Ширинова Ҳилола Ҳамроқуловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Пародонт тўқимасида ортиқча тана вазн таъсирида юзага келадиган ўзгаришлар ва уларнинг асоратларини олдини олиш йўллари” 14.00.21 – Стоматология. 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.2.PhD/Tib1256.
Илмий раҳбар: Хабибова Назира Насуллоевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03.
Расмий оппонентлар: Саидов Акбар Ахадович, тиббиёт фанлари доктори, доцент;  Бекжанова Ольга Есеновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: С.Д.Асфандияров номидаги Қозоғистон миллий тиббиёт университети (Қозоғистон Республикаси)
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади пародонт тўқимасида ортиқча тана вазн таъсирида   юзага келадиган ўзгаришлар профилактикаси ва комплекс даволашни такомиллаштиришдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат бўлган: 
илк бор беморларда ортиқча тана вазн (ТМИ>30) пародонтал чўнтак чуқурлигининг нормадан ошишига олиб келганлиги ва бу тана вазни норма бўлган беморларга нисбатан юқори эканлигилиги аниқланган;
ортиқча тана вазнига эга беморларда антисептик дори воситаси ва лазеротерапия қўллаш билан комплекс даволаш пародонтопатоген микроорганизмлар таркибини камайтириши илмий жиҳатдан исботланган;
комплекс даво ортиқча тана вазнига эга беморларда пародонтал чўнтаклар чуқурлигини камайтириб, касалликнинг ремиссия даврини узайтирганлиги исботланган;
илк бор ортиқча тана вазнли беморларда пародонт касалликларини даволаш самарадорлигини ошишига олиб келган комплекс даволашнинг оптимал схемаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ортиқча тана вазнига эга беморларда пародонт тўқима касалликларини профилактикаси ва даволашни яхшилаш бўйича илмий изланиш натижаларига кўра: 
биринчи илмий янгилик:  илк бор беморларда ортиқча тана вазн (ТМИ>30) пародонтал чўнтак чуқурлигининг нормадан ошишига олиб келганлиги ва бу тана вазни норма бўлган беморларга нисбатан юқори эканлигилиги аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: ортиқча тана массасига эга беморларда пародонт тўқималарида микроциркулятор бузилишлари натижасида патологик милк чўнтаклари чуқурлигининг ортиши асосий касалликка бевосита боғлаш имконини беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (27.09.2024 й; №51I) билан ҳамда Бухоро вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (16.10.2024 й; № 01-58)  билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: ортиқча тана массасига эга беморларни пародонтал чўнтак ҳолатини баҳолаш ортиқча тана вазн негизида шаклланган сурункали тарқоқ пародонтитни эрта ташхислаш ва самарали даволаш ҳамда профилактика самарадорлигини оширишга имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: бир беморнинг мураккаб клиник диагностикаси нархи 148000 сўм, диагностика натижаларини қайта ишлашда вақт бирлиги учун шифокорнинг ва ҳамшираларнинг иш ҳақи учун 41000 сўмни ташкил қилди. Беморларда сурункали тарқоқ пародонтитни ташҳислаш орқали сарфланадиган харажатларини 107000 сўмга камайтиришга эришилди. Хулоса: ортиқча тана массасига эга беморларнинг патологик чўнтак ҳолатини баҳолаш орқали эрта ташхис ва самарали даволаш усулларини тавсия этиш орқали, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 107000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 148000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди;
иккинчи илмий янгилик: ортиқча тана вазнига эга беморларда антисептик дори воситаси ва лазеротерапия қўллаш билан комплекс даволаш пародонтопатоген микроорганизмлар таркибини камайтириши илмий жиҳатдан исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: ортиқча тана массасига эга беморларда оғиз бўшлиғида пародонтопатоген микроорганизмлар бундай патологиялар кузатилмаган беморларга қараганда юқори концентрацияда учраши ва бу яллиғланиш жараёнини кучайтириши, пародонт касалликларини клиник кўринишини қийинлаштириши ҳамда клиник-прогностик эҳтимолини инобатга олган ҳолда оғиз бўшлиғи гигиеник ва микробиоценозини  яхшилашда  антисептик дори воситаси ва лазеротерапияни қўллаш самарали натижалар олиш имконини беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (27.09.2024 й; №51I) билан ҳамда Бухоро вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (16.10.2024 й; № 01-58)  билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: ортиқча тана вазни мавжуд беморларда кечаётган сурункали тарқоқ пародонтитда маҳаллий тўқималардаги тизимли яллиғланиш кўрсаткичларини баҳолашнинг ишлаб чиқилган усули даво-профилактика натижаларини ҳамда патологик жараённинг кечишини объективлаштириши, тавсия этилаётган антисептик дори воситаси ва лазеротерапияни қўллаш амалий соғлиқни сақлаш тизимидаги шифокорларга беморларни маҳаллий даво-профилактика усулини