Ахмеджанова Хуршида Зокиржон қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда фертилликни тиклашни оптималлаштириш”, 14.00.01 – Акушерлик ва гинекология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: B2022.4.PhD/Tib3101.
Илмий раҳбар: Шукуров Фархад Ишкулович, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Расмий оппонентлар: Зуфарова Шахноза Алимджановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Ешимбетова Гулсара Закировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёллар фертиллигини тиклашни оптималлаштиришга оид инновацион даволаш усулларини ишлаб чиқиш ва улар самарадорлигини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда (ретроспектив таҳлил асосида) хайз цикли бузилишлари 70%да, ановуляция 30%да, репродуктив функция бузилиши 72–76,6%да кузатилиши, бирламчи бепуштлик 38–42%, иккиламчи бепуштлик 58–62% ни ташкил этиши, гормонал дисбаланс 58–78% да аниқланиши ҳамда комплекс даволаш фонида ҳомиладорликлар салмоғи 19,4% дан ошмагани исботланган;
паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда (гормонал таҳлиллар асосида) фертилликни прогнозлашда гормонал маркерларнинг прогностик аҳамияти ROC-анализ ёрдамида баҳоланиб, ФСГ (AUC = 0,86; сезгирлик – 83%; спецификлик – 77%), ЛГ – 0,87;(81%,79%), эстрадиол –0,88; 84%,80%), прогестерон – 0,88;(83%,78%) ва тестостерон – 0,85;(79%,75%) кўрсаткичлари самарали прогнозлаш имконини бериши, ҳамда тухумдон фаоллигининг пасайиши билан гормонал дисбаланс ўртасидаги корреляцион боғлиқлик исботланган;
паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда (иммунологик таҳлиллар асосида) VEGF, IGF-1 ва TGF-β ўсиш омилларининг миқдорий даражаларига асосланган фертилликни тикланишини прогнозлаш модели ишлаб чиқилиб, унга кўра I-гуруҳ учун Rf = 94,7%, II-гуруҳ учун – 18,2%, III-гуруҳ учун – 84,1% ни ташкил этиб, фертиллик тикланишини прогнозлашда юқори аниқликка эгалиги исботланган;
паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда (PRP-терапия ва Fertizil F препаратини биргаликда қўллаш асосида) овариал функция, гормонал, эхографик ва допплерометрик кўрсаткичларнинг ишончли яхшиланиши, VEGF, IGF-1 ва TGF-β ўсиш омиллари даражаларининг сезиларли ортиши, микроциркуляция ва трофиканинг фаоллашганини, овуляция салимоғи гурухларда мос равишда 42,0% ва 27,5%ни, ҳомиладорлик салмоғинининг гуруҳларда мос равишда 34,0% ва 22,5% ортишига олиб келиб ушбу инновацион даволаш усулининг юқори самарадор эканлиги исботлаган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда аёлларда умумклиник, эходопплерометрик, иммунологик ва гормонал текширувлар орқали репродуктив функциясининг ўзига хос клиник хусусиятларини аниқлаш ҳамда фертилликни оптималлаштиришга йўналтирилган даволаш усулларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда хайз цикли бузилишлари 70%, ановуляция 30%, репродуктив функция бузилиши 72–76,6% да кузатилиши, бирламчи бепуштлик 38–42%, иккиламчи бепуштлик 58–62% ни ташкил этиши, гормонал дисбаланс 58–78% да аниқланиши ҳамда комплекс даволаш фонида ҳомиладорликлар салмоғи 19,4% дан ошмагани исботланган ҳамда улар натижалари асосида "Паст тухумдон захирали кeч рeпродуктив ёшдаги аёлларда фeртиллиги ҳолатини, ташхислаш, прогнозлаш ва тиклаш усуллари" номли услубий тавсиянома ишлаб чиқилиб (22.05.2023 йилда Ўзбекистон Республикаси ССВ Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 05-23/52-t сонли маълумотномаси), Республика перинатал маркази бўйича 12.08.2024 йилдаги 188-сон буйруғи ва Тошкент шаҳар 9-сонли туманлараро перинатал маркази бўйича 10.09.2024йилдагаи 85-сон буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/58-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда (ретроспектив таҳлил асосида) менструал бузилишлар, ановуляция ва репродуктив функция бузилиши юқори салмоқда қайд этилиши, ҳомиладорлик даражасининг жуда