Шукурова Фазилат Нармаматовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ревматоид артритда жигарнинг сурункали диффуз касалликлари кечишининг молекуляр-генетик ва клиник иммунологик хусусиятлари” 14.00.05 – Ички касалликлар.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.DSc/Tib893.
Илмий маслаҳатчи: Каримов Маъриф Шакирович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib30.02.
Расмий оппонентлар: Ахмедов Халмурад Саъдуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Хожиметов Абдуғафур Ахатович, биология фанлари доктори, профессор; Юлдашева Гулчеҳра Рустамовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ревматоид артрит билан оғриган беморларда жигар сурункали диффуз касалликларининг ривожланишини башоратлаш, уларнинг кечиш оғирлигини клиник, лаборатор, асбобий ва эпигенетик тадқиқотлар асосида баҳолаш ва уни ташҳислашда услубий ёндашувларни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ревматоид артритда жигар зарарланишининг бир қатор муҳим хусусиятлари, хусусан жигарнинг бирламчи шикастланиши аниқланмаган беморларда асосий касаллик давомийлиги жигарнинг токсик зарарланиши хавфи билан тўғри боғлиқлиги аниқланган. ЖСДК ривожланиши, жигар тўқимасида фиброз шаклланиш хавфини ревматоид артрит фаоллиги кўрсаткичлари билан боғлиқлиги исботланган;
ревматоид артрит да бўғим синдромининг ифодаланиш даражаси ҳамда жигар дисфункцияси яллиғланиш олди цитокинлари фаоллашуви даражаси, циклик цитрулинланган пептидга қарши антитана (АЦЦП), С-реактив оқсил (СРО), ревматоид омил (РО) ва биокимёвий таҳлиллар билан боғлиқлиги аниқланган;
ревматоид артритда жигар зарарланиши ривожланиши, фиброз тўқима шаклланиши хавфи бор беморларнинг текшириш стандартига молекуляр-генетик усулларни жорий қилиш ёрдамида касаллик асоратларининг ривожланишига мойил беморлар тоифасини стратификациялаш имконияти асосланган;
ревматоид артрит ва жигарнинг сурункали диффуз касалликларининг ривожланиш, авж олиш даражаси, фиброз босқичларининг клиник-биокимёвий, эластрография натижалари билан молекуляр-генетик кўрсаткичлари сифатида микроРНК-122 ва - 221 ифода даражаси диапазони боғлиқлиги аниқланган;
ревматоид артритда жигарнинг сурункали диффуз касалликлари мавжуд беморларда микроРНК-122 ва 221 ифода даражасини аниқлаш касалликнинг эрта ташҳислаш ва башоратлаш мезонлари сифатида асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ревматоид артритга чалинган беморларда жигарнинг сурункали диффуз касалликларининг ривожланишининг, кечишининг клиник-патогенетик ва генетик жиҳатларининг ахамиятини баҳолаш натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: ревматоид артритда жигар зарарланишининг бир қатор муҳим хусусиятлари, хусусан жигарнинг бирламчи шикастланиши аниқланмаган беморларда асосий касаллик давомийлиги жигарнинг токсик зарарланиши хавфи билан тўғри боғлиқлиги ҳамда ЖСДК ривожланиши, жигар тўқимасида фиброз шаклланиш хавфини ревматоид артрит фаоллиги кўрсаткичлари билан боғлиқлиги исботланганлиги Сирдарё вилояти юқумли касалликлар шифохонаси 27.10.2023 йилдаги 108-сонли ҳамда Наманган вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази 24.10.2023 йилдаги 335-A/F-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 3-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ревматоид артрит ва жигарнинг сурункали диффуз касалликлари хамкор кечган беморларда жигарда юзага келган ўзига хос тузилмавий бузилишларни эрта ташхислаш ва башоратлаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлик: жигарда юзага келган ўзига хос тузилмавий бузилишларни эрта ташхислаш ва башоратлаш орқали беморларнинг стационар даволаниш кунларини камайишига, ташхислашга ҳамда даволашга кетадиган маблағни тежалишига эришилган. Хулоса: ревматоид артритда жигарда диффуз бузилишлар мавжуд беморларнинг тақдирини башоратлаш ва ўз вақтида ташхислаш натижасида саломатлигига, меҳнатга лаёқатлилик даврини ва ўз-ўзига хизмат қилиш кўникмаларини узоқ муддатга сақлаб қолишга ва ҳаёт сифатини яхшилашга имкон беради.
