Султанов Акрам Абдухоликовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тери лейшманиозини даволаш ва унинг профилактик чора-тадбирларини такомиллаштириш”, 14.00.11 – Дерматология ва венерология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: B2022.2.PhD/Tib2753.
Илмий раҳбар: Хаитов Қахрамон Нажмитдинович, тиббиёт фанлари доктори профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи,  ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти,_DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Расмий оппонентлар: Эшбоев Эгамберди Хусанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.;  Набиев Талъат Абдувахабович, тиббиёт фанлари доктори,  
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат стоматология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади иммун-микробиологик текширувлар натижаларига асосланиб, тери лейшманиозини патогенетик даволаш усулини такомиллаштиришдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
тери лейшманиози касаллигида аксарият ҳолларда теридаги патологик жараённинг тананинг очиқ қисми юз, қўл ва оёқ соҳалари терисида жойлашиши, 69,4% ярали- некротик шакли ҳамда 30,6% тугунли-инфильтрат шаклида кечиши исботланган;
тери лейшманиозининг ярали-некротик ва тугунли-инфильтратив шакли  билан оғриган беморларнинг қон зардобида ИЛ-2 ва ИЛ-8 ситокинлари концентрациясининг назорат гуруҳи маълумотларига нисбатан сезиларли даражада ошиши (мос равишда 4,56 ± 0,09 пг/мл ва 39,46 ± 1,03 пг/мл) ҳамда беморларнинг ушбу гуруҳларида ИЛ-4 ситокини концентрациясининг назорат гуруҳига нисбатан сезиларли даражада пасайганлиги (мос равишда 1,58 ± 0,02 пг/мл) исботланган;
тери лейшманиозининг тугунли-инфильтратив ва ярали-некротик клиник шаклларида патологик ўчоқларда Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus aureus, Staphylococcus haemolyticus, Microcococae йўлдош микроорганизмлари тери лейшманиозининг ривожланиши ва кечишининг оғирлашувига олибкеладиган асосий омиллардан бўлиб хизмат қилиши исботланган;
тери лейшманиозини анъанавий даволашга нисбатан Банеотсин препарати билан комплекс даволаш беморларда ИЛ-2, ИЛ-8 ва ИЛ-4 ситокинлари миқдорини меъёр даражасига келиши, патологик ўчоқларнинг микроорганизмлардан тозаланиши, клиник ўзгаришларнинг сезиларли яхшиланиш ва яхшиланиш орқали касалликнинг ярали-некротик шаклида даволаш муддати давомийлигини 1,3 баробарга, тугунли-инфильтратив шаклида 1,2 баробарга қисқартириши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тери лейшманиозини даволаш ва унинг профилактик чора-тадбирларини такомиллаштириш, касалликнинг ўзига хос хусусиятларини ўрганиш ҳамда патогенетик асосланган даволаш усулларини такомилаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида: «Тери лейшманиозини маҳаллий даволаш усуллари» номли услубий тавсияномаси ишлаб чиқилди ва тасдиқланди (Тошкент тиббиёт академияси Экспертлар кенгашининг 21.06.2024 йил 06/24-342х-сонли хулосаси). Ушбу услубий тавсия тери лейшманиозини  ташхислаш ва даволаш алгоритмини такомиллаштириш имконини берди.