паст кўрсаткичи, мавжуд стандарт даволаш усулларининг самарасизлигини кўрсатиб, бу ҳолат инновацион ёндашувларни жорий этиш заруратини белгилаб, фертиллик муаммоси бўлган аёллар учун замонавий, самарали ва эҳтиёжга мос муолажаларни таклиф этиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: биомаркерларга асосланган индивидуал ёндашув ва инновацион PRP-терапияни жорий этиш ҳисобига гормонал стимуляциялар ва ЭКУга бўлган эҳтиёж камайиб, ҳар бир бемор учун ўртача 200000–2500000 сўм миқдорида харажат тежалиши, 90 нафар аёл таҳлилида эса жами 180000000–225000000 сўм тежаш имконини берган. Хулоса: паст тухумдон захирали аёлларда фертилликка оид бузилишлар юқори учраши, стандарт даволаш самарадорлигининг пастлиги аниқланиб, шу асосда фертилликни баҳолаш, прогнозлаш ва тиклашга қаратилган инновацион ёндашувлар ишлаб чиқилиб, амалиётга жорий этиш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда (гормонал таҳлиллар асосида) фертилликни прогнозлашда гормонал маркерларнинг прогностик аҳамияти ROC-анализ ёрдамида баҳоланиб, ФСГ (AUC = 0,86; сезгирлик – 83%; спецификлик – 77%), ЛГ (AUC = 0,87; сезгирлик – 81%; спецификлик – 79%), эстрадиол (AUC = 0,88; сезгирлик – 84%; спецификлик – 80%), прогестерон (AUC = 0,88; сезгирлик – 83%; спецификлик – 78%) ва тестостерон (AUC = 0,85; сезгирлик – 79%; спецификлик – 75%) кўрсаткичлари самарали прогнозлаш имконини бериши, ҳамда тухумдон фаоллигининг пасайиши билан гормонал дисбаланс ўртасидаги корреляцион боғлиқлик мавжудлиги илмий жиҳатдан исботланган ҳамда улар натижалари асосида "Паст тухумдон захирали кeч рeпродуктив ёшдаги аёлларда фeртиллиги ҳолатини, ташхислаш, прогнозлаш ва тиклаш усуллари" номли услубий тавсиянома ишлаб чиқилиб (22.05.2023 йилда Ўзбекистон Республикаси ССВ Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 05-23/52-t сонли маълумотномаси), Республика перинатал маркази бўйича 12.08.2024 йилдаги 188-сон буйруғи ва Тошкент шаҳар 9-сонли туманлараро перинатал маркази бўйича 10.09.2024йилдагаи 85-сон буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/58-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: гормонал маркерлар асосида фертилликни прогнозлаш имконининг аниқ кўрсаткичлар (AUC, сезгирлик, спецификлик) билан баҳоланиши, паст тухумдон захирали аёлларда репродуктив функциянинг ҳолатини эрта баҳолаш ва индивидуал ёндашувни шакллантириш, ҳамда овулятор фаоллик ва гормонал дисбалансни аниқлашда аёлларнинг фертиллик муаммоларига барвақт ечим таклиф қилиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот давомида гормонал маркерлар орқали фертилликни баҳолаш имкони яратилиши орқали ортиқча, самарасиз гормонал даволаш, ЭКУ ёки текширувларни қисқартириш, беморларга зарур бўлмаган қиммат муолажаларнинг олдини олиш имкони яратилиб, ҳар бир аёл учун ўртача 1500000–2000000 сўм маблағни тежаб, умумий ҳисобда тадқиқот гуруҳида 13500000–18000000 сўм миқдорида маблағ тежаш имконини берган. Хулоса: фертилликни прогнозлашда ФСГ, ЛГ, эстрадиол, прогестерон ва тестостерон гормонларининг AUC, сезгирлик ва спецификлик кўрсаткичлари юқори эканлиги, индивидуал прогнозлашда самарали қўлланилишини тасдиқлаб, ушбу маркерлар асосида фертилликни баҳолаш, прогнозлаш ва даволаш тактикаларини аниқлашда замонавий илмий асосланган ёндашув сифатида тавсия этиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда (иммунологик таҳлиллар асосида) VEGF, IGF-1 ва TGF-β ўсиш омилларининг миқдорий даражаларига асосланган фертилликни тикланишини прогнозлаш модели ишлаб чиқилиб, унга кўра I-гуруҳ учун Rf = 94,7%, II-гуруҳ учун – 18,2%, III-гуруҳ учун – 84,1% ни ташкил этиб, фертиллик тикланишини прогнозлашда ушбу прогнозлаш модели юқори аниқликка эга инновацион усул сифатида тавсия этилиши исботланган ва улар натижалари асосида "Паст тухумдон захирали кeч рeпродуктив ёшдаги аёлларда фeртиллиги