Ахатова Дилдора Ахтамовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ибн Сино метафизикасида жисм ва руҳнинг ўзаро алоқадорлиги феномени”, 09.00.03 – Фалсафа тарихи (фалсафа фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.PhD/Fal889
Диссертация бажарилган муассаса номи: Шаҳрисабз давлат педагогика институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/27.02.2020.F.72.08. 
Илмий раҳбар: Файзиходжаева Дилбар Иргашевна, фалсафа фанлари доктори, доцент
Расмий оппонентлар: Музаффаров Фируз Давронович, фалсафа фанлари доктори, профессор; Тураев Бахтиёр Омонович, фалсафа фанлари доктори, профессор. 
Етакчи ташкилот: Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади Ибн Сино метафизикасида жисм ва руҳ ўзаро алоқадорлигининг моҳиятини очиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Абу Али Ибн Синонинг жисм ва руҳ феноменологиясига оид қарашларининг шаклланишида қадимги юнон файласуфларининг (Афлотун, Аристотел, Плотин) табиатнинг моҳияти, инсон, инсон руҳи, жони, ақли, ғоялар дунёси билан моддий дунё ўртасидаги боғлиқлик, тафаккур ва илоҳий экстатик ҳолатга оид ғоялари ҳамда ислом фалсафасидаги (ал-Киндий, Фаробий, Имом Ғаззолий) жисм ва руҳнинг ажралмаслиги, абадийлиги, мувозанатни таъминлаши, нафс, жон ва руҳ алоқадорлиги, илоҳий идрок каби ғояларининг таъсири интеграллашув ва универсаллашувга асос бўлгани мантиқий исботланган;
Ибн Синонинг жисм ва руҳ онтологияси масаласида мавжудлик, шакл, идрок, англаш маркази каби ғоялари, фикрлар ўртасидаги зиддиятларни ўрганиш орқали ҳақиқатга эришиш, мантиқий асослаш каби эпистемологик реализмга оид позицияси ва танасух консепсияси тарафдорларига муносабати “шакл ва материа”, руҳнинг абадийлиги” метафизик сир” руҳ-жисм ажралиши каби фалсафий парадигмалар онтологик дуализм, эпистемологик реализм, фалсафий теизм, критик рационализм тамойиллар ўртасидаги узвий боғлиқлик аниқлаштирилган;
Ибн Сино метафизикасида жисм ва руҳнинг диалектик алоқадорлиги рационал (зарурий моҳият, ягоналик, абадийлик) ёндашувда ақлий қобилиятларини шакллантириши, инсонни тўғри қарорларга етказиши, инсон ҳаётида ақл, маънавий ва ахлоқий хоссалар уйғониши ҳамда иррационал ёндашув (руҳнинг бўлинмас субстанциялиги ва иерархияси) абадийликка интилиш ва жисмнинг вақтга боғлиқлиги позициясидан изоҳланганлиги ҳамда уларнинг уйғунлиги ва яхлитлиги очиб берилган;
мутафаккирнинг эманация назарияси орқали руҳ ва ақл мутаносиблиги, ақлнинг асосий роли ва руҳ мукаммаллашувида фаол ақлнинг таъсири масаласига синкретик ёндашуви интеграл дунёқарашнинг шаклланиши ва ривожланишига ижобий таъсир қилганлиги ҳамда Янги Ўзбекистон стратегиясининг ёшларнинг илмий салоҳиятини юксалтириш, инсоннинг ҳар томонлама тўлақонлиликка эришишини таъминлаш, жамият ва шахс ўртасидаги муносабатларни миллий қадриятлар орқали амалга ошириш мақсадларини ифодалаши асослаб берилган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ибн Сино метафизикасида жисм ва руҳнинг ўзаро алоқадорлигини таҳлил этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида: 
Абу Али Ибн Синонинг жисм ва руҳ феноменологиясига оид қарашларининг шаклланишида қадимги юнон файласуфларининг (Афлотун, Аристотел, Плотин) табиатнинг моҳияти, инсон, инсон руҳи, жони, ақли, ғоялар дунёси билан моддий дунё ўртасидаги боғлиқлик, тафаккур ва илоҳий экстатик ҳолатга оид ғоялари ҳамда ислом фалсафасидаги (ал-Киндий, Фаробий, Имом Ғаззолий) жисм ва руҳнинг ажралмаслиги, абадийлиги, мувозанатни таъминлаши, нафс, жон ва руҳ алоқадорлиги, илоҳий идрок каби ғояларининг таъсири интеграллашув ва универсаллашувга асос бўлганига оид илмий-амалий таклифлар ва тавсиялардан Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2023-2024 йиллардаги тарғибот ишларида, жумладан, 2023-йил учун чора-тадбирлар дастурининг ВИИИ йўналишида белгиланган “Миллий қадриятлар, маънавий фазилатлар ва ижтимоий одоблар тарғиботи” 41-банди “Миллий давлатчилигимиз тарихи, буюк аждодларимизнинг бой илмий-маънавий меросини ўрганиш орқали аҳоли ўртасида миллий бирдамлик, ватанга садоқат, миллий ўзлигидан фахрланиш туйғуларини кучайтириш” мавзусида тарғибот ишларини ташкил этиш ва ўтказишда фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтининг 2024-йил 4-октябрдаги 987-сон маълумотномаси). Натижада, Ибн Синонинг жисм ва руҳ онтологияси диалектиклар ҳақиқат тарафдорлари, танасух оқими вакилларининг контекстида ўрганилиб, унинг Арасту онтологик ва фалсафий қарашларини давом эттиргани, юнон фалсафаси ва ислом дунёқараши ўртасидаги боғлиқлик ва узлюксизликни янада аниқлаш имконини берган ҳамда Ибн Сино метафлзикасида жисм ва руҳ ўзаро алоқадорлигининг фалсафий моҳиятини илмий асослашга хизмат қилган;
