятида, маълумотномалар ва таҳлилий материаллар тайёрлашда фойдаланилган (Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлигининг 2025-йил 31-январдаги 03-532-сонли маълумотномаси). Натижада, ташқи меҳнат миграцияси тизимини ислоҳ қилишга хизмат қилган.