Аллаберганов Хурсанд Фарходовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): “Ўзбекистонда экошаҳарларни лойиҳалашда турар-жой бинолари гуруҳини шакллантириш масалалари”, 18.00.02-“Раёнлаштириш. Шаҳарсозлик. Қишлоқ турар жойларини режалаштириш. Ландшафт архитектураси. Бино ва иншоотлар архитектураси” (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2024.2.PhD/Т4800.
Илмий раҳбар: Хотамов Асадулла Тоштемирович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура-қурилиш университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассаслар) номи, ИК рақами: Тошкент архитектура қурилиш университети ҳузуридаги PhD.26/04.07.2023.Т.11.03 рақамли Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Дурдиева Гавхар Салаевна архитектура фанлари доктори, профессор; Халтурсунов Эркин Беркинбаевич техника фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: “ҚИШЛОҚҚУРИЛИШЛОЙИҲА” ДМ.
Диссертация йўналиши. Техника йўналиши. Назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон ҳудудида экошаҳарларни барпо этиш жараёнида турар-жой бинолари гуруҳларини табиий, техноген ва антропоген омилларнинг таʼсирини чуқур таҳлил қилган ҳолда уфққа нисбатан самарали ва меʼёрий талабларга мос ҳолда жойлаштириш тамойилларини ишлаб чиқиш ва уларни амалиётга татбиқ этиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
турар-жой бинолари гуруҳларини шакллантиришда инсон саломатлигини сақлашга қаратилган санитар-гигиеник хавфларни камайтириш бўйича бинолар орасидаги оптимал масофаларга таъсир этувчи табиий (иқлим, релеф), техноген (транспорт, саноат обектлари) ва антропоген (аҳоли зичлиги, турмуш тарзи) омиллар аниқланиб, уларнинг мувозанатли уйғунлашуви орқали инсоляция параметрлари устуворлиги асосланган;
Тошкент шаҳри шароитида қуёш нурланишининг геокоординаталари асосида ишлаб чиқилган графиклар асосида икки турар-жой биносининг узун томонлари орасидаги минимал масофани аниқлашнинг такомиллашган модели ишлаб чиқилиб, бунда амалдаги норматив кўрсаткич – 2,3 коеффициенти ўрнига, бинолар орасидаги масофа 2,13(Ҳ₁–Ҳₚ) формуласи асосида аниқланиши мумкинлиги асослаб берилган;
турар-жой биноларининг узун томони экваторга параллел жойлашган ҳолатда бино ён тарафлари орасидаги масофа Л = 2,13 × Ҳмах × 0,35 формуласи асосида, бошқа ҳолатларда эса амалдаги хавфсизлик ва санитар-гигиена талабларига мувофиқ белгиланиши асосланиб, ушбу ёндашув орқали ер майдонидан 10–15% гача самаралироқ фойдаланиш имконини берадиган турар-жой бинолари гуруҳини шакллантириш усули ишлаб чиқилган;
ҳудудий режалаштиришда микроиқлимни яхшилаш мақсадида турар-жой биноларининг сояси тушиш чизиғини аналитик усулда аниқлаш орқали ўт ўчириш техникаси ҳаракатланиши учун зарур бўлган йўлаклар лойиҳаланиб, шу асосда майсали плиткалардан фойдаланишнинг самарали чегараси ишлаб чиқилган ва ландшафт-ҳимоя тамойиллари такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистонда экошаҳарларни лойиҳалашда турар-жой бинолари гуруҳини шакллантириш масалалари тадқиқ этиш бўйича олинган натижалар асосида:
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Аҳоли пунктларининг шаҳарсозлик ҳужжатлари ва ҳудудларнинг мастер режаларини ишлаб чиқишда жамоатчилик фикрини ўрганиш ва овоз бериш механизмини жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ва “Шаҳарсозлик фаолиятини геоахборот билан таъминлаш механизмини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорларини ишлаб чиқишга татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлигининг 25.02.2025 йилдаги 01/2-06/2199-сонли маълумотномаси). Натижада инсоляция омили устуворлиги асосида ҳудудлар мастер режаларини ишлаб чиқишда бинолар орасидаги масофаларни тадқиқ этиш амалиёти йўлга қўйилган.  
шу билан биргаликда, илмий янгиликлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2024 йил 23 апрелдаги “Қурилиш соҳасидаги норматив ҳужжатларни халқаро стандартлар билан уйғунлаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 231-сон қарорига мувофиқ такомиллаштириладиган шаҳарсозлик  норматив ҳужжатларни ишлаб чиқиш ва ШНҚ 2.07.01-23 “Аҳоли пунктларининг ҳудудларини ривожлантириш ва қуришни шаҳарсозлик жиҳатидан режалаштириш” меъёрий ҳужжатига белгиланган тартибда тегишли ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш учун қабул қилинган (Техник меъёрлаш ва стандартлаштириш илмий-тадқиқот институтининг 2025 йил 2 апрелдаги далолатномаси). Натижада лойиҳа ташкилотлари томонидан ҳудудларда турар-жой бинолари гуруҳларини шакллантиришда ўт ўчириш машинаси йўлагини лойиҳалаштириш учун бинолар соясининг тушиш чизиғи нуқтаи назаридан аниқланган майсали плиткалардан самарали фойдаланиш амалиёти йўлга қўйилди. Шунингдек, инсоляция параметрининг устуворлиги асосида турар-жой бинолари орасидаги масофалар бўйича аниқланган коеффициентларга асосан, лойиҳаланаётган ҳудудлардаги ердан 10-15 фоизгача тежаб фойдаланиш имконияти яратилган.