Шерова Дилором Абдуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): 09.00.02 – Онг, маданият ва амалиёт шакллари фалсафаси (Эстетика).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.2.PhD/Fal.194
Илмий раҳбар: Нишанова Озода Джалолитдиновна, фалсафа фанлари доктори, донсент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.F.01.05.
Расмий оппонентлар: Агзамходжаева Саида Сабитхановна, фалсафа фанлари доктори, профессор; Ўроқова Ойсулув Жамолиддиновна, фалсафа фанлари доктори, донсент.
Етакчи ташкилот: Камолиддин Беҳзод номидаги Миллий рассомлик ва дизайн институти.
Диссертация йўналиши: назарий-амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади уйғунликнинг фалсафий-эстетик хусусиятлари ҳамда унинг меъморлик санъатидаги ўрнини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
эстетик тафаккур тарихида уйғунликнинг энг асосий ҳисобланган уч тури - математик, эстетик ва бадиий турлари мавжуд бўлганлиги илмий асосланган ҳамда улар бир-бири билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, мураккаб, баъзан муайян яхлитликни ифодалаши очиб берилган;
уйғунлик мукаммаллик рамзи саналиши ва шу жиҳатдан эстетик идеалга етишишнинг энг муҳим воситаси ҳисобланиши, шу билан биргаликда зиддиятликлар ва аксилуйғунликни (дисгармония) инкор этмаслиги, айнан уйғун ва ноуйғун принципларнинг курашуви натижасида эстетиканинг бошқа асосий категориялари – драматиклик, фожиавийлик, улуғворликнинг методологик принципи юзага келиши асосланган;
меъморликнинг ривожланиш хусусиятлари табиатга дахлдорлик, географик ва иқлимий шароитлар, ландшафт характери, сейсмик хавфсизлик, қуёш нурларининг интенсивлиги ҳамда социал жиҳатлари, техниканинг, ишлаб чиқариш кучларининг ривожланиши; жамиятнинг бадиий ва утилитар эҳтиёжлари, эстетик идеаллар, ижтимоий тузум характерига боғлиқлиги очиб берилган;
замонавий шаҳарсозликда уйғунликни ривожлантиришнинг ақлли бошқарув, геоахборот тизимлари, экологик уйғунлик, барқарор энергия манбалари, архитектура ва дизайн, хавфсизлик ва барқарорлик, қонунчилик ва нормативларни жорий этиш, транспорт инфратузилмасини уйғун ривожлантириш каби механизмлари ҳамда асосий хусусиятлари (функсионал, эстетик, ижтимоий, иқтисодий, экологик, технологик, маданий) очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Уйғунликнинг фалсафий-эстетик хусусиятлари ҳамда унинг меъморлик санъатидаги ўрни бўйича ишлаб чиқилган илмий таклифлар асосида:
эстетик тафаккур тарихида уйғунликнинг энг асосий ҳисобланган уч тури - математик, эстетик ва бадиий турлари мавжуд бўлганлиги илмий асосланган ҳамда улар бир-бири билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, мураккаб, баъзан муайян яхлитликни ифодалаши очиб берилган илмий хулосалардан Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2023-йил учун чора-тадбирлар дастурининг ИИИ-йўналишида белгиланган “Ғоя ва мафкура масаласи ҳамда илм-фан ва маърифат тарғиботи” 13-банди “Янги маънавий маконни шакллантиришнинг долзарб масалалари, бу борада маърифатпарвар, зиёлилар, давлат ва жамоат фаолларини бирлаштириш ҳамда “Янги Ўзбекистон орзуси”ни рўёбга чиқариш бўйича тарғибот-ташвиқот ишларини ташкил этиш” мавзусидаги тарғибот ишларини ташкил этиш ва ўтказишда фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2024 йил 29 июлдаги 10/31-сонли маълумотномаси). Илмий натижалар тарғибот ишларининг илмий савияси ҳамда самарадорлигини ошириш имконини берган;
уйғунлик мукаммаллик рамзи саналиши ва шу жиҳатдан эстетик идеалга етишишнинг энг муҳим воситаси ҳисобланиши, шу билан биргаликда зиддиятликлар ва аксилуйғунликни (дисгармония) инкор этмаслиги, айнан уйғун ва ноуйғун принципларнинг курашуви натижасида эстетиканинг бошқа асосий категориялари – драматиклик, фожиавийлик, улуғворликнинг методологик принципи юзага келишига оид таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 7-декабрдаги 648-сонли буйруғига асосан нашр этилган “Этномаданият” номли ўқув қўлланмада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023 йил 23 октябрдаги 4/17-4/4-9508-сонли маълумотномаси). Диссертация илмий натижаларидан фойдаланилиши ўқув қўлланмани уйғунлик, гўзаллик, фожиавийлик, улуғворлик ҳақидаги илмий фикрлар, ғоялар билан бойишига хизмат қилган;
меъморликнинг ривожланиш хусусиятлари табиатга дахлдорлик, географик ва иқлимий шароитлар, ландшафт характери, сейсмик хавфсизлик, қуёш нурларининг интенсивлигига ҳамда социал жиҳатлари, техниканинг, ишлаб чиқариш кучларининг ривожланиши; жамиятнинг бадиий ва утилитар эҳтиёжлари, эстетик идеаллар, ижтимоий тузум характерига боғлиқлигига оид илмий янгиликлардан Ўзбекистон Бадиий академияси тизимидаги Республика ихтисослаштирилган дизайн мактабида педагог ходимлар ва ўқувчилар иштирокида ўтказилган “Уйғунликнинг фалсафий-эстетик хусусиятлари” мавзусидаги маънавий-маърифий тадбирда фойдаланилган (Ўзбекистон Бадиий академиясининг 2024 йил 31 октябрдаги 01-17/825-1564-сонли маълумотномаси). Диссертация илмий хулосаларидан амалиётда фойдаланиш тадбир иштирокчиларини меъморлик санъатига оид назарий билимларни эгаллашларига хизмат қилган;
замонавий шаҳарсозликда уйғунликнинг иштироки муҳимлиги, урбанизация тараққиёти ҳар бир муайян ҳудудда инсоннинг миллий-минтақавий яшаш шароити билан уйғунлаштирилиши, меъморлик комплекслари лойиҳаларининг қатъий тарзда ландшафт дизайни асосида яратилиши лозимлигига оид илмий асосланган таклиф-тавсиялардан Талаба ва ўқувчиларнинг ижтимоий фаоллигини ошириш маркази фаолиятида фойдаланилган. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2024 йил 20-январдаги “Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги ҳузуридаги Талаба ва ўқувчиларнинг ижтимоий фаоллигини ошириш маркази самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 36-сон Қарорининг 2-бандида Марказнинг асосий вазифалари сифатида белгиланган олий ва професссионал таълим муассасалари талаба ва ўқувчиларининг маданий мерос объектларига туристик ташрифларини ташкил этиш билан боғлиқ чора-тадбирлар мазмунини шакллантиришда диссертация натижаларидан фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги ҳузуридаги Талаба ва ўқувчиларнинг ижтимоий фаоллигини ошириш марказининг 2024 йил 11-июлдаги 01/03-95-сонли маълумотномаси). Диссертация натижаларидан амалиётда фойдаланилганлиги олий ва профессионал таълим тизимида эстетик ижодкорликка йўналтирилган ижодий лойиҳалар, фестивалларни илмий асосланган самарали шаклларини ташкил этиш имконини берган.