биринчи илмий янгилик: тери лейшманиози касаллигида аксарият ҳолларда теридаги патологик жараённинг тананинг очиқ қисми юз, қўл ва оёқ соҳалари терисида жойлашиши, 69,4% ярали-некротик шакли ҳамда 30,6% тугунли-инфильтратив шаклида кечиши. Илмий тадқиқот натижалари Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро вилояти ҳудудий филиали бўйича 24.07.2024-йилдаги № 25-сонли буйруғи ҳамда ушбу марказнинг Жиззах вилояти ҳудудий филиали 14.09.2024-йилдаги № 214-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2024 йил 10 декабрдаги 10/37-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги зооноз тери лейшманиозини эрта ташхислаш эрта даволанишга имкон беради, бу кўпчилик беморларда чуқур ва аниқ яралар ҳосил бўлишига олиб келмайди, айниқса жароҳатлар асосан терининг очиқ сохаларида жойлашганлиги учун бу ўз навбатида косметик чандиқли нуқсонларнинг ривожланишига тўсқинлик қилади. Иқтисодий самарадорлиги лейшманияни аниқлаш учун қўшимча равишда ташкил этилган лаборатория текширувларини ҳисобга олган ҳолда диагностика босқичини ўртача 2 баравар камайтиради, бу ётоқ кунларига қараб 2 ётоқ кунини ташкил қилади. 1 ётоқ-кун нархи 165000 сўмдан келиб чиққан ҳолда, самарадорлик 72 беморга 11880000 сўмни ташкил қилади. Анъанавий текшириш ва даволаш усулларидан фойдаланган ҳолда харажатлар ҳар бир бемор учун 3300000 сўмни ташкил этади, ишлаб чиқилган усул эса стационар даволаниш муддатини ўртача 5 кунга қисқартириш имконини беради, бу ҳар бир бемор учун 2145000 сўм иқтисодий эквивалентда ифодаланади. Хулоса: зооноз тери лейшманиозига чалинган беморларни даволаш такомиллаштирилиб, бу бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларини ҳар бир беморга 1155000 сўм миқдорида тежаш имконини берди.
иккинчи илмий янгилик: тери лейшманиозининг ярали-некротик ва тугунли-инфильтратив шакли  билан оғриган беморларнинг қон зардобида ИЛ-2 ва ИЛ-8 ситокинлари концентрациясининг назорат гуруҳи маълумотларига нисбатан сезиларли даражада ошиши (мос равишда 4,56 ± 0,09 пг/мл ва 39,46 ± 1,03 пг/мл) ҳамда беморларнинг ушбу гуруҳларида ИЛ-4 ситокини концентрациясининг назорат гуруҳига нисбатан сезиларли даражада пасайганлиги (мос равишда 1,58 ± 0,02 пг/мл) Илмий тадқиқот натижалари Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро вилояти ҳудудий филиали бўйича 24.07.2024-йилдаги № 25-сонли буйруғи ҳамда ушбу марказнинг Жиззах вилояти ҳудудий филиали 14.09.2024-йилдаги № 214-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2024 йил 10 декабрдаги 10/37-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги ўтказилган тадқиқотлар дерматознинг эрта босқичларида маълум мавсумийликни ҳисобга олган ҳолда терининг очиқ жойларида ўзига хос шаклланишлар пайдо бўлганда дерматовенерологик хизматда беморларни эрта даволаш зарурлигини кўрсатади, бу эса тегишли даволанишга имкон бериб, косметик нуқсонларнинг ривожланишига тўсқинлик қилади. Иқтисодий самарадорлиги лейшманияни аниқлаш учун қўшимча равишда ташкил этилган лаборатория текширувларини ҳисобга олган ҳолда диагностика босқичини ўртача 2 баравар камайтиради, бу ётоқ кунларига қараб 2 ётоқ кунини ташкил қилади. 1 ётоқ-кун нархи 165000 сўмдан келиб чиққан ҳолда, самарадорлик 72 беморга 11880000 сўмни ташкил қилади. Анъанавий текшириш ва даволаш усулларидан фойдаланган ҳолда харажатлар ҳар бир бемор учун 3300000 сўмни ташкил этади, ишлаб чиқилган усул эса стационар даволаниш муддатини ўртача 5 кунга қисқартириш имконини беради, бу ҳар бир бемор учун 2145000 сўм иқтисодий эквивалентда ифодаланади. Хулоса: зооноз тери лейшманиозига чалинган беморларни даволаш такомиллаштирилиб, бу бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларини ҳар бир беморга 1155000 сўм миқдорида тежаш имконини берди.
