Нурматов Шохбоз Шухрат ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Яллиғланиш медиаторлари генларининг полиморфизми билан боғлиқ офтальмодекозни ташҳислаш, даволаш ва профилактикасини такомиллаштириш”, 14.00.43 – Профилактик тиббиёт.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Tib4181.
Илмий раҳбар:Абдуллаев Шерзод Рахматович, тиббиёт фанлари доктори, доцент
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучлари Ҳарбий тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар номи), ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучлари ҳарбий тиббиёт академияси, DSc.04/04.07.2023.Tib.171.01.
Расмий оппонентлар:Халимбетов Ғулом Султанбоевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Закирходжаев Рустам Асролович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ҳарбийларда кўз олди яллиғланиш касалликларини молекуляр-генетик патогенезини ўрганиш асосида эрта ташҳислаш ва башоратлаш мезонларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳарбий хизматчи беморларда TNFα гени rs1800629 полиморфизми ва демодекозли блефароконъюнктивит ривожланиши орасидаги боғлиқлик, минор А аллел ва G/A гетерозигот генотипи демодекозли блефароконъюнктивит ривожланиш ҳавфини 3,99 ва 4,35 маротаба оширши демодекозли блефароконъюнктивит оғир ва қайталанувчи кечишини, ҳамда даво муолажаларига турғун бўлиши билан асосланган.
ҳарбий хизматчиларда турли генездаги блефароконъюнктивитда IL-10 гени rs1800896 ва IL-10 гени rs1800872 орасида мусбат ассоциацияси хисобидан IL-10 гени rs1800872 А аллели ва А/А генотипини ташувчиларда оддий блефарит, демодекозли блефароконъюнктивит касаллик ривожланиш ҳавфи 2,34 ва 3,35 маротаба юқори булиши, ҳамда касалликни тез қайталанувчи характерга эгалиги шунингдек даъво муолажаларига турғунлиги исботланган;
ҳарбий хизматчиларда TLR2 гени rs5743708 ва TLR9 гени rs5743836 полиморфизми демодекозли блефароконъюнктивит касаллигига моилликни ошириши хисобидан, TLR9 гени rs5743836 гетерозигота генотипини ташувчиларда касаллик ривожланиш нисбати ошиши, TLR2 гени rs5743708 полиморфизмлари минор А аллели ва гетерозигот G/A генотиплари асосида сурункали блефароконъюнктивит ривожланиш хавфи юқорилиги исботланган;
ҳарбий хизматчиларда турли кўз олди яллиғланиш касалликларида клиник ва генетик предикторларининг хусусиятлари очиб берилди, олинган натижалар асосида кечиши демодекозли блефароконъюнктивитда салбий оқибати юқори эканлиги хисобидан касалликни кечишини баҳолаш учун компьютер дастури ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Ҳарбийларда кўз олди яллиғланиш касалликларини молекуляр-генетик патогенезини ўрганиш, эрта ташҳислаш ва башоратлаш бўйича олиб борилган илмий тадқиқот олинган натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: ҳарбий хизматчи беморларда TNFб гени rs1800629 полиморфизми ва демодекозли блефароконъюнктивит ривожланиши орасидаги боғлиқлик, минор А аллел ва G/A гетерозигот генотипи демодекозли блефароконъюнктивит ривожланиш ҳавфини 3,99 ва 4,35 маротаба оширши демодекозли блефароконъюнктивит оғир ва қайталанувчи кечишини, ҳамда даво муолажаларига турғун бўлиши билан асосланган. “Блефароконъюнктивитни даволаш самарадорлиги мезонлари” ва “Блефароконъюнктивитни даволашнинг генетик асослари” мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 24.02.24 йилдаги 3-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 28.02.24 йилдаги 5-сон баённомалари билан тасдиқланган.ЎР ҚК ҲТА нинг илмий тадқиқотлар натижаларини амалиётга тадбиқ этиш учун 7.05.2024 йилда берган хулосасига асосан Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлиги Фарғона Ҳарбий госпитали 14.10..2024 йилдаги №152 сон, Навоий вилояти Офтальмология шифохонаси бўйича 15.03.2024 йилдаги № В-15 сон, Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий амалий тиббиёт маркази Самарканд филиали бўйича 20.03.2024 йилдаги №46-U-сон, буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган (ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 422-сонли маълумотномаси). буйруғи билан амалиётга жорий этилган. ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 422-сонли маълумотномаси. Ижтимоий самарадорлиги: Mазкур илмий янгилик демодекозли блефароконъюнктивит ривожланишини олдини олиш орқали касалликларни даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмаи қилган. Иқтисодий самарадорлиги: олинган илмий натижа ҳарбий хизматчи беморларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1230000 сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган.
