Алимбетов Досберген Усеновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Экиш муддати ва меъёрларининг такрорий экин сифатида тариқ (Паниcум милиаcеум Л.)нинг ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигига таъсири (Қорақалпоғистоннинг ўртача шўрланган тупроқлари шароитида)”, 06.01.08-Ўсимликшунослик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Qx1399
Илмий раҳбар Қосназаров Қудайберген Айтмамбетович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоғистон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд агроинновациялар ва тадқиқотлар институти, PhD.05/28.08.2024.Qx.182.01.
Расмий оппонентлар: Ёдгоров Нормумин Ғуломович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим; Худойқулов Жонибек Бозорович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Қорақалпоғистон деҳқончилик илмий тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Қорақапоғистон Республикасининг ўртача шўрланган ўтлоқи-аллювиал тупроқлари шароитида такрорий экинда етиштиришга мос тариқ навларидан юқори дон ҳосили олишни таъминлайдиган мақбул экиш муддатлари, меъёрларини илмий асослаш ва ишлаб чиқаришга тавсиялар бериш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
илк бор Қорақапоғистоннинг ўртача шўрланган ўтлоқи – аллювиал тупроқлари шароитида такрорий экинда тариқ навлари парваришланиб, тупроқ-иқлим шароитига мос бўлган, дала унувчанлиги юқори, ўсув даври қисқа, ҳосилдор навлари ажратилиб, тариқ навларининг ўсиши ва ривожланиши учун қулай бўлган мақбул экиш муддатлари ва меъёрлари ишлаб чиқилган; 
ўртача шўрланган ўтлоқи – аллювиал тупроқлар шароитида ўсув даври давомийлиги қисқа (76-79 кун), дала унувчанлиги (86,7-89,8 %), дон ҳосили юқори (25,7-29,1 с/га) бўлган тариқни Саратовское 853 ва Сонгин 1 навларини такрорий экинда етиштиришга мос эканлиги илмий асосланган;
ўртача шўрланган тупроқлар шароитида тариқни Саратовское 853 ва “Сонгин 1” навларини такрорий экинда экишни 10-15 июн муддатида экиш 20-25 июн муддатига нисбатан амал даври охирида сақланиб қолган ўсимликлар сонини тегишлича 1,2-1,8; 1,1-2,2 %, 01-05 июл муддатига нисбатан 1,7-3,2; 1,0-2,9 %, 3,0 млн. донага меъёрида экиш 3,5 млн. дона/га нисбатан 1,0-1,5; 1,6-2,7 % га  юқори бўлиши исботланган;
тариқнинг Саратовское 853 ва хорижий Сонгин 1 навлари такрорий экинда 10-15 июн муддатида парваришланганда ўсимлик бўйи (113,7-122,3; 121,7-131,6 см), шохланиши (3,6-4,2; 3,8-4,7 туп/дона), барглар сони (5,6-6,4; 6,2-7,0 дона), барг юзаси (170,5-200,6; 183,1-213,4 см2), қуруқ модда тўплаши (45,63-51,08; 47,62-53,38 с/га) кўп ва юқори бўлиб, экишни 10-15 июн муддатидан 20-25 июн ва 01-05 июл муддатига кечиктириб борилиши ўсув даврини Саратовское 853 навида 4-8; 11-15 кунга, Сонгин 1 навида 2-6; 7-13 кунга, экиш меъёрларини 2,5 млн.дона/гадан 3,0 ва 3,5 млн.дона/га ошириб борилиши Саратовское 853 навида 2-4; 5-9 кунга, Сонгин 1 навида 4-6; 4-8 кунга қисқа бўлиши илмий асосланган;
тариқ навларини такрорий экинда 10-15 июн муддатида, гектарига 3,0 млн.дона меъёрида парваришлаш ўсимликни ўсиши, ривожланиши учун қулай шароит яратиб, дон ҳосилдорлигини Саратовское 853 навида 27,6 с/га, Сонгин 1 навида 29,3 с/га, соф фойда 5103000; 5762000 сўм/га, рентабеллик даражаси 85,9; 96,7 % юқори бўлиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоғистон Республикасининг ўртача шўрланган ўтлоқи аллювиал тупроқлари шароитида такрорий экинда экиш муддати ва экиш меъёрларининг тариқ навлари ўсиши, ривожланиши ва дон ҳосилдорлигига таъсири бўйича ўтказилган тадқиқотлар натижалари асосида:
Тариқ навларини такрорий экинда экиш муддати ва экиш меъёрлари бўйича “Қорақалпоғистоннинг ўртача шўрланган тупроқлари шароитида такрорий экинда тариқ етиштириш бўйича тавсиянома” ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 11-мартдаги 02/017-707-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома деҳқон ва фермер хўжаликларида такрорий экинда тариқ етиштиришда қўлланма сифатида кенг фойдаланилмоқда;
Қорақалпоғистон Республикасининг ўртача шўрланган ўтлоқи аллювиал тупроқлар шароитида тариқнинг Саратовское 853 ва Сонгин 1 навларини экиш муддати 10-15 июнда, экиш меъёри гектарига 3,0 млн.дона (уруғлик сарфи Саратовское 853 навида 22 кг/га, Сонгин 1 навида 23 кг/га) тавсияга асосан етиштириш агротехнологияси минтақанинг Чимбой (9,6 га), Қораўзак (8,5 га), Нукус (5,6 га) туманларида, жами 23,7 гектар майдонда жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 11-мартдаги 02/017-707-сон маълумотномаси). Натижада, тариқ навлари шу муддатда экилиб, экиш меъёри 2,5 млн.дона/га ҳамда 20-25 июн муддатида 2,5-3,0 млн.дона/га меъёрида экилганга нисбатан Саратовское 853 навидан 1,2-3,2 с/га, хорижий Сонгин 1 навидан 1,6-2,8 с/га қўшимча дон ҳосили олинган. 
Қорақалпоғистон Республикасининг ўртача шўрланган ўтлоқи аллювиал тупроқлар шароитида такрорий экинда тариқ навларини экиш 10-15 июн муддатида, гектарига 3,0 млн.дона меъёрида экиб парваришлаш агротехнологияси минтақанинг Чимбой, Қораўзак, Нукус туманларида, жами 23,7 гектар майдонда жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 11-мартдаги 02/017-707-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида, ушбу экиш муддати ва экиш меъёрида парваришланганда тариқни Саратовское 853 навидан гектаридан 3,14-4,07 млн.сўм соф фойда, 61,2-69,6 фоиз рентабеллик даражасига, Сонгин 1 навидан 3,84-4,81 млн.сўм соф фойда, 68,4-82,0 фоиз рентабеллик даражасига эришилган.