Sayt test rejimida ishlamoqda

Давидов Юнус Жуммаевичнинг фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон.

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси: “Бадиий асарларда кўпмаънолилик ҳодисаси”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: №B2022.2.PhD/Fil2371. Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети.
Илмий раҳбар: Умурқулов Бекпўлат,  филология фанлари доктори, профессор.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий Кенгаш рақами: Термиз давлат университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи PhD 03/31.03.2021.Fil.78.04 рақамли Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Мўминов Сиддиқ Мирсобирович, филология фанлари доктори, профессор, Маматов Абди Эшонқулович, филология фанлари доктори, профессор.
 Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
 Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади Кўпмаънолилик ҳодисасининг юзага келиш ёʻлларини изоҳлаш, кўпмаънолилик ҳодисасининг ёндош ҳодисалардан фарқли жиҳатларини асослаш, бадиий асарларда қўлланган кўп маъноли сўзларни лингвопоетик жиҳатдан таҳлил қилишдан иборат.
III. Ишнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
кўпмаъноли сўзларнинг тил ва нутқда воқеланиш усуллари, кўпмаъноли бирликларнинг морфемик, лексик, грамматик сатҳли тил иерархиясидаги мақоми ёритилган; 
кўпмаънолилик ҳодисасининг лексик ҳамда грамматик сатҳ бирликлари ўртасида семантик ассоциацияни юзага келтириш ёʻллари ёритилиб, бадиий матнда мураккаб яхлит семантик бутунликни таъминлаб берувчи, ягона бирлаштирувчи семаси эвазига омоним ва ўзга ёндош нутқий ҳодисалардан фарқланувчи хусусиятлари контекстуал таҳлил усули асосида очиб берилган; 
кўпмаъноли сўзларнинг бадиий контекстда фигура, образ, сўз ўйини, янги маъновий оттенкаларни ҳосил қилиш, сўзни иқтисод қилиш имконияти туб ҳаракат феъллари, сифат, от туркумидаги сўзларни семантик компонент таҳлил қилиш орқали очиб берилган. Жумладан, феʼл сўз туркумидаги кўп маъноли сўзлар бошқа туркумдаги сўзлардан миқдор ва сифат кўрсатгичига нисбатан кўпроқ маъно англатиши далилланган; 18 та феъл туркумига оид кўпмаъноли сўзнинг бадиий асарлардаги янги маънолари, 13 та от туркумига оид кўпмаъноли сўзнинг янги маънолари, 8 та сифат туркумига оид кўпмаъноли сўзнинг янги маънолари  аниқланган. Улар семантик кўламининг таснифи ЎТИЛда етарлича акс этмаганлиги асосланган; 
ўзга вазифавий услублардан фарқли, кўпмаъноли сўзларнинг бадиий услубда қўлланилиш фаоллиги очиб берилган ҳамда бадиий матндаги услубий-поетик хосланиш даражаси юқори эканлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бадиий асарлардаги кўпмаънолилик ҳодисасини лингвистик таҳлили бўйича олинган хулосалардан:
диссертациясининг тилшуносликда бадиий асар тили тадқиқининг назарий асосларига доир илмий хулосалардан Давлат илмий-техник дастурлари доирасидаги 
ПЗ-20170927147 “Қадимги даврлардан ХИИИ асргача бўлган туркий ёзма манбалар тадқиқи” номли амалий грант лойиҳасида фойдаланилган. (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 10-январдаги 04/1-43-сон маълумотномаси). Натижада лисоний бирликларнинг нутқий воқеланишида бадиий матннинг имкониятлари ва полисемиянинг унга ёндош ҳодисалардан фарқли жиҳатларига доир билимларнинг мукаммаллашувига эришилган;
диссертациясининг бадиий асарларда кўпмаънолиликнинг услубий хусусиятларига доир илмий хулосалардан Давлат илмий-техник дастурлари доирасидаги А-ОТ-2019-10 рақамли “Ўзбек тилида неймингнинг меʼёрий-ҳуқуқий асосларини яратиш номли” амалий грант лойиҳасида фойдаланилган. (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 10-январдаги 04/1-44-сон маълумотномаси). Натижада бадиий асарларда кўп маъноли сўзларнинг қўлланиш кўламига доир семасиологик билимларнинг мукаммаллашувига эришилган;
кўп маъноли сўзларда семантик хосланишга доир илмий хулосаларидан “Маҳалла” телеканалининг “Сийрат”, “Оқаётган дарё” номли илмий-маърифий кўрсатувларида фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси миллий телерадиокомпанияси “Маҳалла” телеканалининг 2023-йил, 14-ноябрдаги 02-12-0139-сон маълумотномаси). Натижада кўрсатувларнинг илмий-маърифий жиҳатдан салоҳияти ортишига, кўп маъноли сўзларнинг нутқдаги аҳамиятини очиб беришга эришилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish