Раззакова Нилуфар Сайдахматовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “COVID-19 билан касалланган хомиладорларни ташхислаш, олиб бориш ва даволашни клиник биокимёвий асослаш”, 14.00.01 – Акушерлик ва гинекология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: B2022.4.PhD/Tib3103
Илмий раҳбар: Бекбаулиева Гулистон Ниетбаевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи,  ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01
Расмий оппонентлар: Курбонов Жахонгир Жамалович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Каримова Феруза Джавдатовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларда акушерлик ва перинатал асоратларни прогнозлаш, олдини олиш ва олиб бориш тактикасини такомиллаштириш учун касалликнинг кечиши ва она-йўлдош-ҳомила тизимида қон айланишннинг бузилиши ўртасидаги боғлиқликни ўрганишдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
касалликнинг кечиш оғирлигига кўра COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларда муддатдан олдин туғиш хавфи 5,11 маротаба, антенатал ҳомила ўлими 3,3 маротаба кўп учраши,  кам вазнли (28% га кўп), етилмаган (32% га кўп), Апгар шкаласи қуйи кўрсаткичли чақалоқларнинг (38% га кўп) туғилиши исботланган; 
COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларнинг қон таҳлилидаги прокальцитонин миқдори касалликнинг оғирлик даражаси билан тўғри коррелятив боғлиқлилиги исботланган (r=0,41) ва 1,8 мартагача ошганлиги кузатилган (р<0,05), шунингдек, гамма-интерферон даражаси 3,2 мартагача ошиши кузатилган, ҳамда бу кўрсаткичларга нисбатан мусбат коррелятив боғлиқлилиги (r=0,36; р<0,01) исботланган;
COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларда ҳомиладорликнинг 22-24 ҳафтасида она-йўлдош-ҳомила қон айланиш тизимида IR назорат гуруҳига нисбатан a. uterine да 68,3 % га (p<0,05) ва a. umblicalis да 59% (p<0,001) га пасайиши, ҳамда бу кўрсаткичларнинг прокальцитонин (p<0,001) ва INT-γ (p<0,05) миқдорининг ошиши билан коррелятив боғлиқлилиги исботланган; 
COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларни даволаш чора-тадбирларига L-аргинин 4.2 % ли 100.0 мл томир ичига томчилаб қўшилиши натижасида фетоплацентар тизимида қон айланишини яхшиланиши (χ2=9,12; р<0,05), муддатдан олдин туғруқ частотасини камайиши (χ2=11,5; р<0,05) ва перинатал йўқотишлар сонини камайиши (χ2=10,8; р<0,01) исботланган.
IV. Тадқикот натижаларининг жорий қилиниши.
COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларни клиник-анамнестик, биохимик, инструментал ва статистик текширув усуллари асосида: 
биринчи илмий янгилик: касалликнинг кечиш оғирлигига кўра COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларда муддатдан олдин туғиш хавфи 5,11 маротаба, антенатал ҳомила ўлими 3,3 маротаба кўп учраши,  кам вазнли (28% га кўп), етилмаган (32% га кўп), Апгар шкаласи қуйи кўрсаткичли чақалоқларнинг (38% га кўп) туғилишини исботланганлиги Тошкент тиббиёт академияси Координацион-эксперт комиссияси томонидан 2024 йил 22 августда 08-24/364-t сон билан тасдиқланган «COVID-19 билан ҳомиладорликнинг салбий оқибатларини башорат қилиш усули» номли услубий тавсиянома таркибига киритилган ва шаҳар 3-сонли туғруқ комплексининг 29 август 2024 йилдаги 94-сонли ва шаҳар 8-сонли туғруқ комплексининг 29 август 2024 йилдаги 247-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги Экспертлар кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги №09/63-сонли хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларда акушерлик ва перинатал асоратлар учун хавф гуруҳини аниқлаш ва касалликнинг оғирлигини ҳисобга олган ҳолда олиб бориш усулини тадбиқ қилиш плацента етишмовчилиги,  хомила ичи гипоксияси, ҳомила ривожланишдан орқада қолиш синдроми, перинатал ўлим каби асоратларни минималлаштиришга олиб келади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: касалликнинг кечиш оғирлигига кўра COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларда акушерлик ва перинатал асоратларнинг юқори даражада учрашини аниқлаш орқали қўшимча текширувларга эҳтиёж қолмаганлиги сабабли 59 бемор учун 13519000 сўм ортиқча сарф харажатларни иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: касалликнинг кечиш оғирлигига кўра COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларни тўғри ва эрта ташхислаш, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 209150 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. 
