Шарипова Барно Салимовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бўлажак биология ўқитувчиларини ўқувчиларда биоетик билимларни шакллантиришга тайёрлаш методикаси», 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари (биология)).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.1.PhD/Ped8946.
Илмий раҳбар: Шермуҳаммадов Баҳодиржон Шермуҳаммадович, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети ҳузуридаги PhD.03/30.06.2021.B.05.06 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Шерматов Маликжон Рахматжонович, биология фанлари доктори, доцент; Абидова Ойжамол Ташбаевна, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бўлажак биология ўқитувчиларини ўқувчиларда биоетик билимларни шакллантиришга тайёрлашга доир таклиф ва тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бўлажак биологиуа ўқитувсҳиларини ўқувсҳиларда биоетик билимларни шакллантиришга таууорлаш жараёнининг мазмуни, моҳияти ва педагогик шарт-шароитлари аниқ белгиланиб, ўқув жараёнини биологик таълим ва ахлоқиу тарбия интеграциясига йўналтириш, биоетик дунуоқараш, биоетик масъулиятни ривожлантириш каби дидактик хусусиятлар ўқув фаолияти ва дидактик ресурслар таҳлили ёрдамида аниқлаштирилган;
бўлажак биология ўқитувшиларида биоетик билимларни ривожлантиришнинг методик тизими ва дидактик имкониятлари биоетик маданиятни ривожлантиришга оид илмий консепсияларга таяниб такомиллаштирилган ҳамда “Биоетика” фанининг биологик ахлоқий масъулиятни ривошлантиришга доир рационал таъсир механизмларини ўқитишнинг тайёрлов, режалаштириш, амалга ошириш ва баҳолаш босқичлари яхлит тизим сифатида аниқлаштирилган;
бўлажак биологиуа ўқитувсҳиларини ўқувсҳиларда биоетик билимларни шакллантиришга таууорлаш тизимини интегратив уондашув асосда ташкил етиш орқали биоетик билимларни ва қадриуатларни шаклантиришга уўналтирилган интеграцион таъсир кўрсатишнинг когнитив, баҳолаш, рефлексиуа, танлов, интериоризациуа, биоетик фазилатларни фаолиуатда намоуон етиш, мустаҳкамлаш ва коррексиуа босқисҳлари методик ресурслар таҳлили орқали аниқлаштирилган;
бўлажак биологиуа ўқитувсҳиларини ўқувсҳиларда биоетик билимларни шакллантиришга таууорлашнинг конструктив-рационал услуб ва воситалари ҳамда техник-технологик, методик асосларини уаратиш орқали биоетик фаолиуат, биосфера мувозанатини сақлашнинг ахлоқиу масъулиуатини англашга қаратилган таълим модели ва технологиуаси ишлаб сҳиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бўлажак биология ўқитувчиларини ўқувчиларда биоетик билимларни шакллантиришга тайёрлаш методикаси бўйича олинган тадқиқот натижалари асосида:
бўлажак биология ўқитувчиларини ўқувчиларда биоетик билимларни шакллантиришга тайёрлашнинг ахборий-когнитив, шахсий-қадриятга йўналтирилган, ҳиссий-эмоционал, фаолиятли-ижодий компонентлари ҳамда диагностик аппаратини касбий-педагогик маҳорат, биологик билим ва ахлоқий тарбияланганлик, биомасъулият, биоетик дунёқарашни ривожланганлик даражасини аниқлаш тизими орқали такомиллаштиришга доир тавсиялардан Ўзбекистон Миллий университетида бажарилган ФЗ-2020010829 сонли “Талаба ёшлар илмий фаолиятида амалий кўникмаларни шакллантиришнинг инновацион механизмлари” мавзусидаги амалий лойиҳада белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 29-июлдаги 11-05-3875/04-сон маълумотномаси). Натижаларнинг жорий қилиниши бўлажак биология ўқитувчиларини ўқувчиларда биоетик билимларни шакллантиришга тайёрлашнинг методик асослари ва имкониятларини аниқлаш самарадорлигини оширган;
бўлажак биология ўқитувчиларини биоетик билимларни ривожлантириш тизимини такомиллаштириш асосида репродуктив технологиялар (клонлаш, эвтаназия, инвитро уруғлантириш, трансплантация, клиник синов, ген инженерлиги) дан фойдаланиш, деонтологик этиканинг инсон қадр-қиммати, шаъни, виждон каби рационал таъсир механизмларига доир усул ва ваоситаларни аниқлаштиришга доир тавсиялардан Ўзбекистон Миллий университетида бажарилган ФЗ-2020010829 сонли “Талаба ёшлар илмий фаолиятида амалий кўникмаларни шакллантиришнинг инновацион механизмлари” мавзусидаги амалий лойиҳада белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 29-июлдаги 11-05-3875/04-сон маълумотномаси). Натижада, бўлажак биология ўқитувчиларини ўқувчиларда биоетик билимларни шакллантиришга тайёрлашнинг методик асослари ва имкониятларини аниқлашга эришилган;
бўлажак биологиуа ўқитувсҳиларини ўқувсҳиларда биоетик билимларни шакллантиришга таууорлаш тизимини интегратив уондашув асосда ташкил етиш орқали биоетик билимларни ва қадриуатларни шаклантиришга уўналтирилган интеграцион таъсир кўрсатишнинг когнитив, баҳолаш, рефлексиуа, танлов, интериоризациуа, биоетик фазилатларни фаолиуатда намоуон етиш, мустаҳкамлаш ва коррексиуа босқисҳлари методик ресурслар таҳлили орқали аниқлаштирилганлигига оир тавсиялардан Ўзбекистон Миллий университетида бажарилган ПЗ-20170929789 рақамли “Ўзбекистонда олий таълим муассасаларининг ўқув жараёнида илғор педагогик ва замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланишни такомиллаштириш механизмларини ишлаб чиқиш” мавзусидаги амалий лойиҳада белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда бажаришда фойдаланилган (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 29-июлдаги 11-05-3875/04-сон маълумотномаси). Натижада, бўлажак биология ўқитувчиларини ўқувчиларда биоетик билимларни шакллантиришга тайёрлашда табиий фанлар ва ижтимоий-гуманитар фанлар (Этика)нинг ҳамкорлигидан оқилона фойдаланишга шароит яратилган;
бўлажак биология ўқитувчиларини ўқувчиларда биоетик билимларни шакллантиришга тайёрлашнинг конструктив-рационал услуб ва воситалари ҳамда техник-технологик, методик асосларини яратиш орқали биоетик фаолият, биосфера мувозанатини сақлашнинг ахлоқий масъулиятини англашга қаратилган таълим модели ва технологиясни ишлаб чиқишга доир янгиликлардан Ўзбекистон Миллий университетида бажарилган ПЗ-20170929789 рақамли “Ўзбекистонда олий таълим муассасаларининг ўқув жараёнида илғор педагогик ва замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланишни такомиллаштириш механизмларини ишлаб чиқиш” мавзусидаги амалий лойиҳада белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда бажаришда фойдаланилган (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 29-июлдаги 11-05-3875/04-сон маълумотномаси). Натижада, бўлажак биология ўқитувчиларини ўқувчиларда биоетик билимларни ривожлантириш имкони кенгайтирилган.