иккинчи илмий янгилик: ревматоид артритда бўғим синдромининг ифодаланиш даражаси ҳамда жигар дисфункцияси яллиғланиш олди цитокинлари фаоллашуви даражаси, циклик цитрулинланган пептидга қарши антитана (АЦЦП), С-реактив оқсил (СРО), ревматоид омил (РО) ва биокимёвий таҳлиллар билан боғлиқлиги аниқланганлиги Сирдарё вилояти юқумли касалликлар шифохонаси 27.10.2023 йилдаги 108-сонли ҳамда Наманган вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази 24.10.2023 йилдаги 335-A/F-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 3-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ревматоид артрит ва жигарнинг сурункали диффуз касалликлари хамкор кечган беморларда жигарда юзага келган бузилишларни яллиғланиш кўрсаткичлари аниқлаш орқали эрта ташхислаш ва башоратлаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлик: бўғим синдромининг ифодаланиш даражаси ҳамда жигар дисфункцияси яллиғланиш олди цитокинлари фаоллашуви даражаси эрта ташхислаш орқали беморларнинг стационар даволаниш кунларини камайишига, ташхислашга ҳамда даволашга кетадиган маблағни тежалишига эришилган. Хулоса: ревматоид артритда жигарда диффуз бузилишлар мавжуд беморларнинг яллиғланиш кўрсаткичлари аниқлаш ўз вақтида ташхислаш натижасида саломатлигига, меҳнатга лаёқатлилик даврини ва ўз-ўзига хизмат қилиш кўникмаларини узоқ муддатга сақлаб қолишга, ҳаёт сифатини яхшилаб, даволаш чора-тадбирларининг самарадорлигини ошириш имконини беради
учинчи илмий янгилик: ревматоид артритда жигар зарарланиши ривожланиши, фиброз тўқима шаклланиши хавфи бор беморларнинг текшириш стандартига молекуляр-генетик усулларни жорий қилиш ёрдамида касаллик асоратларининг ривожланишига мойил беморлар тоифасини стратификациялаш имконияти асосланганлиги Сирдарё вилояти юқумли касалликлар шифохонаси 27.10.2023 йилдаги 109-сонли ҳамда Наманган вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази 24.10.2023 йилдаги 336-A/F-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 3-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: РА га чалинган беморларда жигар фаолиятини бахолашда молекуляр – генетик, клиник-биокимёвий ва асбобий тадқиқотлар натижалари муҳимлиги исботланган; Иқтисодий самарадорлик: ревматоид артритда жигарда юзага келган ўзига хос тузилмавий бузилишларни эрта ташхислаш ва башоратлаш орқали беморларнинг стационар даволаниш кунларини камайишига, ташхислашга ҳамда даволашга кетадиган маблағни тежалишига эришилган. Хулоса: ревматоид артритда жигарда диффуз бузилишлар мавжуд беморларнинг тақдирини башоратлаш ва ўз вақтида ташхислаш натижасида саломатлигига, меҳнатга лаёқатлилик даврини ва ўз-ўзига хизмат қилиш кўникмаларини узоқ муддатга сақлаб қолишга ва ҳаёт сифатини яхшилашга олиб келди, ногиронлик ва ўлим хавфини камайтириш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: ревматоид артрит ва жигарнинг сурункали диффуз касалликларининг ривожланиш, авж олиш даражаси, фиброз босқичларининг клиник-биокимёвий, эластрография натижалари билан молекуляр-генетик кўрсаткичлари сифатида микроРНК-122 ва - 221 ифода даражаси диапазони боғлиқлиги аниқланганлиги Сирдарё вилояти юқумли касалликлар шифохонаси 27.10.2023 йилдаги 109-сонли ҳамда Наманган вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази 24.10.2023 йилдаги 336-A/F-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 3-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: РА ва ЖСДК ҳамкор кечган беморларда асоратлар ривожланиш хавфи бор беморларнинг текшириш стандартига молекуляр-генетик текширувларни киритиш орқали касаллик асоратлари ривожланишини прогноз қилиш ва эрта ташҳислашни такомиллаштириш тавсия этилган. Иқтисодий самарадорлик: ревматоид артритда жигарда юзага келган ўзига хос тузилмавий бузилишларни молекуляр генетик текширишлар орқали эрта ташхислаш ва башоратлаш беморларнинг стационар даволаниш кунларини камайишига, ташхислашга ҳамда даволашга кетадиган маблағни тежалишига эришилган. Хулоса:ревматоид артритга чалинган беморларда микроРНК 122 ва 221 экспрессияси туфайли жигарда юзага келган ўзига хос диффуз бузилишларни эрта муддатларда аниқлаш, клиник, лаборатор усуллар ёрдамида жигарда фиброз тўқима ривожланишини башоратлаш ва ташхислаш даволашнинг эрта бошланишига сабаб бўлиш имконини беради.
бешинчи илмий янгилик: ревматоид артритда жигарнинг сурункали диффуз касалликлари мавжуд беморларда микроРНК-122 ва 221 ифода даражасини аниқлаш касалликнинг эрта ташҳислаш ва башоратлаш мезонлари сифатида асосланганлиги Сирдарё вилояти юқумли касалликлар шифохонаси 27.10.2023 йилдаги 109-сонли ҳамда Наманган вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази 24.10.2023 йилдаги 336-A/F-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 3-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ревматоид артритга чалинган беморларда микроРНК 122 ва 221 экспрессияси туфайли жигарда юзага келган ўзига хос диффуз бузилишларни эрта муддатларда аниқлаш, клиник, лаборатор усуллар ёрдамида жигарда фиброз тўқима ривожланишини башоратлаш ва ташхислаш даволашнинг эрта бошланишига сабаб бўлиб, касаллик кечиш муддатини қисқартиради, тузалишни тезлаштиради. Иқтисодий самарадорлик: ревматоид артритда жигарда юзага келган ўзига хос тузилмавий бузилишларни молекуляр генетик текширишлар орқали эрта ташхислаш ва башоратлаш беморларнинг стационар даволаниш кунларини камайишига, ташхислашга ҳамда даволашга кетадиган маблағни тежалишига эришилган. Хулоса: ревматоид артритга чалинган беморларда микроРНК 122 ва 221 экспрессияси туфайли жигарда юзага келган ўзига хос диффуз бузилишларни эрта муддатларда аниқлаш, клиник, лаборатор усуллар ёрдамида жигарда фиброз тўқима ривожланишини башоратлаш ва ташхислаш даволашнинг эрта бошланишига, ўз вақтида келиб чиқадиган асоратларни олдини олишни муқобиллаштиришга, ҳамда беморлар ҳаёт сифатини яхшилаб, даволаш чора-тадбирларининг самарадорлигини ошириш имконини беради.