иккинчи илмий янгилик: ҳарбий хизматчиларда турли генездаги блефароконъюнктивитда IL-10 гени rs1800896 ва IL-10 гени rs1800872 орасида мусбат ассоциацияси хисобидан IL-10 гени rs1800872 А аллели ва А/А генотипини ташувчиларда оддий блефарит, демодекозли блефароконъюнктивит касаллик ривожланиш ҳавфи 2,34 ва 3,35 маротаба юқори булиши, ҳамда касалликни тез қайталанувчи характерга эгалиги шунингдек даъво муолажаларига турғунлиги исботланган; “Блефароконъюнктивитни даволаш самарадорлиги мезонлари” ва “Блефароконъюнктивитни даволашнинг генетик асослари” мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 24.02.24 йилдаги 3-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 28.02.24 йилдаги 5-сон баённомалари билан тасдиқланган. ЎР ҚК ҲТА нинг илмий тадқиқотлар натижаларини амалиётга тадбиқ этиш учун 7.05.2024 йилда берган хулосасига асосан Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлиги Фарғона Ҳарбий госпитали 14.10..2024 йилдаги №152 сон, Навоий вилояти Офтальмология шифохонаси бўйича 15.03.2024 йилдаги № В-15 сон, Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий амалий тиббиёт маркази Самарканд филиали бўйича 20.03.2024 йилдаги №46-U-сон, буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган. ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 422-сонли маълумотномаси. Ижтимоий самарадорлиги: Mазкур илмий янгилик турли генездаги блефароконъюнктивитларда IL-10 гени rs1800896 ва IL-10 гени rs1800872 орасида мусбат ассоциацияси аниқланган оддий блефарит, демодекозли блефароконъюнктивит ва сурункали блефароконъюнктивитлар ривожланишини олдини олиш орқали касалликларни даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига ҳизмат қилган. Иқтисодий самарадорлиги: Xарбий хизматчи бемораларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1320000 сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган;
учинчи илмий янгилик: ҳарбий хизматчиларда TLR2 гени rs5743708 ва TLR9 гени rs5743836 полиморфизми демодекозли блефароконъюнктивит касаллигига моилликни ошириши хисобидан, TLR9 гени rs5743836 гетерозигота генотипини ташувчиларда касаллик ривожланиш нисбати ошиши, TLR2 гени rs5743708 полиморфизмлари минор А аллели ва гетерозигот G/A генотиплари асосида сурункали блефароконъюнктивит ривожланиш хавфи юқорилиги исботланган.“Блефароконъюнктивитни даволаш самарадорлиги мезонлари” ва “Блефароконъюнктивитни даволашнинг генетик асослари” мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 24.02.24 йилдаги 3-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 28.02.24 йилдаги 5-сон баённомалари билан тасдиқланган. ЎР ҚК ҲТА нинг илмий тадқиқотлар натижаларини амалиётга тадбиқ этиш учун 7.05.2024 йилда берган хулосасига асосан Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлиги Фарғона Ҳарбий госпитали 14.10..2024 йилдаги №152 сон, Навоий вилояти Офтальмология шифохонаси бўйича 15.03.2024 йилдаги № В-15 сон, Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий амалий тиббиёт маркази Самарканд филиали бўйича 20.03.2024 йилдаги №46-U-сон, буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган. ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 422-сонли маълумотномаси. Ижтимоий самарадорлиги: Mазкур илмий янгилик TLR2 ва TLR9 полиморфизми ва блефароконъюнктивит касаллиги орасида ишончли боғлиқлик аниқлангани, касалликни ривожланишини олдини олиш орқали касалликларни даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмат қилган. Иқтисодий самарадорлиги: Xарбий хизматчи беморалар ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1235000 сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган;
тўртинчи илмий янгилик: ҳарбий хизматчиларда турли кўз олди яллиғланиш касалликларида клиник ва генетик предикторларининг хусусиятлари очиб берилди, олинган натижалар асосида кечиши демодекозли блефароконъюнктивитда салбий оқибати юқори эканлиги хисобидан касалликни кечишини баҳолаш учун компьютер дастури ишлаб чиқилган. “Блефароконъюнктивитни даволаш самарадорлиги мезонлари” ва “Блефароконъюнктивитни даволашнинг генетик асослари” мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 24.02.24 йилдаги 3-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 28.02.24 йилдаги 5-сон баённомалари билан тасдиқланган. ЎР ҚК ҲТА нинг илмий тадқиқотлар натижаларини амалиётга тадбиқ этиш учун 7.05.2024 йилда берган хулосасига асосан Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлиги Фарғона Ҳарбий госпитали 14.10..2024 йилдаги №152 сон, Навоий вилояти Офтальмология шифохонаси бўйича 15.03.2024 йилдаги № В-15 сон, Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий амалий тиббиёт маркази Самарканд филиали бўйича 20.03.2024 йилдаги №46-U-сон, буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган. ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 422-сонли маълумотномаси. Ижтимоий самарадорлиги: Mазкур илмий янгилик турли кўз олди яллиғланиш касалликларида клиник ва генетик предикторларининг хусусиятлари асосида ишлаб чиқилган компьютер дастури касалликнинг ривожланишини олдини олиш орқали касалликларни даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмат қилган. Иқтисодий самарадорлиги: Олинган илмий натижа ҳарбий хизматчи беморларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1250000 сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган.
Олиб борилган илмий-тадқиқот натижаларининг амалиётга тадбиғи бўйича Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлиги Ҳарбий кадрларни тайёрлаш бошқармаси бошлиғи 2025 йил 4 мартдаги 10-сонли байённомасига асосан хулоса олинган.