учунчи илмий янгилик: тери лейшманиозининг тугунли-инфильтратив ва ярали-некротик клиник шаклларида патологик ўчоқларда Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus aureus, Staphylococcus haemolyticus, Microcococae йўлдош микроорганизмлари тери лейшманиозининг ривожланиши ва кечишининг оғирлашувига олибкеладиган асосий омиллардан бўлиб хизмат қилиши Илмий тадқиқот натижалари Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро вилояти ҳудудий филиали бўйича 24.07.2024-йилдаги № 25-сонли буйруғи ҳамда ушбу марказнинг Жиззах вилояти ҳудудий филиали 14.09.2024-йилдаги № 214-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2024 йил 10 декабрдаги 10/37-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги зооноз тери лейшманиозини ўз вақтида аниқлаш ва даволаш яллиғланиш ҳосил бўлишининг оғирлигини камайтиришга ва ушбу дерматознинг реабилитация даврини сезиларли даражада енгиллаштиришга имкон берди. Иқтисодий самарадорлиги лейшманияни аниқлаш учун қўшимча равишда ташкил этилган лаборатория текширувларини ҳисобга олган ҳолда диагностика босқичини ўртача 2 баравар камайтиради, бу ётоқ кунларига қараб 2 ётоқ кунини ташкил қилади. 1 ётоқ-кун нархи 165000 сўмдан келиб чиққан ҳолда, самарадорлик 72 беморга 11880000 сўмни ташкил қилади. Анъанавий текшириш ва даволаш усулларидан фойдаланган ҳолда харажатлар ҳар бир бемор учун 3300000 сўмни ташкил этади, ишлаб чиқилган усул эса стационар даволаниш муддатини ўртача 5 кунга қисқартириш имконини беради, бу ҳар бир бемор учун 2145000 сўм иқтисодий эквивалентда ифодаланади. Хулоса: Зооноз тери лейшманиозига чалинган беморларни даволаш такомиллаштирилиб, бу бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларини ҳар бир беморга 1 155000 сўм миқдорида тежаш имконини берди.
тўртинчи илмий янгилик: тери лейшманиозини анъанавий даволашга нисбатан Банеотсин препарати билан комплекс даволаш беморларда ИЛ-2, ИЛ-8 ва ИЛ-4 ситокинлари миқдорини меъёр даражасига келиши, патологик ўчоқларнинг микроорганизмлардан тозаланиши, клиник ўзгаришларнинг сезиларли яхшиланиш ва яхшиланиш орқали касалликнинг ярали-некротик шаклида даволаш муддати давомийлигини 1,3 баробарга, тугунли-инфильтратив шаклида 1,2 баробарга қисқартириши Илмий тадқиқот натижалари Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро вилояти ҳудудий филиали бўйича 24.07.2024-йилдаги № 25-сонли буйруғи ҳамда ушбу марказнинг Жиззах вилояти ҳудудий филиали 14.09.2024-йилдаги № 214-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2024 йил 10 декабрдаги 10/37-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги ўтказилган тадқиқотлар дерматознинг эрта босқичларида маълум мавсумийликни ҳисобга олган ҳолда терининг очиқ жойларида ўзига хос шаклланишлар пайдо бўлганда дерматовенерологик хизматда беморларни эрта даволаш зарурлигини кўрсатади, бу эса тегишли даволанишга имкон бериб, косметик нуқсонларнинг ривожланишига тўсқинлик қилади. Иқтисодий самарадорлиги лейшманияни аниқлаш учун қўшимча равишда ташкил этилган лаборатория текширувларини ҳисобга олган ҳолда диагностика босқичини ўртача 2 баравар камайтиради, бу ётоқ кунларига қараб 2 ётоқ кунини ташкил қилади. 1 ётоқ-кун нархи 165000 сўмдан келиб чиққан ҳолда, самарадорлик 72 беморга 11880000 сўмни ташкил қилади. Анъанавий текшириш ва даволаш усулларидан фойдаланган ҳолда харажатлар ҳар бир бемор учун 3300000 сўмни ташкил этади, ишлаб чиқилган усул эса стационар даволаниш муддатини ўртача 5 кунга қисқартириш имконини беради, бу ҳар бир бемор учун 2145000 сўм иқтисодий эквивалентда ифодаланади. Хулоса: зооноз тери лейшманиозига чалинган беморларни даволаш такомиллаштирилиб, бу бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларини ҳар бир беморга 1155000 сўм миқдорида тежаш имконини берди.