иккинчи илмий янгилик: COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларнинг қон таҳлилидаги прокальцитонин миқдори касалликнинг оғирлик даражаси билан тўғри коррелятив боғлиқлилиги исботланган (r=0,41) ва 1,8 мартагача ошганлиги кузатилган (р<0,05), шунингдек, гамма-интерферон даражаси 3,2 мартагача ошиши кузатилган, ҳамда бу кўрсаткичларга нисбатан мусбат коррелятив боғлиқлиги (r=0,36; р<0,01) исботланганлиги Тошкент тиббиёт академияси Координацион-эксперт комиссияси томонидан 2024 йил 22 августда 08-24/364-t сон билан тасдиқланган «COVID-19 билан ҳомиладорликнинг салбий оқибатларини башорат қилиш усули» номли услубий тавсиянома таркибига киритилган ва шаҳар 3-сонли туғруқ комплексининг 29 август 2024 йилдаги 94-сонли ва шаҳар 8-сонли туғруқ комплексининг 29 август 2024 йилдаги 247-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги Экспертлар кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги №09/63-сонли хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёллар қонида прокальцитонин ва гамма-интерферон даражасини аниқлаш шу аёлларнинг олиб бориш усулини аниқлаб беради. Бу эса ҳомиладор аёлларда она-йўлдош-ҳомила қон айланиши бузилишларини яхшилашга имкон яратади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларда перинатал асоратларни қонда прокальцитонин ва гамма-интерферон даражаси билан ҳомиладорлик кечишини прогнозлаш ва шунга мувофиқ даволаш чора-тадбирларини қўллаш натижасида ўртача 59 бемор учун 13519000 сўм ортиқча сарф харажатларни иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: касалликнинг кечиш оғирлигига кўра COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларни тўғри ва эрта ташхислаш, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 209150 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларда ҳомиладорликнинг 22-24 ҳафтасида она-йўлдош-ҳомила қон айланиш тизимида IR назорат гуруҳига нисбатан a. uterine да 68,3 % га (p<0,05) ва a. umblicalis да 59% (p<0,001) га пасайиши, ҳамда бу кўрсаткичларнинг прокальцитонин (p<0,001) ва INT-γ (p<0,05) миқдорининг ошиши билан коррелятив боғлиқлигини исботланганлиги Тошкент тиббиёт академияси Координацион-эксперт комиссияси томонидан 2024 йил 22 августда 08-24/364-t сон билан тасдиқланган «COVID-19 билан ҳомиладорликнинг салбий оқибатларини башорат қилиш усули» номли услубий тавсиянома таркибига киритилган ва шаҳар 3-сонли туғруқ комплексининг 29 август 2024 йилдаги 94-сонли ва шаҳар 8-сонли туғруқ комплексининг 29 август 2024 йилдаги 247-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги Экспертлар кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги №09/63-сонли хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: қонда фетоплацентал тизимнинг бузилишига мос келадиган юқори даражадаги биокимёвий кўрсаткичларнинг мавжудлиги COVID-19 билан ҳомиладорликда акушерлик ва перинатал асоратларни ривожланишида уларнинг юқори прогностик аҳамиятлилиги ва самарадорлиги исботланишига имкон беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларда фетоплацентар тизимдаги ўзгаришларни допплерометрия усули орқали аниқлаш натижасида ўртача 59 бемор учун 5015000 сўм ортиқча сарф харажатларни иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: касалликнинг кечиш оғирлигига кўра COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларни допплерометрик кўрсаткични асосли қўллаш натижасида 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 85000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларни даволаш чора-тадбирларига L-аргинин 4.2 % ли 100.0 мл томир ичига томчилаб қўшилиши натижасида фетоплацентар тизимида қон айланишини яхшиланиши (χ2=9,12; р<0,05), муддатдан олдин туғруқ частотасини камайиши (χ2=11,5; р<0,05) ва перинатал йўқотишлар сонини камайиши (χ2=10,8; р<0,01) исботланганлигини Тошкент тиббиёт академияси Координацион-эксперт комиссияси томонидан 2024 йил 22 августда 08-24/364-t сон билан тасдиқланган «COVID-19 билан ҳомиладорликнинг салбий оқибатларини башорат қилиш усули» номли услубий тавсиянома таркибига киритилган ва шаҳар 3-сонли туғруқ комплексининг 29 август 2024 йилдаги 94-сонли ва шаҳар 8-сонли туғруқ комплексининг 29 август 2024 йилдаги 247-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги Экспертлар кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги №09/63-сонли хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларни башорат қилиш ва олиб боришнинг тавсия этилган усули ҳомиланинг ривожланишдан ортда қолиши билан фетоплацентар етишмовчилик, кам вазнли ҳомила туғилишига сабаб бўладиган муддатдан олдин туғилиш каби ҳомиладорликнинг салбий оқибатларини аниқлаш ва олдини олишга олиб келади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 билан ҳомиладорлик кечишини прогнозлаш ва шунга мувофиқ даволаш чора-тадбирларини қўллаш натижасида ўртача 59 бемор учун 17354850 сўм ортиқча сарф харажатларни иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: касалликнинг кечиш оғирлигига кўра COVID-19 мавжуд ҳомиладор аёлларни допплерометрик кўрсаткични асосли қўллаш натижасида 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 294150 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.