танлашга мақсадли ёндашув ва самарали даволаш имкониятини берган. Иқтисодий самарадорлиги: тана массаси нормадан юқори беморларда оғир даражали пародонтитларнинг клиник-прогностик эҳтимолини инобатга олган ҳолда оғиз бўшлиғи гигиеник ва микробиологик ҳолатини яхшилашда тавсия этилган даво-профилактика усуллари соғайиш муддатини ўртача 5 кунга қисқартириб (БДТИ қошидаги стоматологик илмий амалий марказнинг прейскурантига кўра стоматолог кўриги 1 бемор учун 41000 сўмни ташкил қилади); стоматолог қабулида бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 30000 сўм дори воситалари сарфланади), малакали гигиенани таъминлаш 110000 сўм. Хулоса: ортиқча тана массасига эга беморларда оғир даражали пародонтитларни ташхислаш ва даволаш усулларининг жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 150000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
учинчи илмий янгилик: комплекс даво ортиқча тана вазнига эга беморларда пародонтал чўнтаклар чуқурлигини камайтириб, касалликнинг ремиссия даврини узайтирганлиги исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: ортиқча тана массасига эга беморларда сурункали тарқоқ пародонтитда оғиз бўшлиғи микробиоценозига таъсир этувчи омилларни баҳолаш, яллиғланиш жараёнининг генерализацияланишининг ривожланишини ташҳислаш ва суяк резорбцияси ҳамда пародонтал чўнтаклар чуқурлигини инобатга олиб комплекс даволаш бу беморларда пародонт касалликларини даволаш ва профилактика қилиш усулини оптималлаштириш имконини берган. Бу ўз навбатида, даволаш натижаларини яхшилаб, шифо жараёнини тезлаштириб, даво кунини қисқартиради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (27.09.2024 й; №51I) билан ҳамда Бухоро вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (16.10.2024 й; № 01-58)  билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: ортиқча тана массасига эга беморларда сурункали тарқоқ пародонтитда пародонт тўқималарида микроциркуляция бузилиши, патологик пародонтал чўнтаклар чуқурлигини аниқлаш, оғиз бўшлиғи микробиоценози ўзгаришларини таҳлил қилиш ўз вақтида ташхислаш ва даволаш имконини берди, бу эса беморларда ресидивларнинг камайиши ва ривожланиш эҳтимоли юқори бўлган асоратларни олдини олиш имконини берган, бу ўз навбатида даволашнинг ижобий натижаларини кўпайтириб, даволаш сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: ортиқча тана вазнга эга беморларда оғир даражали пародонтитларнинг клиник-прогностик эҳтимолини инобатга олган ҳолда оғиз бўшлиғи гигиеник ҳолатини яхшилашда тавсия этилган даво-профилактика усуллари: соғайиш муддатини ўртача 5 кунга қисқартириб (БДТИ қошидаги стоматологик илмий амалий марказнинг прейскурантига кўра стоматолог кўриги 1 бемор учун 41000 сўмни ташкил қилади); стоматолог қабулида бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 30000 сўм дори воситалари сарфланади), малакали гигиенани таъминлаш 110000 сўм. Хулоса: ортиқча тана массасига эга беморларда оғир даражали пародонтитларни ташхислаш ва даволаш усулларининг жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 150000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
тўртинчи илмий янгилик: илк бор ортиқча тана вазнли беморларда пародонт касалликларини даволаш самарадорлигини ошишига олиб келган комплекс даволашнинг оптимал схемаси ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: ортиқча тана вазн билан уйғунликда кечувчи пародонтитни комплекс даволашни такомиллаштириш учун тавсия этилган антисептик дори воситаси ва лазеротерапияни қўллаш яхши ва қониқарли даволаш натижаларини кўпайтириши, даволаш натижаларининг қониқарсиз ҳолатларнинг олдини олиш имконини бериши исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (27.09.2024 й; №51I) билан ҳамда Бухоро вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (16.10.2024 й; № 01-58)  билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: тана массаси нормадан юқори бўлган беморларда сурункали тарқоқ пародонтитни антисептик дори воситаси ва лазеротерапия ёрдамида комплекс даволаш даво усулини такомиллаштириш учун тавсия этилган тавсиялардан фойдаланишга имкон берган ва мазкур касалликга чалинган беморларнинг комплекс даволаниш самарадорлигини оширилиши ва пародонт тўқималарининг тикланиш муддатларини тезлаштиради. Иқтисодий самарадорлиги: ортиқча вазнга эга беморларда сурункали тарқоқ пародонтитни тавсия этилган комплекс даволаш усулининг амалиётда қўлланилиши даволаш натижаларини яхшилаш имконини бериб 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 750000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: ортиқча вазнга эга беморларда сурункали тарқоқ пародонтитни тавсия этилган комплекс даволаш усули 1 нафар бемор учун 750000 сўм иқтисод қилиш ва комплекс даволаш самарадорлигини ошириш имконини берди.