ҳолатини, ташхислаш, прогнозлаш ва тиклаш усуллари" номли услубий тавсиянома ишлаб чиқилиб (22.05.2023 йилда Ўзбекистон Республикаси ССВ Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 05-23/52-t сонли маълумотномаси), Республика перинатал маркази бўйича 12.08.2024 йилдаги 188-сон буйруғи ва Тошкент шаҳар 9-сонли туманлараро перинатал маркази бўйича 10.09.2024йилдагаи 85-сон буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/58-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: VEGF, IGF-1 ва TGF-β ўсиш омилларига асосланган прогнозлаш модели паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда фертиллик тикланиш эҳтимолини эрта ва ишончли баҳолаш имконини яратиб, аёлларнинг юқори хавфли гуруҳларида фертиллик муаммоларини аниқлаш, самарали муолажаларни танлаш ва репродуктив салоҳиятни сақлаш бўйича индивидуал ёндашувларни жорий этишга хизмат қилиб, аёлларнинг ҳаёт сифати ва ижтимоий фаоллигини ошириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: фертилликни прогнозлашда анъанавий ва қиммат таҳлиллар ўрнига иммунологик ўсиш омиллари асосида ишлаб чиқилган модели беморга ётмасдан, барвақт, самарали баҳолаш имконини бериб, ортиқча гормонал стимуляциялар, ЭКУ каби харажатли протоколларга бўлган эҳтиёжни камайтиради ҳамда бундай ёндашув ҳар бир бемор учун ўртача 200000–3000000 млн сўм харажатни тежаб, 90 нафар аёл учун жами 18000000–27000000 сўм иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: паст тухумдон захирали аёлларда VEGF, IGF-1 ва TGF-β даражаларига асосланган фертилликни прогнозлаш модели Rf кўрсаткичлари бўйича юқори аниқликка гурухларда мос равишда 94,7%, 18,2%, ва 84,1% эга бўлиб, иммунологик прогностик усул сифатида клиник амалиётда қўллаш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда (PRP-терапия ва Fertizil F препаратини биргаликда қўллаш асосида) овариал функция, гормонал, эхографик ва допплерометрик кўрсаткичларнинг ишончли яхшиланиши, VEGF, IGF-1 ва TGF-β ўсиш омиллари даражаларининг сезиларли ортиши, микроциркуляция ва трофиканинг фаоллашганини, овуляцияга даражаси гурухларда мос равишда 42,0% ва 27,5%ни, ҳомиладорлик ҳолатлари мос равишда 34,0% ва 22,5% ни ташкил этиб ушбу инновацион даволаш усулининг юқори клиник самарадорлигини исботлаган ва улар натижалари асосида "Паст тухумдон захирали кeч рeпродуктив ёшдаги аёлларда фeртиллиги ҳолатини, ташхислаш, прогнозлаш ва тиклаш усуллари" номли услубий тавсиянома ишлаб чиқилиб (22.05.2023 йилда Ўзбекистон Республикаси ССВ Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 05-23/52-t сонли маълумотномаси), Республика перинатал маркази бўйича 12.08.2024 йилдаги 188-сон буйруғи ва Тошкент шаҳар 9-сонли туманлараро перинатал маркази бўйича 10.09.2024 йилдаги 85-сон буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/58-сон хулосаси. Ижтимоий самарадорлиги: PRP-терапия ва Fertizil F комбинацияси паст тухумдон захирали кеч репродуктив ёшдаги аёлларда овуляция (42,0% ва 27,5%) ва ҳомиладорлик (34,0% ва 22,5%) ҳолатларини сезиларли даражада оширишга эришган. Ушбу инновацион усул репродуктив салоҳиятни тиклашда аниқ самара бериши билан бирга, репродуктив ёшдаги аёлларнинг ҳаёт сифати, ижтимоий барқарорлиги ва оила қуриш имкониятларини яхшилаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: инновацион PRP + Fertizil F терапияси анъанавий қиммат гормонал стимуляцияларга ва ЭКУ протоколларига бўлган эҳтиёжни камайтириб, ушбу ёндашувни жорий этиш натижасида ҳар бир бемор учун ўртача 2500000–3000000 сўм харажатни ва 90 нафар аёл мисолида умумий 225000000–27000000 сўм тежаш имконини берган. Хулоса: Кеч репродуктив ёшдаги паст тухумдон захирали аёлларда PRP-терапия ва Fertizil F комбинациясини қўллаш тухумдон функцияни тиклаш, трофик муҳитни яхшилаш ва фертилликни оширишда клиник ва иқтисодий жиҳатдан самарали инновацион усул сифатида тавсия этиш имконини берган.