Жавхаров Жонибек Журақул ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Метилхлориддан қуйи молекулйар этилен қатори углеводородларини олиш технологийаси», 02.00.14 - Органик моддалар ва улар асосидаги материаллар технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/Т4839.
Илмий раҳбар: Файзуллаев Нормурот Ибодуллауевич, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети, DSc.17/7.06.2024.К/Т.06.03.
Расмий оппонентлар: Вапоев Ҳуснитдин Мирзоевич, техника фанлари доктори, профессор; Адилов Равшан Иркинович, техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Термиз давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: монохлорметандан этилен ва пропиленлар олиш жарайонининг технологийасини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
маҳаллий хомашёлар асосида жарайонни амалга оширишга имкон берадиган силикоалюмомагнийфосфатлардан иборат ЮКС-20, ЮКС-20/ЮКС-30 ва ЮКС-30 таркибли катализаторлар яратилган ва улар иштирокида монохлорметандан этилен ва пропилен қатори углеводородлари синтез қилинган;
силикоалюмомагнийфосфатлардан иборат ЮКС-20, ЮКС-20/ЮКС-30 ва ЮКС-30 таркибли катализаторларнинг тузилиши, текстур характеристикалари ва таркиби физик-кимйовий усулларда ўрганилган ҳамда катализаторлар тузилиши билан фаоллиги орасидаги боғлиқлик аниқланган;
даврий режимда ЮКС-20, ЮКС-20/ЮКС-30 ва ЮКС-30 таркибли катализаторларда монохлорметандан қуйи молекуляр тоъйинмаган углеводородлар олиш реаксийасининг кинетик қонунийатлари аниқланган ҳамда фаолланиш энергияси баҳоланган;
силикоалюминомагнийфосфат асосидаги микросферик катализаторларни регенерациялаш жарайони биринчи марта оърганилган ва регенерацийалашнинг мақбул шароити танланган;
маҳаллий хомашёлар асосида тайёрланган ЮКС-20, ЮКС-20/ЮКС-30 ва ЮКС-30 таркибли катализаторларни қўллаш орқали монохлорметандан этилен қатори углеводородларини ишлаб чиқариш технологийаси йаратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Метилхлориддан қуйи молекулйар этилен қатори углеводородларини олиш технологийасини яратиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
монохлорметанни парчалаб этилен синтези учун танланган силикоалюмомагнийфосфатлардан иборат ЮКС-20, ЮКС-20/ЮКС-30 ва ЮКС-30 таркибли катализаторларни олиш технологияси «Муборак газни қайта ишлаш заводи» АЖда амалиётга жорий этилган («Муборак газни қайта ишлаш заводи» АЖнинг 2024 йил 20 августдаги 765/ГК-08-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу катализаторларни қўллаш хориждан олиб келинадиган катализаторларга нисбатан иқтисодий самарадорликка эришиш имконини берган;
силикоалюмомагнийфосфатлардан иборат ЮКС-20, ЮКС-20/ЮКС-30 ва ЮКС-30 таркибли катализатор иштирокида монохлорметандан қуйи молекуляр этилен қатори углеводородларини олиш технологияси «Муборак газни қайта ишлаш заводи» АЖ да амалиётга жорий этилган («Муборак газни қайта ишлаш заводи» АЖнинг 2024 йил 20 августдаги 765/ГК-08-сон маълумотномаси). Натижада, монохлорметан конверсиясини 71% га, этилен ва пропилен ҳосил бўлиши бо'йича умумий селликтивлик 82% га етишига имкон берган.