Sharipova Iroda Pulatovnaning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «O‘zbekistonda papiloma virusi infeksiyasi kanserogen xavfini aniqlashning ilmiy va amaliy jihatlari», 14.00.30 – Epidemiologiya  (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.1.DSc/Tib667.
Ilmiy maslahatchi: Musabaev Erkin Isakovich, akademik, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yuqumli va parazitar kasalliklar ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Virusologiya ilmiy-tadqiqot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami:  Toshkent tibbiyot akademiyasi, Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yuqumli va parazitar kasalliklar ilmiy-amaliy tibbiyot markazi, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.01.
Rasmiy opponentlar: Mamatkulov Ibroxim Xomidovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Raxmanova Jamila Amanovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent, Sinchixin Sergey Petrovich, tibbiyot fanlari doktori, professor (Rossiya Federatsiyasi).
Yetakchi tashkilot: Abu Ali Ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: O‘zbekistonda papiloma virusi infeksiyasining kanserogen xavfini aniqlashda ilmiy va amaliy jihatlarini asoslashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
fertil yoshdagi sog‘lom ayollarning bachadon bo‘ynidan olingan surtmalar tekshirilganda 7,4% hollarda yuqori onkogen xavfli odam papillomavirusi mavjudligi isbotlangan;
bachadon bo‘yni saratoniga skrining tekshirishda suyuqlik sitologiyasi usulini qo‘llash 12,6% holatlarda bachadon bo‘yni saratoni oldi holatlarini erta bosqichlarda aniqlash mumkinligi isbotlangan;
peshobda va servikal surtmalarda odam papilloma virusini aniqlash darajasi bilan bir xilligi va odam papilloma virusining yuqori virus yuklamasi eng yuqori onkogen xavf bilan mos kelishi isbotlangan;
skrining jarayonida PZR usulini qo‘llash orqali odam papilloma virusining bachadon bo‘yni saratoni va saraton oldi holatlari bilan bog‘liqligi 16-genotipda eng yuqori, 18, 31- genotiplarda yuqori, 56, 51, 33, 39, 52, 58- genotiplarda o‘rtacha va 35, 45, 59-genotiplarda kam ekanligi isbotlangan;
odam papilloma virusining ko‘p uchrovchi genotiplariga nisbatan vaksinoprofilaktikani yaxshilash uchun mavjud qo‘llanilayotgan OPVga qarshi vaksinaning valentligini 4 dan 9 gacha oshirish maqsadga muvofiqligi asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashning 2024-yil 10-dekabrdagi 10-sonli yig‘ilish bayonnomasiga asosan ilmiy-tadqiqot ishlari natijalarini amaliyotga tadbig‘i bo‘yicha xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: fertil yoshdagi sog‘lom ayollarning bachadon bo‘ynidan olingan surtmalar tekshirilganda 7,4% hollarda yuqori onkogen xavfli odam papillomavirusi mavjudligi isbotlanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yuqumli va parazitar kasalliklar ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Ekspertlar kengashi tomonidan 2024-yil 18-martda 1 n-r/39-son bilan tasdiqlangan «Bachadon bo‘yni shilliq qavatining intraepitelial neoplaziyalarini erta aniqlash» to‘g‘risidagi uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika ona va bola salomatligini muhofaza qilish ilmiy-amaliy tibbiyot markazi va Toshkent shahar Shayxontohur tumani 41- va 44-sonli oilaviy poliklinikalarining amaliyotiga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashining 2024-yil 10-dekabrdagi 10-son hulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar bachadon bo‘yni saratoni rivojlanishining dastlabki bosqichlarida bemorlarni o‘z vaqtida aniqlash va preventiv davolash imkonini beradi hamda o‘lim oqibatlarning oldini oladi. Iqtisodiy samaradorligi: yuqori onkogen xavfga ega OPVni aniqlash uchun davriy skrining o‘tkazish va servikal kanalning neoplaziyalarini aniqlash Bachadon bo‘yni saratoni bilan kasallangan bemorni bir marta kasalxonaga yotqizishning o‘rtacha qiymati 806,3 (585,9-1029,1) AQSh dollarini tashkil etishini hisobga olsak, bu yillardagi iqtisodiy samara faqat bachadon bo‘yni saratoni bilan kasallangan bemorlarni kasalxonaga yotqizish uchun sarflanadigan xarajatlarni (83820 x 806,3) 67 584 066 AQSh dollariga kamaytiradi.
 ikkinchi ilmiy yangilik: bachadon bo‘yni saratoniga skrining tekshirishda suyuqlik sitologiyasi usulini qo‘llash 12,6% holatlarda bachadon bo‘yni saratoni oldi holatlarini erta bosqichlarda aniqlash mumkinligi isbotlangani Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yuqumli va parazitar kasalliklar ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Ekspertlar kengashi tomonidan 2024-yil 18-martda 1 n-r/39-son bilan tasdiqlangan «Bachadon bo‘yni shilliq qavatining intraepitelial neoplaziyalarini erta aniqlash» to‘g‘risidagi uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika ona va bola salomatligini muhofaza qilish ilmiy-amaliy tibbiyot markazi va Toshkent shahar Shayxontohur tumani 41- va 44-sonli oilaviy poliklinikalarining amaliyotiga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashining 2024-yil 10-dekabrdagi 10-son hulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar bachadon bo‘yni saratoni rivojlanishining dastlabki bosqichlarida bemorlarni o‘z vaqtida aniqlash va preventiv davolash imkonini beradi hamda o‘lim oqibatlarning oldini oladi. Iqtisodiy samaradorligi: yuqori onkogen xavfga ega OPVni aniqlash uchun davriy skrining o‘tkazish va servikal kanalning neoplaziyalarini aniqlash Bachadon bo‘yni saratoni bilan kasallangan bemorni bir marta kasalxonaga yotqizishning o‘rtacha qiymati 806,3 (585,9-1029,1) AQSh dollarini tashkil etishini hisobga olsak, bu yillardagi iqtisodiy samara faqat bachadon bo‘yni saratoni bilan kasallangan bemorlarni kasalxonaga yotqizish uchun sarflanadigan xarajatlarni (83820 x 806,3) 67 584 066 AQSh dollariga kamaytiradi.
