Шамсиева Шахноза Баходировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Картошка ўсимта кўчатларини такрорий экинда илдиздан ташқари озиқлантиришнинг ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигига таъсири”, 06.01.08-Ўсимликшунослик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/Qx1485
Илмий раҳбар Санаев Собир Тойирович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд агроинновация ва тадқиқотлар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд агроинновациялар ва тадқиқотлар институти, PhD.05/28.08.2024.Qx.182.01.
Расмий оппонентлар: Ҳамзаев Абдушукур Худойқулович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Лапасов Сайфиддин Санақулович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Такрорий экинда картошкани ўсимта кўчатларидан ўстиришга мос навларни ажратиш ҳамда ўсишни бошқарувчи препаратлар ва биоўғитлар билан илдиздан ташқари озиқлантиришнинг ўсимта кўчатлар тутувчанлиги, ўсиши, ривожланиши, маҳсулдорлиги ва ҳосилдорлигига таъсирини ўрганиш ҳамда ишлаб чиқаришга тавсиялар беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
илк бор Самарқанд вилоятининг ўтлоқи бўз тупроқлари шароитида такрорий экинда картошка навлари уруғлик туганакларидан олинган ўсимта кўчатларидан етиштириш агротехнологияси ишлаб чиқилган;
картошка навлари туганакларидан ўсимта чиқими (4,2-4,6 дона), кўчатларнинг тутувчанлиги (76,2-77,9 %), ўсув даври охирида кўчатларни сақланиб қолиши (108,2-110,6 минг дона/га), ўсув даврининг давомийлигига (85-101 кун) кўра, Аризона, Эволюшн, Савиола навларининг такрорий экинда ўсимта кўчатларидан ўстиришга мос эканлиги илмий асосланган;
картошка навлари ўсимта кўчатларидан такрорий экинда ўстирилганда ҳосилдорлик тезпишар навларда 20,2-22,7 т/га, ўртатезпишар навларда 21,0-23,5 т/га, ўртапишар навларда 21,5-24,3 т/га, товар ҳосил чиқими мос равишда 94,1-95,2; 94,3-95,8 ва 93,8-96,2 % бўлиши исботланган;
картошка навлари такрорий экинда ўсимта кўчатидан ўстирилганда экиш олди ўсишни бошқарувчи Гибберсиб препаратида ишлаб, ўсув даврида Био-Си биопрепарати билан илдиздан ташқари озиқлантириш кўчатларнинг тутувчанлиги (89,9-92,0 %), ўсимлик бўйи (100,7-110,2 см), ён шох сони (5,2-6,2 дона), барг сони (84,6-94,7 дона), барг сатҳи (37,7-40,8 минг м2), палак вазни (370,9-482,7 г) ҳамда илдиз вазнининг (42,6-44,7 г) юқори ва кўп шаклланиши илмий асосланган;
картошка ўсимта кўчатлари такрорий экинда экиш олдидан ўсишни бошқарувчи (Гибберсиб) препаратлар билан ишланиб, ўсув даврида биоўғитлар (Био-Си) билан илдиздан ташқари озиқлантириш бир уядаги туганак вазнини Аризона навида 74,5 г, Эволюшн навида 81,0 г, Савиола навида 85,6 г/туп.га, туганак ҳосилини 3,2; 3,5 ва 3,8 т/га кўп бўлиб, навлар бўйича гектаридан 23,8-25,6; 25,2-27,7 ва 27,1-30,8 млн.сўм соф фойда олиниб, рентабеллик даражаси 69,9-75,8; 72,4-80,3; 80,9-92,6 % юқори бўлиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Самарқанд вилоятининг ўтлоқи бўз тупроқлари шароитида картошка навлари такрорий экин сифатида ўсимта кўчатларидан ўстирилиб, парваришида ўсишни бошқарувчи препаратлар ва биоўғитларнинг самарадорлигини ўрганиш бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида; 
деҳқон, фермер ва томорқа хўжаликлари учун “Такрорий экин сифатида картошка навларини ўсимта кўчатларидан ўстириш технологияси” номли тавсиянома ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024-йил 21-декабрдаги №05/06-04-674-сонли маълумотномаси). Мазкур тавсияномадан деҳқон, фермер ва томорқа хўжаликлари такрорий экинда картошка навларини ўсимта кўчатларидан етиштиришда услубий қўлланма сифатида фойдаланилмоқда; 
такрорий экин сифатида картошка навларини ўсимта кўчатларидан ўстиририб, парваришида ўсишни бошқарувчи “Гибберсиб” препарати ва  Био-Си биоўғитини (75 г/га) қўллаш технологияси Самарқанд вилоятининг Булунғур туманида 3,9 гектар, Тойлоқ туманида 2,1 гектар ва Оқдарё туманида 0,3 гектар, жами вилоят бўйича 6,3 гектар майдонга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024-йил 21-декабрдаги №05/06-04-674-сонли маълумотномаси). Натижада, ушбу агротехнологияни қўллаш орқали 22,8-26,9 т/га юқори товарбоп картошка ҳосили олинган.
такрорий экин сифатида картошканинг тезпишар Аризона, ўртатезпишар Эволюшн, ўртапишар Савиола навларининг ўсимта кўчатларини ўсишни бошқарувчи Гибберсиб препаратида ишлаб экиш, ўсув даврида Био-Си биоўғити билан 75 г/га меъёрида кўчатлар тутгандан сўнг, шоналаш ва гуллаш даврида илдиздан ташқари озиқлантириб етиштириш агротехнологияси Самарқанд вилоятининг Булунғур, Тойлоқ ва Оқдарё туманларида жами 6,3 гектар майдонга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024-йил 21-декабрдаги №05/06-04-674-сонли маълумотномаси). Натижада, ушбу агротехнологияни қўллаш орқали картошкани уруғлик туганакларидан 4-5 та соғлом ўсимта кўчат олиниб, уруғлик туганак сарфи 2,2-2,4 баробар тежалиши ҳамда андозага нисбатан гектаридан қўшимча 0,7-2,4 т/га ҳосил олиниб, 23,2-28,4 млн.сўм/га соф фойда ҳамда 70,1-90,2% рентабеллик даражасига эришилган.