Ибн Синонинг жисм ва руҳ онтологияси масаласида мавжудлик, шакл, идрок, англаш маркази каби ғоялари, фикрлар ўртасидаги зиддиятларни ўрганиш орқали ҳақиқатга эришиш, мантиқий асослаш каби эпистемологик реализмга оид позицияси ва танасух консепсияси тарафдорларига муносабати “шакл ва материа”, руҳнинг абадийлиги” метафизик сир” руҳ-жисм ажралиши каби фалсафий парадигмалар онтологик дуализм, эпистемологик реализм, фалсафий теизм, критик рационализм тамойиллар ўртасидаги узвий боғлиқлилигига доир илмий хулосалар ва ғоялар, натижаларидан Ўзбекистон Миллий Университетида бажарилган А-ОТ-2021-11-сон “Ўзбек халқи миллий ва диний қадриятлари комплексининг электрон трансдиссиплинар платформасини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилилган (Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий Университетининг 2025-йил 23-январдаги 04/11-1484-сон маълумотномаси). Натижада, Ибн Синонинг жисм ва руҳ феноменологиясига оид қарашларининг шаклланишига қадимги юнон фалсафаси, тиббиёти ҳамда Ислом фалсафасидаги ғояларнинг таъсири ҳақидаги илмий қиёсий таҳлиллар ушбу лойиҳада диний-фалсафий меросни замонавий илмий ёндашувлар асосида тадқиқ этишда муҳим методологик асос сифатида хизмат қилган;
Ибн Сино метафизикасида жисм ва руҳнинг диалектик алоқадорлиги рационал (зарурий моҳият, ягоналик, абадийлик) ёндашувда ақлий қобилиятларини шакллантириши, инсонни тўғри қарорларга етказиши, инсон ҳаётида ақл, маънавий ва ахлоқий хоссалар уйғониши ҳамда иррационал ёндашув (руҳнинг бўлинмас субстанциялиги ва иерархияси) абадийликка интилиш ва жисмнинг вақтга боғлиқлиги позициясидан изоҳланганлиги ҳамда уларнинг уйғунлиги ва яхлитлигига оид назарий умумлашмалар ва хулосалардан Ўзбекистон “Миллий тикланиш” демократик партиясининг 2020-2024 йилларга мўлжалланган сайловолди дастури ВИ. “Ма‟навий-ма‟рифий соҳадаги устувор йўналишлар”да келтирилган “Халқимизнинг тарихий, маданий ва илмий-интеллектуал меросини асраб-авайлаш, бойитиш ва янада кўпайтиришга кўмаклашиш, ўзбек халқининг бой тарихи ва маданиятини ўганиш, уларни камол топиб келаётган ёш авлод ўртасида кенг миқёсда тарғиб этиш, ёшларда тарихий мерос ва халқ анъаналарига нисбатан чуқур ҳурмат, эҳтиром уйғотиш” каби вазифаларини бажаришда ҳамда Оъзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги фаолияти, жумладан “Оъзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги тўғрисидаги Низом” асосида экологик таълим-тарбия жараёнини самарали ташкил этиш, экологик билимларни тарғиб қилиш чора-тадбирларини амалга оширишда, маънавий-маърифий тадбирларда, тарғибот-ташвиқот ишларида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий Тикланиш демократик партияси Марказий Кенгашининг 2024-йил 7-октябрдаги 02/02-55-сон ҳамда Оъзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлигининг 2024-йил 19-наябрдаги 2-13-21-6042-сон маълумотномалари). Натижада, тарихий, маданий ва илмий-интеллектуал меросни асраб-авайлаш, ёш авлод орасида тарихий қадриятларни кенг тарғиб қилишга хизмат қилиши, партиянинг ижтимоий лойиҳалари ва тарғибот тадбирларини мазмунан бойитишга ҳамда ёшларда миллий-маънавий меросни ўрганишга қаратилган фанларнинг замонавий модулларини ва контентларини ишлаб чиқишда, янги авлодини яратишда Ибн Сино асарларидаги комил инсон тарбиясига оид ғоялар асосида юксалиш ва фаровонликни таъминлашга оид тавсиялар ишлаб чиқишга хизмат қилган;
мутафаккирнинг эманация назарияси орқали руҳ ва ақл мутаносиблиги, ақлнинг асосий роли ва руҳ мукаммаллашувида фаол ақлнинг таъсири масаласига синкретик ёндашуви интеграл дунёқарашнинг шаклланиши ва ривожланишига ижобий таъсир қилганлиги ҳамда Янги Ўзбекистон стратегиясининг ёшларнинг илмий салоҳиятини юксалтириш, инсоннинг ҳар томонлама тўлақонлиликка эришишини таъминлаш, жамият ва шахс ўртасидаги муносабатларни миллий қадриятлар орқали амалга ошириш мақсадларини ифодалашига оид илмий янгиликлар ва ғоялардан Қашқадарё вилоят телерадиокомпаниясининг 2024-йил 12-октябр куни эфирга узатилган “Файзли кун” телекўрсатуви дастури ссенарийсини тайёрлашда фаойдаланилган (Қашқадарё вилоят телерадиокомпаниясининг 2024-йил 12-октябрдаги 17-05/152-сон маълумотномаси). Натижада, жамиятда алломаларнинг меросига бўлган қизиқишни ошириб, уларнинг маънавий-ахлоқий идеалларига нисбатан ҳурматни шакллантиришга, аънавий-ахлоқий қадриятлар ва интеграл дунёқарашга муҳаббат ва ҳурмат туйғуси ошаётган ёшларнинг ривожланишига хизмат қилган.