uchinchi ilmiy yangilik: peshobda va servikal surtmalarda odam papilloma virusini aniqlash darajasi bilan bir xilligi va odam papilloma virusining yuqori virus yuklamasi eng yuqori onkogen xavf bilan mos kelishi isbotlanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yuqumli va parazitar kasalliklar ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Ekspertlar kengashi tomonidan 2024-yil 04-iyunda 1 n-r/1-son bilan tasdiqlangan «Bachadon bo‘ni saratoni profilaktikasi uchun odam papilloma virusi skriningini maqbullashtirish» to‘g‘risidagi uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika ona va bola salomatligini muhofaza qilish ilmiy-amaliy tibbiyot markazi va Toshkent shahar Shayxontohur tumani 41- va 44-sonli oilaviy poliklinikalarining amaliyotiga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashining 2024-yil 10-dekabrdagi 10-son hulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: ayollar peshobining OPVga skrining tekshiruvini joriy etish tibbiy xizmatlar samaradorligini oshiradi, yuqori onkogen xavfga ega bo‘lgan bemorlarni o‘z vaqtida aniqlash, ularning umr ko‘rish davomiyligi va sifatini oshirish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: fertil yoshidagi ayollarni ommaviy skrining qilish uchun peshobni klinik namuna sifatida ishlatishdan tejaladigan mablag‘ 9,1 million AQSh dollarini tashkil etadi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: skrining jarayonida PZR usulini qo‘llash orqali odam papilloma virusining bachadon bo‘yni saratoni va saraton oldi holatlari bilan bog‘liqligi 16-genotipda eng yuqori, 18, 31- genotiplarda yuqori, 56, 51, 33, 39, 52, 58- genotiplarda o‘rtacha va 35, 45, 59-genotiplarda kam ekanligi isbotlanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yuqumli va parazitar kasalliklar ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Ekspertlar kengashi tomonidan 2024-yil 18-martda 1 n-r/39-son bilan tasdiqlangan «Bachadon bo‘yni shilliq qavatining intraepitelial neoplaziyalarini erta aniqlash» to‘g‘risidagi uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika ona va bola salomatligini muhofaza qilish ilmiy-amaliy tibbiyot markazi va Toshkent shahar Shayxontohur tumani 41- va 44-sonli oilaviy poliklinikalarining amaliyotiga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashining 2024-yil 10-dekabrdagi 10-son hulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: ayollar salomatligini muhofaza qilish va ayollar umr ko‘rish davomiyligi va sifatini yaxshilash bo‘yicha tibbiy xizmatlar samaradorligini oshiradi, OPV va bachadon bo‘yni saratoni nazorati va profilaktikasini maqbullashtiradi. Iqtisodiy samaradorligi: OPV va bachadon bo‘yni saratoni profilaktikasini maqbullashtirish bachadon bo‘yni saratoni bilan kasallangan bemorlarning sonini kamaytiradi va shunga mos ravishda bachadon bo‘yni saratonining oldi olingan har bir holat uchun 806,3 AQSh dollarini tejash imkonini beradi.
beshinchi ilmiy yangilik: odam papilloma virusining ko‘p uchrovchi genotiplariga nisbatan vaksinoprofilaktikani yaxshilash uchun mavjud qo‘llanilayotgan OPVga qarshi vaksinaning valentligini 4 dan 9 gacha oshirish maqsadga muvofiqligi asoslanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yuqumli va parazitar kasalliklar ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Ekspertlar kengashi tomonidan 2024-yil 04-iyunda 1 n-r/1-son bilan tasdiqlangan «Bachadon bo‘ni saratoni profilaktikasi uchun odam papilloma virusi skriningini maqbullashtirish» to‘g‘risidagi uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika ona va bola salomatligini muhofaza qilish ilmiy-amaliy tibbiyot markazi va Toshkent shahar Shayxontohur tumani 41- va 44-sonli oilaviy poliklinikalarining amaliyotiga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashining 2024-yil 10-dekabrdagi 10-son hulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: aholi salomatligini muhofaza qilish bo‘yicha tibbiy xizmatlar samaradorligini oshiradi, aholining hayot davomiyligini va yashash sifatini oshiradi, OPV qarshi emlangan ayollarni bachadon bo‘yni xavfli neoplaziyalari rivojlanishidan himoya qilishni yaxshilaydi. Iqtisodiy samaradorligi: OPV va bachadon bo‘yni saratoni profilaktikasini maqbullashtirish bachadon bo‘yni saratoni bilan kasallangan bemorlarning sonini kamaytiradi va shunga mos ravishda bachadon bo‘yni saratonining oldi olingan har bir holat uchun 806,3 AQSh dollarini tejash imkonini beradi.